Редаксийа щейяти
Yüklə 2,79 Mb. Pdf görüntüsü
|
- Bu səhifədəki naviqasiya:
- Е-маил
|
Редаксийайа дахил олуб: 04.06.2015
Бакы Гызлар Университети Elmi əsərlər 2015/2 36 Dini-ədəbi ənənə və Zakir Raqub Kərimov AMEA-nın Füzuli adına Əlyazmalar İnstitutunun aparıcı elmi işçisi, filologiya üzrə fəlsəfə doktoru Е-маил: raqubkerimov@yan.ru Rəyçilər: f.ü.e.d., prof. M.Z.Nağısoy f.ü.e.d., prof.P.Ə.Kərimov Açar sözlər: Zakir, Hüseyn, Zeynəb, dini, şəhid, Kərbəla Kлючевые слова: Закир, Гусейн, Зейнаб, религиозный, шахид, Кербела Key words: Zakir, Huseyn, Zeyneb, religious, victim, Karbala Tarixlər boyu zaman-zaman insanların qan yaddaşına hopmuş dini poeziya həssaslıqla yanaşılan ən müqəddəs hisslərlə bağlı olduğu üçün şairlər ona xüsusi önəm vermiş, vətənin ən ağır günlərində onun övladlarını ayağa qaldırmaq üçün bu müqəddəs cihad silahından məha- rətlə istifadə etmişlər. Ona görə də bu poeziya islam dini yarandığı gündən etibarən bütün dövrlərdə gündəmdə olmuşdur. Uzun bir inkişaf yolu keçən, tarixi-ictimai şəraitlə əlaqədar olaraq zaman-zaman tərəq- qi və tənəzzül mərhələlərini yaşayan dini poeziya həmişə gündəmdə olmuşdur. Məhz bunun nəticəsində ədəbiyyatımızda dini-ədəbi ənənə formalaşmışdır. Bu ədəbi ənənə xüsusilə XIX əsrdə daha geniş vüsət tapmışdır. Bütün dövrlərdə olduğu kimi, bu dövrün ədəbi mühitinin formalaşmasında da dini ədəbiyyatın özünəməxsus rolu olmuşdur. Dini ədəbiyyatın yaran- ması təkcə şairin öz istəyindən deyil, həm də ictimai tələbdən, xalqın arzu və istəyindən irəli gəlirdi. Ona görə də hər bir şair xalq arasında, ictimaiyyətdə daha mötəbər mövqe qazanmaq üçün ən gözəl əsərlərini bu mövzuda yazmağa çalışırdılar. Onlardan biri də Qasım bəy Zakir idi. O bütün yaradıcılığı boyu islam dini qayda-qanunlarına riayət edən əsl Allah bəndəsi kimi istər dini mövzularda yazdığı şeirlərində, istərsə də ayrı-ayrı mövzulu şeirlərinin daxilində sırası gəldikcə dinin təəssübkeşi kimi çıxış etmiş, insanları mənəvi saflığa, düz yola, həqiqi Allah bəndəsi olmağa dəvət etmişdir. Bununla yanaşı, Zakir, insanları dini əqidədə mötədil olmağa, onları müxtəlif zamanlarda ayrı-ayrı oyunbazların yaratmış olduqları saysız-hesabsız təriqət və məzhəblərə uymamağa çağırmışdır. İslam dininə, onun müqəddəs kitabı olan Qu- rana yaxşı bələd olan şair bu kimi təriqətlərin monumental islam dinini parçalamaq üçün ayrı- ayrı şəxslərin öz mənafeləri naminə ortaya atdıqları oyunbazlıqdan başqa bir şey olmadığını görür və oxucusuna bu oyunbazlara, fırıldaqçı dini “liderlər”ə uymamağı tövsiyə edirdi. O, şiələr və sünnülər arasında baş verən kəskin ixtilafları görür və bu ixtilaflara səbəb olan “Şeyxi” və “Üsuli” kimi təriqətləri tənqid atəşinə tuturdu. Şair bu qəbil din xadimlərini “öl- kəyə hərcmərclik salan, adlarını alim qoyub, özləri savadsız, dinləri pul, ipək pal-paltar olan müftəxor şarlatan adlandırır və “Əlif bey oxuyan” hər dələduz şiəliyin nə olduğunu anla- madığı halda “məzhəbi-isna-əşəri”, “bargəhi-iymani zirü zəbər etdiklərini” (1, s.208) bütün kəskinliyi ilə oxucunun nəzərinə çatdırırdı. Onların nəzəriyyəsinə görə “on iki imam Allahın arzusu ilə bütün varlığın yaranmasının zəruri səbədidir. Guya on iki imam dünya yaran- mazdan əvvəl cövhər halında mövcud imiş, Allah dünyanı imamların cövhəri vasitəsilə yara- dıb və dünya onların hökmü ilə hərəkət etməlidir” (2, s.490). Onlar Peyğəmbər, onun qızı Fatimə və 12 imamın hər birini Allah qədər qüdrətli hesab edirdilər. Bu məsələyə münasibət |