Abdulla sher axloqshunoslik

1 Im om Ism oil al-B w coriy. A l-adab a l-m u frad . Т ., « 0 ‘zb ek isto n » , 1 9 9 0 , 10-b.
2 0 ‘sha m an b a, 13-b .
www.ziyouz.com kutubxonasi

---

ayollaringga sarf qil! Xotin va bolalaringga kaltak ko‘tarm a, to ‘g‘ri yo'ldan 
yurm asa, bola-chaqalaringni Alloh taoloning q ah ri-g ‘azabiga d uch or 
b o ‘lishlari bilan q o ‘rqit»‘ .
Bu hadisda e ’tiqodli b o ‘lish farzandlik burchini bajarish, haro m d an
nari yurish, am alparastlikdan qochish, jang m aydonida m ardlik-m atonat 
k o ‘rsatish, oilaga m u ru w atli, shafqatli bo‘lish oila a ’zolari tarbiyasida 
kaltakdan voz kechish va nasihat orqali yo‘l-yo‘riq berish kabi fazilatlar 
zikr etiladi. B undan tashqari ju d a ko‘p hadislarda insonlarga yaxshilik 
q ilish , n o m u sli-o rli b o ‘lish , y o lg ‘o n g a p irm aslik , m u n o fiq lik va 
g ‘iybatdan qochish, h ech kim ga zulm qilmaslik, haqiqatning yuziga tik 
boqish, h ech qach on insoflilik va xushxulqlilikni tark etm aslik, saxiylik 
va j o ‘m ardlikni odatga aylantirish, ilm olish haqida fikr yuritiladi. 
M uhim i shundaki, bular quruq nasihatlar em as, balki Payg‘am barim iz 
o ‘zlari hayotda am al qilgan axloqiy m e’yorlardir. U kishining insoniyligi, 
kibrdan xoliligi kabi fazilatlari to ‘g ‘risida Abu H urayra rivoyat qilgan 
quyidagi hadis ibratlidir: «Bir kuni Rasululloh bilan birga bozorga borib, 
u kishiga kiyimlik oldik. Sarvari olam gazlam a uchun ortiqcha haq 
t o ‘ladilar. Sotuvchi quvonib ketganidan u kishining q o iin i o ‘pm oqchi 
b o ‘ldi. Rasululloh shartta q o ‘lini tortib oldilar-da: «Bu ajam liklarning 
odati. U lar podshohlarining q o ‘lini shunday o ‘pishadi, m en podshoh 
em as, sizlarga o ‘xshagan oddiy odam m an», dedilar. O lingan gazlam ani 
m en k o ‘tarib yurm oqchi edim : «H ar kim o ‘ziga tegishli narsani o ‘zi 
k o ‘tarib yurishi kerak», deb m enga berm adilar»2.
X ulosa qilib shuni aytish m um kinki, m uborak hadislar hozirgi kunda 
h a m o ‘z aham iyatini y o ‘qotgan em as, aksincha zam onaviy shaxs va 
jam iyat axloqiy darajasini yuksaltirishda m uhim tarbiyaviy m anbalar 
b o ‘lib qolm oqda.
M usulm on m intaqasi axloqiy tarbiyasida buyuk m uhaddislar bilan 
b ir q ato rd a o ‘z asarlarida hadislardan samarali foydalanib ijod qilgan 
allom alam ing aham iyatini alohida ta ’kidlab o ‘tm oq joiz. U lar o ‘z fikrlari 
isboti u c h u n had islarn i k e ltirib , e ’tiqodga, ezgulikka, to ‘g ‘rilikka, 
m u ru w a tg a d a ’vat q ilg an lar. A yni paytda sh u n d ay o lim lar b o rk i, 
had isla rd a n faqat d alil-isb o t sifatidagina foydalangan em aslar, ayni 
p ay td a ularni sharhlaganlar, sharhlaganda ham ularga fiqhiy-axloqiy