O„zbekiston respublikasi oliy va o„rta maxsus ta‟lim vazirligi toshkent moliya instituti

 
5.3. P.Buagilberning iqtisodiy ta‟limoti 
 
Fransiya klassik iqtisodiy maktabi-
ning asoschisi 
Per Buagilber (1646–1714)
hisoblanadi. U Angliya klassik iqtisodiy 
maktabining asoschisi U.Petti kabi profes-
sional 
iqtisodchi-olim 
bo‗lgan 
emas. 
P.Buagilber otasiga o‗xshab huquqshunos-
likdan ta‘lim oldi. 31 yoshida Norman-
diyada sudyalik lavozimini egalladi. U bu 
lavozimda 25 yil mobaynida, ya‘ni deyarli 
umrining oxirigacha ishladi, faqat o‗limi-
dan ikki oy oldin bu lavozimni katta o‗g‗li-ga topshirib ketdi.
Jamiyatdagi yuqori ijtimoiy mavqe P.Buagilberda mamlakatning 
iqtisodiy muammolarini bilishga, 
X V I I
asrning oxiri XVIII asr boshida 
Fransiya viloyatlaridagi aholi turmush darajasining pastligi sabablarini 
aniqlashga qiziqish uyg‗otdi. U o‗zining birinchi islohotlar to‗g‗risidagi 
mulohazalarini (merkantilistlarga qarshi) 50 yoshida yozgan 
«Fransiya 
holatining mufassal tavsifi, uning farovonligining pasayishi sabablari 
va qayta tiklanishining oddiy usullari...»
asarida e‘lon qildi. P.Buagilber 
17
Sir William Petty, The Economic Writings, 2 vols., ed. C. H. Hill (London: Cambridge University Press, 1899), I, 
244 b. 
 
Per Buagilber(1646–1714)
 

---

95 
bu asarida 
merkantilizm iqtisodiy siyosatini qattiq tanqid qildi
. Bu 
siyosatning boshida o‗sha davrdagi Lyudovik 
X I V
qirolligida moliya 
vaziri lavozimini egallab turgan Jan Batist Kolber turar edi. U Fransiya 
tovarlari eksportini rag‗batlantirishni, Fransiyaga keladigan import 
tovarlarni esa cheklashni, qishloq xo‗jaligi ishlab chiqarishiga yuqori 
soliq belgilashni qonunlashtirgan. Bu sanoat ishlab chiqarishiga hamda 
bir butun milliy iqtisodiyotga salbiy ta‘sir ko‗rsatdi.
Iqtisodiyotdagi salbiy holatlarni bartaraf etish yo‗llarini aniqlash 
P.Buagilberning keyingi, 
XVIII
asrning boshida chop etilgan asarlarining 
ham asosiy vazifasi hisoblanadi. Ularda P.Buagilber merkantilizmni 
tanqid qilishni davom ettirdi, islohotlar zarurligini asoslab berdi, 
iqtisodiy o‗sishning va davlat boyligining asosi deb bilgan qishloq 
xo‗jaligi ishlab chiqarishini rivojlantirish muammolariga alohida e‘tibor 
qaratdi. Bunday qarash Fransiya iqtisodiy qarashlarida XVIII asrning 
yarmigacha saqlanib qoldi. Chunki o‗sha davrda ijtimoiy-iqtisodiy 
rivojlanishdagi qishloq xo‗jaligi ishlab chiqarishining hal qiluvchi 
mavqeyini targ‗ib qiluvchi fiziokratizm ancha kuchaygan edi.
1707-yili P.Buagilberning