O„zbekiston respublikasi oliy va o„rta maxsus ta‟lim vazirligi toshkent moliya instituti

Amerika postkeynschilari 
Postkeynschilik 
nazariyasining 
Amerika 
tarmog‗i Britaniya 
tarmog‗iga qaraganda kengroq yoyilgan, ammo uning elementlari 
―oldindgi‖ iqtisodiyotning olg‗a surilgan mavzularidagi o‗zgaruvchilar 
sanaladi. 
Alfred 
Meixner 
megakorporatsiyalar, 
deb 
nomlagan 
firmalarning makroiqtisodiy tahlilini kengaytirdi va bu tahlil 
taqsimlanmagan foydadan ichki investitsiyalarning kelib chiqishini 
ko‗rsatdi. Shuning uchun investitsiya va jami ishlab chiqarilgan 
mahsulotni anglab yetishda zamonaviy korporatsiyalarni tushunish talab 
etiladi.
Pol Davidson (1930- ) o‗zining 
Money and the Real World (Pul va 
real dunyo)
nomli kitobida iqtisodiyotda pul tushunchasi ahamiyatini 
tushunib yetish makroiqtisodiyotning qay darajada ishlayotganini va 
neoklassik iqtisodiyot uning ahamiyatini ochib bera olmasligini tushunib 
yetishda markaziy o‗rinni egallashi keltirib o‗tilgan. Pulning 
postkeynschilik rolini shakllantirishda u 
o„zgarmas vaqt
va 
haqiqiy 
noaniqlik
mavjudligini ta‘kidlab o‗tib, bular ehtimoliy taqsimotni 
kamaytira olmasligini hamda shundan kelib chiqib, risk va aniqlik 
ekvivalentlarini 
ham 
o‗zgartira 
olmasligini 
ko‗rsatib 
o‗tdi. 
Iqtisodiyotning mana shunday ikki o‗zaro bir-biri bilan bog‗liq 
xususiyatlari ―(1) pul, (2) pullik kelishuvlar va qonuniy majburlov 
tizimi, (3) og‗ir pullik ish haqi darajasi va (4) spot va forvard bozorlari 
singari 
o‗yin nazariyasi qonuniyatlari va aniq institutlarini 

---

232 
shaklantirishda kishilarga yo‗lboshchi‖ bo‗lib keladi.
47
Shu sababli 
institutlar 
makroiqtisodiyot 
tomonidan 
boshqariluvchi 
usullarni 
o‗zgartiradilar. Davidsonning qarashlari Human Minsky (1919-
1997)ning qarashlariga mos keladi. Human Minsky moliyaviy tizimni 
buzilish xavfi mavjud bo‗lgan ―kartochkalar uyi‖ga o‗xshatgan mashhur 
postkeynschi sanaladi.
Postkeynschilikning iqtisodiy o‗sish nazariyasi metodologik 
masalalarga urg‗u beradi. U bozor iqtisodchilari yaqin paytlargacha 
statik masalalar iqtisodiy o‗sishning bir ko‗rinishi, deb kelgan bir 
paytda, iqtisodiy o‗sishni iqtisodiy jarayonlarning muhim ko‗rinishi 
sifatida ta‘kidlab o‗tdi. Masalan, Roy Xarrod va Evsey Domarning 
1950-yillarda olib borgan iqtisodiy o‗sish nazariyalari bozor 
iqtisodiyotining fundamental qismi sanalar edi, lekin hozirgi kunda bu 
izlanishlar 
makroiqtisodiy 
darsliklarida 
kamdan kam 
hollarda 
uchramoqda. Buning o‗rniga yangi iqtisodiyotga oid kitoblarda barqaror, 
endogen iqtisodiy o‗sish ko‗rsatilmoqda. Bu qisman iqtisodiy 
beqarorlikning postkeynschilik qarashlariga mos tushadi, chunki 
Xarrod-Domar modeli iqtisodiyotda muvozanat holati ―o‗tkir pichoq‖ 
chegarasidagi rivojlanishni ko‗rsatishni aniqlab beradi.
Umuman olib qaralganda postkeynschilik tatqiqotlarida model 
shakllanmagan sharoitlarda konseptualizatsiyaning o‗zgarmasligini 
ko‗rishimiz mumkin bo‗ladi. Bunda asosiy tamoyil iqtisodiyotning 
barqaror bo‗lamsligiga qaratiladi; neoklassik nazariya ta‘kidlab 
o‗tganidek, bozorning ko‗rinmas qo‗llari yaxshi ishlamaydi. Bu esa 
postkeynschilar ortodoks nazariyachilariga qaraganda kapitalizmning 
muammolarini 
to‗g‗rilashda 
hukumat 
qarorlarining 
ahamiyatini 
kuchliroq bila olganligini anglatadi. Postkeynschilar o‗zlarining 
soliqlarga asoslangan daromad siyosatini (TIP) qo‗llash orqali ancha 
mashhur bo‗lib ketdilar.