Mamleketlik universiteti jumanov m. A

Festuca sulcata',
В - 
Euphorbia gerardiana Askaniya-
Novadagi
qara topiraqta; С - 
Eriophorum scheuchzeri;
D - 
Hierochloe alpina -
Taymir tundrasinan
Osimlik tamirlan ozlerinin shaqalamwi boymsha 
ekstensiv
ham 
intensiv 
tiplerge bolinedi. Ekstensiv tamir kop topiraqti orap 
aladi, kem shaqalamp, й1кеп shuqirliqlarga siyrek tamir torlan 
tarqaladi. Bunday tamir tipine shol osimliklerinen seksewil, 
jantaq, turaqsiz region tereklerinen aq qayin, apiwayi qaragay 
ham shop osimliklerdi misal etiw mumkin (14-siiwret).
Intensiv tamir sistemasi az mugdardagi topiraqti orap aladi, 
onm ishine qalm ham kushli shaqalangan tamirlar otedi. Misali, 
sholdegi betaga, biyday, arpa, guzgi biyday siyaqli osimliklerdin 
tamin usi tamir sistemasma kiredi.
n o

---

Osimliklerdin tamir sistemasi juda nazik ham sezgir bolip, 
lopiraqtagi igalliq ozgeriwi menen ozgerip turadi. Igalhq kem 
jcilcrde osimlik tamirlan ekstensiv sistemasmda (seksewil) 
boladi. Sonday-aq, tiirli igalliqtagi (1000 sm3) topiraqta biyday 
tamir tuklerinin uluwma sam 14 mlrd., uzmbg) 10 000 km ge 
jctedi ham 401 m2, roj 629 m2 maydannan igalliqti sinirip aladi.
Atakama 
sholinde 
ushirasatugm 
Tillyandsiya 
tuwisi 
wakilleri, Qizilqum, Qaraqum shollerinde ushirasatugm aq ham 
qara seksewiller duman, azangi shiq, qirawlar esabman osedi ham 
6z1eri denesine uzaq dawam etken qurgaqshihqqa jetetugm ham 
shidam beretugin igalliq jiynaydi. Misah, Afrikadagi Kalaxari 
sholinde ushirasatugm kaktuslardm boyi 15 metr, awirligi bolsa 8
I keledi. Usi awirliqtm 90% in suw quraydi.
Osimlik denesine otken suw kletkadan kletkaga otedi, 
transportirovka etiledi ham ksilema arqali barhq organlarga 
tarqahp, tirishilik iskerligin tamiyinleydi. Fotosintez processi 
ushm denege sindirilgen suwdin 0,5% i atirapmda sarplanadi, 
denedegi qalgan igalhq bolsa puwlaniwga ham turgor (denenin 
har dayimgi) halatm saqlawga sariplaydi. Osimlik denesindegi 
suw awizshalar arqali kutikulalar ham peridermal transpiraciya 
processinde denenin barliq juzinen puwlanadi. Tiykargi puwlamw 
awizshalar 
arqali 
bolip, 
kutikulyar 
puwlamw 
uluwma 
puwlamwdin 10% in quraydi. Hamiyshe jasil iyne japiraqh 
tereklerde puwlamw ortasha 0,5% ti, kaktuslarda bolsa, 0,05% ti 
quraydi. Puwlamw tek jas, endi shigip kiyatirgan japiraqlarda kop 
boladi. Peridermal transpiraciyadagi puwlamwda juda az igalhq 
sariplanadi. 
Quyash 
radiaciyasi 
kushinin 
kobeyiwi, 
temperaturanm koteriliwi, hawa qurgaqhgmm artiwi menen 
puwlamw da artip baradi.
Qunqliq ortaligma iykemlesken osimlikler suw menen 
tamiyinleniw ham lgalliqtin puwlamwma qarap poykilogidrikalq 
ham gomoyogidrikaliq toparlarga bolinedi.