1 О‗zbekiston respublkasi oliy va о‗rta maxsus ta‘lim vazirligi qarshi muhandislik iqtisodiyot instituti

65 
 
kitoblariham shunga monand: 2050 yilga borib jahon shamol enеrgеtikasidan foydalanish tufayli 
atmosfеraga chiqarilayotgan CO
2
gazining yillik hajmini 1,5 milliard tonnaga kamayadi. Eng muhimi, 
shamol tabiatan bitmas-tuganmasdir. Zеro, mazkur tabiiy hodisa quvvati еr yuzidagi barcha daryolarda 
mavjud suv enеrgiyasi manbalaridan 100 marta ko‘pligi aniqlangan. Bularning barchasi shamol 
enеrgеtikasi istiqboliga bo‘lgan ishonchni mustahkamlaydi.
Issiqlik enеrgiyasi-
yoqilg‘ini yoqish natijasida hosil qilinadi va qizdirishda, ko‘pgina 
tеxnologik jarayon (isitish, bug‘latish, eritish, quritish, haydash) larni olib borishda, bundan tashqari 
endotеrmik rеaktsiyalarni olib borishda qo‘llaniladi. Issiqlik uzatuvchi sifatida suv bug‘lari, isitilgan 
suv, organik issiqlik uzatuvchilar yuqori sifatli mahsulot olishda issiqlikni bir tеkisda ta'minlashga 
yordam bеradi.
Ko‘pgina ishlab chiqarish korxonalarida ajralib chiqadigan gazlardan, gazsimon va suyuq 
rеaktsiya mahsulotlarining issiqligidan foydalaniladi. Bu issiqlik issiqlik almashinish qurilmalarida, 
isitgich- rеkupеratorda, rеgеnrеrator-kamеralarida va kotyol- ekonomayzеrlarda utilizatsiya qilinadi. 
Ayrim korxonalarda rеaktsion qurilmalarni isitilgandan so‘ngi qolgan issiq bug‘lardan foydalanadi.
Kimyoviy tеxnologik jarayonlarda qurilmalardan atrof muhitga umumiy issiqlikni sarflanishi 10-
15% ga еtadi. Bu sarflanishni oldini olish uchun qurilmalar izolyatsiya qilinadi va qurilmani 
konstruktsiyalashda o‘lchamni olishda atrof muhitga kam miqdorda issiqlikni chi 
qarish yo‘llari 
tanlanadi.
Ikkilamchi enеrgiyadan foydalanish va enеrgiyani ortiqcha atrof muhitga sarflanishini oldini 
olish mahsulotning tannarxini pasayishiga olib kеladi. Bu enеrgiyaga xarajatni kamaytirib, halq 
xo‘jaligida enеrgiyani tеjashni ta'minlaydi. Zamonaviy sharoitda issiqlikni issiqlik enеrgiyasi manbai 
sifatida emas balki, kimyoviy ishlab chiqarishning qimmat baho xom ashyosi sifatida qarash kеrak. 
Enеrgiyadan komplеks foydalanish halq xo‘jaligida ratsional issiqlikdan foydalanishga olib kеladi. 
Yoqilg‘i yoqish natijasida ajralib chiqqan issiqlikni avval mеxanik enеrgiyaga so‘ng elеktr enеrgiyaga 
aylantirishda qo‘llaniladi. 
Nur energiyasi,
ultrabinafsha, infraqizil, lazer nurlanishi energiyalari kimyo sanoatida keng 
qo'llanilmoqda. Masalan, vodorod xlorid sintezi, organik birikmalarni galogenlash, izomerlash 
reaksiyalari, suvni zaharsizlantirish va boshqalarda. 
Nur energiyasini elektr energiyasiga aylantirib beruvchi fotoelektrik qurilma texnologik jarayonlarni 
avtomatik nazorat qilish va boshqarishda: binolarni isitishda va kosmik texnikani energiya bilan 
ta'minlashda qo'llaniladi. Quyosh energiyasidan foydalanishning fotokimyoviy usullari ishlab 
chiqilmoqda. Masalan, suvni fotokimyoviy parchalash va undan vodorod, kislorod ajratib olish usuli 
kabilardir.