Abdulla sher axloqshunoslik

1 I.A. Karimov. D onishm and xalqim izning mustahkam irodasiga ishonam an.
«Fidokor» gazetasi, 2000-yil, 8-iyun.
www.ziyouz.com kutubxonasi

---

jam oat tarzda yashashning eng oliy shakli hisoblanadi va nosiyosiy 
b o ‘lgan barcha munosabatlarni o ‘z ichiga oladi. U nda shaxs erkinligi 
«individning ochilishi» ixtiyoriy tarzda tuzilgan fuqarolar uyushmalari, 
tashkilotlari va birlashmalari doirasida o ‘zini nam oyon qiladi; iqtisodiy, 
diniy, m a’naviy, axloqiy-estetik, milliy, oilaviy v.b. m unosabatlar davlat 
idoralarining aralashuvisiz, o ‘z - o ‘zini boshqarish asosida am alga 
oshiriladi.
3. Davlatning axloqiy mohiyati
Buyuk olmon faylasufi Hegel davlatni axloqiy g‘oyaning voqe b o iish i 
deb ta ’riflaydi va tabiiy munosabatlarni m a’naviy m unosabatlar bilan 
muqoyasa qilib, oilani - hissiyotga, fuqarolik jam iyatini - asabning 
ta ’sirlanish qobiliyatiga, davlatni esa o ‘zi uchun asab tizimiga o ‘xshatadi; 
u o ‘z ichida botinan tashkil topgan, biroq uning yashashi o ‘zida ikki 
holatning taraqqiy topishiga bog‘liq, bular - oila va fuqarolik jamiyati. 
Davlat aqlning ro‘yobga chiqishi sifatida har bir shaxs ixtiyoriga mosdir. 
Odatda, davlatning maqsadi o ‘z fuqarolarini baxtli qilish deb hisoblanadi. 
A gar fu q aro lar qiynalsa, u la rn in g subyektiv e h tiy o j-m a q sa d la ri 
q o n d irilm a sa, d av latn in g m ustahk am ligi sh u b h a o stid a q oladi. 
Davlatning asosi — siyosiy tuzum. Uning taqdiri ham ana shu siyosiy 
tuzumga bogMiq1.
Ko'pdan ko‘p turli-tum an boshqaruv va tashkiliy institutlardan iborat 
bo'lgan davlatning eng muhim axloqiy vazifalaridan biri - tarbiya. 
Davlat tom onidan maktabgacha bo'lgan tashkilotlarda, maktablarda, 
o ‘rta maxsus va oliy o ‘quv yurtlarida ta ’lim bilan qo‘shib olib boriladigan 
tarbiya alohida aham iyatga ega. Agar m azkur tarbiyada om m abop 
usullaming toshi bosib ketsa, u hoi maqtarli emas; yoshlam ing o ‘zligini 
anglagan shaxs bo'lib yetishuvi mushkullashadi. Shu bois, imkon boricha, 
tarbiyada individual yondashuvga intilish maqsadga muvofiq.
Demokratik tamoyillami amalga oshirish jarayonlarida davlat, hamma 
fuqaro baravariga teng, degan usulda ish ko‘rmasligi lozim, ham m aning 
huquqiy tengligini tan olgan holda, ijtimoiy tenglashtirish tamoyiliga 
yo‘l qo ‘ymaslik kerak.
Davlatning mavjud bo'lish sharti, eng aw alo , uning suverenitetida.
www.ziyouz.com kutubxonasi

---

Bunda xalq tashqi olamga nisbatan mustaqil b o iad i va о z davlatini 
shu mustaqillik asosida tuzadi. Shu bois suverenitet to ‘g‘risida alohida
to ‘xtalib o ‘tish joiz.
Davlat suvereniteti eng aw alo, millat suvereniteti demakdir. U shaxs 
mustaqilligini, huquqlarini kafolatlaydigan va millat hukmronligini to liq 
ta ’minlaydigan ijtimoiy-siyosiy hodisadir. Millat suvereniteti birinchi 
navbatda uning siyosiy jihatdan o ‘z -o ‘zini boshqarishida qadim dan 
egallab kelgan hudud va undagi foydali qazilmalarga egalik qilishida, 
o ‘zi tanlagan davlat hokimiyatida ham da milliy fuqarolikda nam oyon 
bo‘ladi. Shuningdek, inson suvereniteti ham davlat suverenitetining 
m uhim qism i h iso b lan ad i. U fu q aro n in g yashashga, m u sta q il 
dunyoqarashga bo‘lgan huquqi bilan belgilanadi va zulmga, adolatsizlikki, 
ochlikki, shaxs erkinligining buzilishiga qarshi kafolatlar majmuini о z 
ichiga oladi. Respublikamiz Prezidenti Islom Karimovning quyidagi 
so‘zlari davlat va uning fuqarosi o ‘rtasidagi munosabatlarni zamonaviy 
talqin etishda muhim ahamiyatga ega.
«Inson va davlat o‘rtasidagi munosabatlarda inson manfaatlari ustuvor 
bo'lishi kerak — deb yozadi Islom Karimov. — Davlat hokimiyatining 
barcha tarmoqlari o ‘z faoliyatini inson huquqlarini himoya qilish va 
qo'riqlash ishiga safarbar qilgandagina o ‘z vazifasini to ‘g‘ri aido etgan 
hisoblanadi. Bu qoidani hamma tan olishi, bu qoidaga ham m a itoat 
qilishi shart»1.
Shunday qilib, suveren davlat inson huquqlarini, shaxs nomusi va 
qadr-qim m attini himoya qilishni o ‘zining asosiy vazifasi deb biladi, 
uning yuksak axloqiy mohiyati ham ana shunda.
Biz mustaqillikka erishganimizdan keyin o ‘z davlatimizni qadimiy 
davlatchiligim izning eng yaxshi a n ’analari bilan birga zam onaviy 
dem okratik tam oyillar asosida qurishga kirishdik. Davlatimiz ham
m a ’naviy-axloqiy, ham jism oniy tarbiyaga katta aham iyat berib 
kelmoqda. 2000-yilning «Sog‘lom avlod yili», 2001-yilning «Onalar va 
bolalar yili», 2008-yilning «Yoshlar yili» deb atalgani bejiz emas, yosh 
avlod tarbiyasi bizda davlat siyosati darajasiga ко tarilgan. M ana, 
ko‘rinishidan juda oddiy bir misol. 0 ‘zini eng insonparvar davlat deb 
e ’lon qilgan Sho‘rolar Ittifoqi bunyodga kelganidan boshlab, deyarli 
yarim asr mobaynida bola tug‘ilgach, onani uch oy ishdan ozod qilardi,