1 О‗zbekiston respublkasi oliy va о‗rta maxsus ta‘lim vazirligi qarshi muhandislik iqtisodiyot instituti

8 
 
1-Mavzu: KIMYОVIY TЕXNOLOGIYА FANI, VAZIFALARI. 
Tayanch iboralar.
Texnologiya, xom ashyo, boyitish, ajratish, maydalash, tannarx, mexanizatsiya, 
avtomatlashtirish, uzlikli va uzliksiz jarayonlar, texnologik operatsiya, gidpodinamika, diffyziya. 
 
Texnologiya so‘zi–yunoncha so‘z bo‘lib, ikki ildizdan, ya‗ni 1-texnos-«san‗at va kasb» 
degan ma‗noni bildiradi. Logiya esa-bilim, fan demakdir. Shunday qilib, texnologiya-bu kasbning 
sirlarini o‘rgatuvchi fanlardan biridir. Texnologiya xom ashyolarni turli xalq iste‗mol buyumlariga va 
ishlab chiqarish vositalariga aylantirish jarayonlarini o‘rgatuvchi fandir. 
 
Kimyoviy texnologiya- insonni xar xil ehtiyojini qondiradigan maxsulotlarni tabiat 
maxsulotlaridan yoki sun‗iy yo‘l bilan maxsulotni olish usullarini o‘rganishdagi prikladnoy fan 
xisoblanadi. U ikki guruxga bo‘linadi: 
1. 
Mexanik texnologiya
2. 
Kimyoviy texnologiya
Mexanik texnologiyada maxsulotni fizikaviy va mexanikaviy usul Bilan uning tashqi kurinishini 
o‘zgartirish. Masalan; metallarni eritish yoki ularga ishlov berish, payvandlash, kesish, maydalash 
ishlari. 
Kimyoviy texnologiyada esa materiallarni kimyoviy jarayonlar orqali o‘zgartirish natijada 
ularning tarkibi ham o‘zgaradi. Masalan: ruda tarkibidan metallarni ajratib olish, sovun uchun yog‘ni 
qayta ishlash, glitserin va steorin shular jumlasiga kiradi. 
Bu ko‘rsatkichlar bilan texnik ishlab chiqarishni chegaralab qo‘yib bo‘lmaydi. Chunki bir 
tomondan, ayrim mexaniktexnologiya Bilan ishlaydigan ishlab chiqarishda, materialning nafaqat tashqi 
ko‘rinishi o‘zgaradi, uning xususiyati ham o‘zgaradi masalan ; metallni olish, ko‘p hollarda kimyoviy 
jarayonlarning ta‗sirisiz bo‘lmaydi. 
Birinchidan, ko‘p hollrada materiallarini kimyoviy yo‘l bilan qayta ishlash natijasida ularning 
o‘zgarganini aniqlab bo‘lmaydi masalan; matoni oqartirish va bo‘yashda, terini oshlashda ko‘rish 
mumkin. 
Ikkinchidan, kimyo sanoatining ko‘p qismi kimyoviy jarayoni mexanik texnologiya bilan uzviy 
bog‘liq. Masalan; shisha sanoati, metallurgiya, temirchilik bularning hammasi mexanik jarayonlarsiz 
bajarib bo‘lmaydi. Texnologiyaning o‘zi bir san‗at. U yoki bu jarayonlar yordamida kerak bo‘lgan 
maxsulot tayyorlanadi.
Kimyoviy texnologiya qayta ishlanadigan maxsulotni tarkibika, xususiyatiga va xarakteriga 
qarab asosan ikki turga bo‘linadi.