Tadbirkorlik va biznes: terminologik differentsiatsiya

«Zamonaviy dunyoda innovatsion tadqiqotlar: Nazariya 
va amaliyot» nomli ilmiy, masofaviy, onlayn konferensiya 
P.Druker tadbirkorlikni biznesdan ajratib, “har bir yangi kichik biznes 
tadbirkorlik emas va tadbirkorlikni ifodalamaydi” e’tibor qaratadi, masalan, yana 
bir ochiq pitseriya, kafe va boshqalar, bu biznesda innovatsiondan keyin hech 
narsa yo‘q, o'zgartirishga qaratilgan, shuning uchun bu tadbirkorlikka taalluqli 
emas. Yangi biznesda tadbirkorlar ozchilikni tashkil qiladi. Ular yangi va mavjud 
bo'lgan narsadan farqli narsalarni yaratishga urinishlar bilan ajralib turadi, ular 
qadriyatlarni o'zgartiradilar. Uning fikricha, tadbirkor o'zgarishlarni aniqlaydi, 
ularga tez moslashadi, imkoniyat sifatida foydalanadi [1]. 
G.Stivenson tadbirkorlik tushunchasini zukkolik bilan to'ldirdi. Uning 
ta'kidlashicha, tadbirkorlik "hozirgi paytda mavjud bo'lgan resurslarga e'tibor 
bermasdan, imkoniyatlarga intilish" bilan tavsiflanadi [3]. Uning tadqiqotiga 
ko'ra, tadbirkorning faoliyati dastlab nafaqat imkoniyatlar mavjudligini aniqlash, 
balki resurslar bilan tanlash erkinligini cheklamaslik qobiliyatiga asoslanadi. 
R. Chervits intellektual tadbirkorlik kontseptsiyasini taklif qildi. U “moddiy boylik 
yaratish tadbirkorlikning ko‘rinishlaridan biri, xolos. Tadbirkorlik biznes emas, 
bu dunyoni o‘zlashtirishga bo‘lgan munosabat, bu madaniy innovatsiya 
jarayonidir” [2]. 
Hozirgi vaqtda tadbirkorlik turli pozitsiyalardan aniqlanadi: foydani maksimal 
darajada oshirishga qaratilgan maxsus faoliyat sifatida; foyda olishga qaratilgan 
tovarlar va xizmatlar ishlab chiqarish bo'yicha tashabbuskorlik faoliyati; mulkni 
realizatsiya qilish funktsiyasi; foyda olish maqsadida innovatsiyalarni joriy etish; 
foydani ko'paytirish maqsadida kapitalni ko'paytirishga qaratilgan harakatlar va 
boshqalar. 
Ko'pchilik tadbirkorlik faoliyatining asosiy maqsadi sifatida foyda olishga e'tibor 
qaratadi. Biroq, A. N. Asaula, G. L. Bagiyev va boshqalarning fikriga ko'ra, 
tadbirkorlikning asosiy maqsadi ko'p foyda olish emas, balki talabni takror ishlab 
chiqarish bilan bog'liq, individual yoki ijtimoiy guruhlar, butun jamiyat takror 
ishlab chiqarish jarayonining uzluksizligi va doimiy o'zgaruvchan, doimiy o'sib 
boruvchi ehtiyojlarni qondirishdir. Shu munosabat bilan tadbirkorlik 
ehtiyojlarining o'zgarishini, mahsulot va xizmatlarga oxirgi foydalanuvchi talabini 
doimiy ravishda izlash, ushbu ehtiyojni ishlab chiqarish, sotish, marketing, 
logistika, menejmentni tashkil etish orqali qondirish, ko'paytirish jarayonning har 
bir bosqichida maksimal mahsuldorlikka olib keladigan innovatsiyalar eng 
yaxshisiga yo'naltirilgan jarayon sifatida belgilanishi kerak [1]. 
Bizning fikrimizcha, tadbirkorlik faoliyatining natijasi biznesni yaratish 
(rivojlantirish) bo'lsa, o'z navbatida biznesning maqsadi foyda olishdir. Shuning 
uchun foyda olish tadbirkorlikning bilvosita maqsadi hisoblanadi. Tadbirkorlik 

---

` 
433