Азярбайжан Республикасы Тящсил Назирлийи

MİKROBORUCUQLAR 
 
Mikroborucuqlar  xarici  diametri  25  nm  olan, 
uzunluqları  bir  neçə  mkm  olan  içərisi  boş  boru  şəkilli 
silindirik  fibrilyar  tipli  orqanoidlərdəndir.  Onlar  13 
periferik saplaqdan və ya protofilamentlərdən qurulmuş 
düz, uzun, boş silindirlərdir. Onlar tubulin zülallarından 
əmələ  gəlmiş  polimerlərdir,  mikroborucuqların  tubulin 
monomerləri  iki  oxşar  polipeptidlərin  (α-tubulin  və  β-
tubulin)  əmələ  gətirdikləri  heterodimerdirlər.  Hər  iki 
tubulin-  α-tubulin  və  β-tubulin  55kDa  molekulyar 
kütləyə  malikdirlər. Heterodimerdə monomerlər paralel 
birləşdiyindən  heterodimer  polyarlığını  saxlayır.  Bir 
mikroborucuq  yüz  minlərlə  tubulin  monomerlərin 
protofilamentlər  adlandırılan  13  sütunda  düzümündən 

---

 
176 
təşkil  olunmuşdur.
 
  Hər  bir  sap  iki  subvahiddən  və 
qlobulyar  zülal  tubilindən  ibarətdir  (şəkil  46).  Hər  bir 
sapda  bu  subvahidlər  ardıcıl  yerləşir.  Mikroborucuqda 
saplar  spiral  formasındadır.  Borucuqlardan  yanlara 
onlara  bağlı  olan  zülal  molekulları  çıxır.  Bu  zülallar 
mikroborucuqları  stabilləşdirir  və  həmçinin  onları 
sitoskletin 
digər 
elementləri 
və 
orqanoidlərlə 
əlaqələndirir.  Eyni  zamanda  mikroborucuqlarla  ATF 
parçalayan  və  onun  parçalanma  enerjisini  mexaniki 
enerjiyə  çevirən  kinezin  fermenti  ilə  bağlıdır.  Kinezin  
bir ucu ilə müəyyən orqanoidə birləşir, digər icu ilə isə 
ATF    enerjisi  hesabına  mikroborucuq  boyu  sürüşür  və 
beləliklə  də  sitoplazmada  orqanoidlər  yerini  dəyişir. 
Mikroborucuqlar  dinamik  stukturlardır.  Onların  iki  (-) 
və  (+)  ucları  vardır.  Mənfi  ucu  depolimerizasiya 
nahiyyəsidir,  müsbət  ucdasa  yeni  tubulin  molekulları 
hesabına  onların  böyüməsi  baş  verir.  Bəzi  hallarda 
(bazal  cisimcik)  mənfi  uc  növbələnir  və  parçalanma 
dayanır.  Nəticədə    kirpikciyin  (+)  ucda  getdiyi 
birləşmələr hesabına ölçüləri böyüyür.  
 

---

 
177 
 
 
Şəkil 46. Mikroborucuqlar. 

 və 

 tubulin molekulları 
mikroborucuqlarda şahmat qaydası ilə yerləşir (K. de Dyuva 
görə) 
 
Mikroborucuqların funksiyaları: 
1.
 
Sitoskelet rolu oynayır. 
2.
 
Bölünmə  vətərlərinin  yaranmasında  və  mitoz 
zamanı xromosomların ayrılmasında iştirak edir. 

---

 
178 
3.
 
Maddələrin  və  orqanoidlərin  nəqlində  iştirak 
edir. 
4.
 
Sentriolların,  kirpikciklərin  və  qamçıların 
tərkibinə daxildir.