Исследование в XXI веке январь, 02 г 809 mehnat nizolari tushunchasi va turlari

часть
2
 
«
Новости
образования
: 
исследование
в 
XXI 
веке
»
январь
, 202
3
г 
819 
qonuniy manfaatlari himoya qilinadi. Bunday nizolar, masalan, boshqa ishga o‘tkazish yoki 
noqonuniy ishdan bo‘shatilgan xodimni qayta tiklanishi, ishdan asossiz chetlashtirish 
natijasida yo‘qotilgan vaqt uchun to‘lov undirish, intizomiy jazoni bekor qilish va h.k.lar 
to‘g‘risida kelib chiqishi mumkin. 
Yakka mehnat nizolarining predmeti mehnat qonunchiligini, boshqa lokal hujjatlarni 
(jamoa shartnoma, mehnat shartnomasi shartlari) qo‘llashda xodim yoki ish beruvchining 
qonuniy huquqlari va manfaatlarini buzish, qonuniy talablarga rioya qilmaslik holatlari 
hisoblanadi. 
Jamoalarga doir mehnat nizosining taraflari ish beruvchi (ish beruvchilar) va xodimlar 
jamoasi hisoblanadi. 
Jamoalarga doir mehnat nizolarida xodimlarning butun jamoasi yoki ma’lum 
qismining (bo‘linmasining) huquqlari va qonuniy manfaatlari himoya qilinadi. Jamoalarga 
doir mehnat nizosining predmeti xodimlarning ish haqi, ish vaqti va dam olish vaqti, 
mehnatni muhofaza qilish va xodimlarning manfaatlariga ta’sir qiluvchi boshqa ijtimoiy- 
iqtisodiy sohadagi umumiy talablari bo‘lishi mumkin. 
Jamoalarga doir mehnat nizolari O‘zbekiston Respublikasining Mehnat kodeksi 281-
moddasida ko‘zda tutilgan (nizolar) - ish beruvchi (ish beruvchilar birlashmasi) va xodimlar 
jamoalari (xodimlarning vakillik organlari) o‘rtasida mehnatning yangi shartlarini belgilash 
va mavjud shartlarini o‘zgartirish, jamoa shartnomalari va kelishuvlarini tuzish, o‘zgartirish 
va bajarish yuzasidan kelib chiqqan kelishmovchiliklardir. 
Jamoalarga doir mehnat nizolari uchta huquqiy munosabatlardan kelib chiqishi 
mumkin: 
•
mehnat jamoasining ish beruvchi, uning ma’muriyati, shu jumladan yuqori 
boshqaruv organi bilan huquqiy munosabatlari; 
•
kasaba uyushma qo‘mitasining ma’muriyat bilan huquqiy munosabatlari; 
•
mahalliy hokimiyat organlari vakillari ishtirokida xodimlar va ish beruvchilar 
vakillari o‘rtasida ijtimoiy sheriklik huquqiy munosabatlarda respublika, hududiy va 
tarmoq darajada. 
Jamoalarga doir mehnat nizolari predmetiga ko‘ra quyidagilarga bo‘linadi: 
•
mehnat jamoasi va ish beruvchi o‘rtasidagi nizolar; 
•
kasaba uyushma qo‘mitasi va ish beruvchi o‘rtasidagi nizolar; 
•
yuqori kasaba uyushma organi va ish beruvchilar uyushmasi o‘rtasida ijtimoiy 
sheriklik shartnomalari bo‘yicha nizolar. 
Mehnat nizolari mohiyati bo‘yicha ikki turga bo‘linadi: 
•
huquq to‘g‘risidagi nizo, ya’ni belgilangan mehnat qonunchiligi normalarini, jamoa 
shartnomalarni yoki mehnat shartnomalarini, huquq va majburiyatlarni qo‘llash 
to‘g‘risidagi nizolar. Bunday nizolar mehnat qonunchiligi sohasidagi barcha huquqiy 
munosabatlardan kelib chiqishi mumkin, ya’ni ham mehnat munosabatlaridan, ham 
mehnat bilan bog‘liq munosabatlardan kelib chiqadigan, xodim yoki kasaba uyushma 

---

Международный
научный
журнал
№
6
(100),