1 О‗zbekiston respublkasi oliy va о‗rta maxsus ta‘lim vazirligi qarshi muhandislik iqtisodiyot instituti

1.
 
Noorganik moddalar texnologiyasi 
Mexanik texnologiya jarayonida xom ashyo tarkibida va xususiyati o‘zgarmasdan 
faqat uning shaklini o‘zgarishi mumkin. Masalan: yog‘ochdan mebel ishlash, 
metaldan turli metall buyumlari ishlash va
xokozo. 
Kimyoviy texnologiyada esa, moddaning shakligina emas, balki 
uning butun hossalari va tarkibi o‘zgarishi mumkin. Shunday qilib, kimyo 
texnologiyasi kimyo reaktsiyalari o‘tishi bilan borgan jarayonlarni 
o‘rganadi. Birorta xomashyodan mahsulot olish jarayoni bir qancha 
bosqichlardan iborat. Ushbu bosqichlar (masalan: xomashyoni boyitish, 
maydalash, ajratish, kuydirish va x.k.) texnologik operatsiyalar deb 
ataladi. 

---

9 
 
2. Organik moddalar texnologiyasi
Materialning kelib chiqishiga va jarayon o‘xshashligi, olinadigan maxsulotga qarab asosiy 
guruxlarga bo‘linadi. 
A) Rudalardan metallni ajratib olish (metallurgiya). 
B) Kimyoviy maxsulotlar kislota, ishqor va tuzlar, soda ishlab chiqarish, suv texnologiyasi va 
sun‗iy muz olish. Shu bilan birga asosiy guruxlarga yaqin va foydalanishiga qarb quyidagi maxsulotlar, 
mineral bo‘yovchi moddalar, mineral o‘g‘itlar, sun‗iy o‘g‘itlar, organik o‘g‘itlar, porx shular 
jumlasidandir. 
S) Yer maxsulotlarini qayta ishlash; bularga, oxak ishlab chiqarish va sun‗iy qurilish toshlari, 
shisha va loydan maxsulot ishlab chiqarish sanoati. Bularning hammasi noorganik moddalar 
texnologiyasiga kiradi. 
Organik moddalar texnologiyasida asosiy ishlab chiqarish guruxlari quyidagilar;
A) Yonilg‘i maxsulotlari: yog‘och, ko‘mir, torf, koks, neft va boshqalar. 
Bu maxsulotlarni isitish, yoritish uchun ekspluatatsiya qilish, qayta ishlash va shu Bilan birga 
yonaki maxsulot olish. 
B) Organik bo‘yovchi maxsulotlar olish; 
1. Tabiiy 
2. Sun‗iy 
S) Tola maxsulotlari 
1. Tola, mato va ipakni oqartirish, bo‘yash. 
2. Qog‘oz ishlab chiqarish. 
D) Uglevodlar; 
1. Un, non, kraxmal, shakar va uning maxsulotlarini ishlab chiqarish. 
2. Achitqi maxsulotlari, piva ishlab chiqarish, vino maxsulotlari ishlab chiqarish 
Ye) Yog‘ mahsulotlari. 
1. Sovin, glitserin, stearin ishlab chiqarish uchun yog‘ni qayta ishlash. 
G) Terini g‘ayta ishlash, xayvon maxsulotlari ter iva suyaklarni qayta ishlash. 
J) Sut maxsulotlarini qayta ishlash. 
K) Efir yog‘lari va smola ishlab chiqarish 
Mana shu ishlab chiqariladigan maxsulotlar mexanik va kimyoviy jarayonlar maxsuloti 
xisoblanadi. Ularni o‘rganish umuimy kimyoviy texnologiya fanining vazifasi xisoblanadi. Bu an 
orqali barcha jarayonlarni mukammal o‘rganishingiz mumkin.