Kompyuter injinering

Amaliymashg‘ulot №3. 
Ko‘p yadroli protsessorlar arxitekturasi 
Savollar: 
1.
 
Protsessor arxitekturasi nima va uning asosiy tuzlmasi qanday? 
 
Protsessor, kompyuterda arifmetik va lojik amallarni bajarishdan javob olish 
uchun mo'ljallangan elektronik qurilma hisoblanadi. U ma'lumotlarni o'qish, 
hisoblash, saqlash va boshqa amallarni bajarish uchun kerakli instruksiyalarni 
amalga oshiradi. 
Protsessorning arxitekturasi, uning tasvirini olish uchun foydalanilgan 
protsessorning tuzilmalarini ta'riflaydi. Boshqa so'zlar bilan aytganda, protsessor 
arxitekturasi protsessorning dizayn va ishlab chiqish tuzilmalarini ifodalaydi. 
Asosiy protsessor tuzilmasi quyidagi qismlardan iborat bo'lishi mumkin: 
1.
Kernellar (Cores): Protsessorning bir yoki bir nechta kerakli ishlash 
elementlari bo'lib, har biri o'zining o'ziga xos ishchi va xotira bilan ta'minlanadi. 
Modern protsessorlarda ko'p to'rt, olti yoki undan ko'p kernelar mavjud bo'lishi 
mumkin. 
2.
Instruksiya taklifi (Instruction Fetch): Bu qism protsessorning kerakli 
ma'lumot va instruksiyalarni o'qish uchun xotiraga murojaat qiladi. 
3.
Instruksiya bajarish (Instruction Decode): Bu qism protsessorning o'qilgan 
instruksiyalarni tushunish, ulardan kerakli ma'lumotlarni olib, ularni kerakli 
amallarga bog'lashni amalga oshiradi. 
4.
Arifmetik-Lojik yozuvlar (Arithmetic Logic Units - ALU): Bu qismda 
arifmetik (qo'shish, ayirish, ko'paytirish, bo'lish) va lojik amallar (xor, va, yoki, kabi) 
bajariladi. 
5.
Xotira (Cache Memory): Bu protsessorning yaqinroq va tezkor xotirasini 
ifodalaydi. Xotira ma'lumotlar va instruksiyalar uchun o'qish-yozishga tezlik vaqtini 
kamaytiradi. 
6.
Rejimlar va boshqaruv (Modes and Control): Protsessorning xususiyatlarni 
sozlash, instruksiyalarni bajarish tartibi va boshqarish jarayonini amalga oshirish 
uchun bu qismdan foydalaniladi. 
Protsessor arxitekturasi kompyuterlar o'rtasida farq qilishi mumkin. Har bir 
arxitektura o'zining xususiyatlari va ishlab chiqaruvchisi tomonidan belgilanadi. 
Mashhur protsessor arxitekturalari quyidagilardir: x86 (Intel va AMD tomonidan 
ishlatiladi), ARM, MIPS, PowerPC, SPARC, RISC-V, va hokazo. 

---

Protsessorning arxitekturasi, uning ishlab chiqaruvchisiga bog'liq ravishda 
o'zgarishi mumkin. Har bir arxitektura o'zining afzalliklari, tezlik, energiya 
sarflanishi, ishlash kuchlari va boshqa xususiyatlarga ega bo'lishi mumkin.