Odam genetikasi
-rasm). 15-rasm. Odamda urug ‘lanish jarayoni
Yüklə 40 Kb. Pdf görüntüsü
|
|
5-rasm).
15-rasm. Odamda urug ‘lanish jarayoni. 2.7. Odamning shaxsiy taraqqiyoti. Odamning shaxsiy taraq- qiyoti boshqa umurtqali hayvonlamiki singari zigotadan boshlanib, odamning tabiiy o‘limigacha bo‘lgan davr bilan tugallanadi. Shaxsiy taraqqiyot yoki ontogenez ikki: embrional va postem- brional davrlarga bo‘linadi. Embrional davr o ‘z navbatida zigota, 47 maydalanish, blastula, gastrula, homila, uning ona qornidagi rivoj lanishi, tu g ‘ilishi kabi bosqichlardan iborat. Odatda odamda boshqa umurtqali hayvonlarga o‘xshash embrio- nal rivojlanish, ota-ona jinsiy hujayralarining qo‘shilishidan hosil b o ig an otalangan tuxum hujayra-zigotadan boshlanadi. Zigota me ridian bo‘ylab teng ikkiga bo ‘linadi. Ikkinchi boiinish avvalgi tekis- likka peфendikulyar yo‘nalishda boiadi. Uchinchi boiinish ekva- tor bo‘ylab yo‘naladi. Natijada birinchi boiinishda ikkita, ikkinchi boiinishda to‘rtta, uchinchi boiinishda sakkizta hujayra-blastome- ralar hosil b oiadi. Meridian va ekvator boiinish takrorlanaveradi va hujayralar o ‘smaganligi sababli tobora maydalasha boradilar. Homi- ladorlikning uchinchi kuniyoq bu mayda hujayralar to‘plami tut yoki malina mevasini eslatadi. Bu bosqich morula deb ataladi. Homila- dorlikning 4—5 kunlari blastomerlar bir-biridan uzoqlasha boshlaydi. Morulaning blastomerlari taxminan 58 ta boiganda uning ichki to- monida suyuqlik to‘plana boshlaydi va oqibatda suyuqlik bilan to ig an bo£sh joy - blastotsel va murtak blastotsistga aylanadi. Blastotsistda tashqi (trofoblast) va ichki qavat murtak tugunak yoki embroplast b o iad i. Bu bosqich blastula deb nomlanadi. Keyinchalik trofoblast- dan homilaning tashqi pardasi - xorion, embrioblastdan murtak, ayrim tashqi organlar rivojlanadi. Homiladorlikning birinchi haftasining oxir- gi kunida murtak bachadonning shilimshiq pardasiga yopishadi va onadan qon tomirlar orqali ozuqa ola boshlaydi. Bu bosqich gastrula deyiladi. Tashqi qavat - ektoderma, ichki qavat - entoderma, o ‘rta qa vat - mezoderma hosil boiadi. Bular murtak varaqlari deb nomlanadi. Gastrula bosqichidan so‘ng murtak hujayralarida differensiyallanish va ixtisoslanish yuz beradi. Oqibatda murtak hujayralari morfologik va biokimyoviy jihatdan bir-birlaridan farqlanadilar. Morfologik differensiyallanish tufayli har xil hujayra tiplari hosil b oiadi. Biokimyoviy differensiyallanish natijasida genlaming har xil guruhlari faollashishi tufayli turli organlarga xos oqsillar va boshqa organik moddalar sintezlanadi. Homiladorlikning uchinchi haftasidan sakkizinchi haftasigacha b o ig an vaqtda murtak varaqlar hujayralaming keyingi differensi- yalianishi va ixtisoslanishi natijasida ektodermadan - nerv sistemasi, 48 sezuv organlari, teri epiteliyasi, entodermadan - ichaklar epiteliysi, me’da, jigar, me’da osti bezi, o‘pka epiteliysi, mezodermadan - muskullar, qon aylanish sistemasi, buyraklar, jinsiy bezlar rivojlanadi. Shunday qilib, homilada ikkinchi oyning oxiriga kelib asosiy ichki va tashqi organlar shakllangan boiadi. Keyingi oylarda homilaning miqdor jihatdan o ‘sishi va barcha organlaming differensiyallanishi davom etadi. Yüklə 40 Kb. Dostları ilə paylaş:
|