O‘zbеkiston rеspublikasi oliy va o‘rta maxsus ta'lim vazirligi

9.2. Kontaktsisz mantiqiy elementlar 
Elektr yuritmalarning boshqaruv sxemalarida mantiqiy elementlar deb nom olgan 
kontaktsiz qayta ulagich tuzilmalar keng miqyosida ishlatiladi. Ular kontaktli 
elektrmagnitli relelar o‘rnida ishlatiladi. Mantiqiy elementlar asosida blokirovka, 
himoya va boshqarishning mantiqiy funksiyalarini bajaruvchi kontaktsiz sxemalar 
shakllantiriladi. Bunday sxemalarning avzalligi ularning ishonchliligi, ixchamligi 
va kam energiya is’temol qilishidadir.
Mantiqiy element ikki xil holatga ega bo‘ladi. “yoqilgan” va “o‘chirilgan” 
va bu holatlar mos ravishda 1 va 0 raqamlari bilan belgilanadi. 1 holat elementdan 
chiqish joyida kuchlanish borligini, 0 esa kuchlanish yo‘qligini bildiradi. 
Asosiy mantiqiy elementlar:
-
“Yoki” – mantiqiy elementi- kirish nuqtalarining bittasida 1 signali 
bo‘lganda elementning chiqishi joyida signal 1 bo‘ladi; 

---

245 
-
“Va” mantiqiy element, elementning chiqish joyidagi signal 1 elementga 
kirish nuqtalarining barchasida 1 signali bo‘lganida bo‘ladi; 
-
“Emas” mantiqiy elementi, taxmin funksiyasini amalga oshiradi; kirishdagi 
1 signali chiqishda 0; kirishdagi 0 signali chiqishda 1; 
-
Diskret signalni eslab qolish funksiyasini bajaruvchi mantiqiy xotira 
elementi RS- triggeri asosida amalga oshiriladi.
-
1 signali S kirishida qabul qilinganda to‘g‘ridan- to‘g‘ri chiqishda 1 
signali bo‘ladi, invers chiqishda 0 signali bo‘ladi. Kirish signali olib 
tashlanganda S trigger avvalgi holatini saqlab qoladi, ya’ni signalni eslab 
qoladi. To‘g‘ridan-to‘g‘ri chiqishdagi 1 signalini 0 bilan almashtirish uchun
R kirishga 1 signalini uzatish kerak, shundan keyin trigger chiqishdagi 0 
signalini eslab qolgan xolda qayta ulanadi. Asosiy mantiqiy elementlar 
belgilanishi 9.2. - rasmda berilgan.