Mamleketlik universiteti jumanov m. A
Osimlik ham haywan populyaciyasinin kenisliktegi
Yüklə 3,96 Mb. Pdf görüntüsü
|
|
8.5. Osimlik ham haywan populyaciyasinin kenisliktegi
strukturasi Populyaciya tigizhginin qalay bahalamwina qaramastan kopshilik jagdayda izertlewshi qade boyinsha kenisliktin belgili bir sheklengen uchastkasindagi populyaciyanm tigizligm amqlaydi. Biraq osoblardin kenislikte tarqaliw sebeplerin aniqlaw ansat bolmaydi. Sonliqtan tigizliq haqqmda toliq magliwmat aliwga umtiliwshi izertlewshi aldinda tomendegishe erksiz sorawlar payda boladi: proba qanday boliwi kerek, saylap alingan bahalaw boymsha ortasha belgisin qalay shiganw kerek ham bul ortashamn statistikaliq qatesi qanday. Bul sorawlarga juwap beriw ushm osoblardin kenislikte tarqaliwmin mzamliqlann biliw zanir. Sonin menen birge bul mzamhqlar osoblar arasmda qarim- qatnaslardm xarakterin sipatlawga miimkinshilik beredi. Sonliqtan bul nizamliqlar jeke qizigiwshihqti tuwdiradi. Tabiyatta ushirasatugm kenislikte osoblardin tarqaliwmin tiykargi ush tipi: bir tegis, tosattan ham toparli turde ushirasadi. Har bir territoriya osoblardin belgili bir samn gana aziqlandira aladi. Tabiyatta osoblardin iyelegen maydamnda bir tegis tarqaliwi juda siyrek ushirasadi. Jetilgen togaylarda biyik 228 tereklerdin jaylasiwi bir tegis jaylasiwga tuwra keledi. Sonday-aq, aymm osimliklerdin taza qalmliginda otmwshi teniz polixetlerinin tigiz populyaciyalanda bugan misal boladi. Bir tegis tarqaliw agrocenozda kop ushirasip, bunda adamlar awil-xojaliq eginlerin birdey araliqta egip osiredi. Kenislikte populyaciyalar kobinese bir tegis bolmagan halda yagmy tosattan tarqaladi, bul eki sebep penen tusindiredi: birinshiden, iyelegen kenisliginin bir tekli bolmawi, ekinshiden, turler biologiyasimn aymm qasiyetlerinen. Osimliklerde bunday tarqaliw vegetativ kobeyiwinde, tuqimlardm azzi tarqaliwmda payda boladi; haywanlarda-topar bolip tirishilik etiwde (semya, pada, koloniya, qislaw) baqlanadi. Populyaciya agzalarmin bir tegis bolmagan tarqahwi eki variantta payda boladi: 1) bant bolmagan kenislik penen osoblardm aymm jiyindilan arasmda keskin diizilgen mozaykaliq jagdayda; 2) tosattan, diffuzli tarqalganda. Birinshige misal bolip qara gargalardin togay yamasa parklerde koloniya bolip omalasip uyalawi xizmet etedi. Diffuzli tarqaliw tabiyatta populyaciya agzalarmin bir-birinen salistirmali turde garezsiz ham olar ushm bir qiyli ortaliqta jasaganda ushirasadi. Maselen, un qomzlannin unda tarqahwi, 6rmekshi-qaraqurtlardin jaylawda tarqahwi h.t.b. Tabiyatta Yüklə 3,96 Mb. Dostları ilə paylaş:
|