Şamil Vəliyev – 50
Yüklə 2,28 Mb. Pdf görüntüsü
|
|
Mirvarid Dilbazi (1912 - 2002)
111 Azərbaycanın görkəmli şairlərindən biri olan M.Dilbazi ədəbiyyata ötən əsrin 30- cu illərində gəlmişdir. Mirvarid xanım incə, lirik şeirləri ilə bərabər, müasir uşaq ədəbiyyatımızın yaradıcılarından biri kimi tanınır. Sairə yaradıcılığa başladığı gənclik illərindən yeniyetmələrin və uşaqların estetik tərbiyəsinə daha çox diqqət yetirmiş və uşaq ədəbiyyatı nümunələri ilə məqsədinə nail olmuşdur. Müasirləri arasında daha çox şair olar ki, Dilbazi qədər uşaq şeirləri yazsın. Yaradıcılığının bütün illərində o, uşaq şeirlərinə müraciət etmiş, yadda qalan, lakonik, əlvan, səlist, mənalı və məzmunlu poetik nümunələri ilə fidanları sevindirmişdir. Onun XX əsrin ortalarında nəşr etdirdiyi kitablara nəzər yetirsək, elə bu dövr yaradıcılığının bir şair ömrü ilə bərabər olduğunu görərik. «Mənim hədiyyəm» (1948), «Balaca nümayəndə» (1950), «Qardaşlar» (1952), «Reyhan» (1955), «Şeirlər, nağıllar, kiçik pyeslər» (1955), «Seçilmiş şeirləri» (1957), «Seçilmiş əsərləri» (iki cilddə 1967-1968) və başqaları dediklərimizə nümunə olmaqla şairin ədəbi mövqeyini müəyyənləşdirir. Uşaq psixologiyasına dərindən bələd olan onların maraq dünyasını duyan şairə «Yaz gəlir», «Yaz yağışı», «Günəş», «Göy gurlayır», «Bahar bayramı», «Yaz buludu» poetik nümunələri ilə təbiətə məhəbbət hissi oyatmaqla təbiətin füsunkar gözəlliyini, günəşin həyat üçün vacib və zəruri olduğunu, baharın mənzərəsini, Novruz bayramının milli dəyər kəsb etməsini və s. məsələlər bu şeirlərdə öz poetik ifadəsini tapmışdır. «Yaz gəlir» şeirində baharın mənzərəsi canlanırsa: Günəş doğur, işıqlanır Dərə, təpə, o çöl, bayır, Şırıl-şırıl axan sular. «Bahar!» - deyə pıçıldayır «Yaz yağışı»nda isə sanki təbiətin sehrbaz qoynuna çıxarkən gözləri qaşısında işıqlı, nur şəfəqli asimanla, yer arasında geniş üfüqlər canlanır: Şimşək çaxdı uzaqlarda, Quşlar susdu budaqlarda. 112 Yağış gəldi dağı aşdı, Çiçək – çiçəyə dolaşdı. Yağış ötdü yağa – yağa, Günəş işıq saçdı dağa, Yandı göydə qızıl qurşaq – Al, qırmızı, əlvan, parlaq… M.Dilbazi baharı necə zövqlə, ürəklə tərənnüm edirsə, payızı da, qışı da həmin dərəcə də nəzmə çəkir. Şairə təbiətə necə vurğundursa, onun nemətlərinə də - canlısına da, cansızına da eyni hərarətlə, məhəbbət və istəklə vurğundur. «Açıl bənövşə» şeirində bənövşəyə müraciət özünə layiq, kövrək bir hisslərlə, necə varsa eləcə poetik əksini tapmışdır. Bu şeiri oxuyanda dərk olunur ki, ancaq və ancaq təbiətin qoynunda olan, kolların dibinə qısılan, səhər tezdən yarpağı üstə şehi görən, barmaqları ilə yarpaqlara toxunarkən izi qalan bir gözəl bu şeiri bax beləcə poetikləşdirə bilər, rəssam tablo çəkən kimi. janlılar aləminə münasibət istəklə yekunlaşır. «Qaranquş», «Sığırçın», «Torağay», «Sarı qulan», «Boz oğlağım» şeirləri uşaqların bu quşlara və heyvanlara istəyini çoxaldır. Bir çox mövzular var ki, klassik poeziyada, bu gündə şairlərin yaradıcılığında öz bədii əksini tapır. Övlada öyüd – nəsihət, anaya, vətənə, qəribliyə, torpağa, durnalara, bülbüllərə gözəllərin eşqinə və s. həmin nümunələrdəndir. Nə isə qəriblik, həsrət, ayrılıq, nisgil Durna adlı köçəri bir quşun timsalında əsrlərlə şairlərimiz tərənnüm vəsf olunub. Molla Pənah Vaqif, Molla Vəli Vidadi, Qasım bəy Zakir və başqaları klasssiklərimiz bu mövzuya müraciət etmişdir. Müasirlərimizdən biri olan istedadlı şairə M.Dilbazi də sözü gedən mövzuya müraciət etmiş, insanın hisslərini oynadan, mənəviyyatını doyduran, ürəyini titrədən bir poetik nümunəni yaratmaqla balaca oxucularına (lap elə böyüklər olsun – V.Ə) ərməğan etmişdir: Zalım payız, yaz həsrəti göndərib, Dayanmışam, sahil qərib, mən qərib, Yenə bizdən üzlərini döndərib, 113 Hara gedib bizim elli durnalar? M.Dilbazi uşaqlarda əməyə məhəbbbət hissi oyatmaq üçün bir sıra maraqlı şeirlər yazmışdır. «Sarı sünbül», «Tarla mahnısı», «Biçin nəğməsi», «Babanın nəğməsi», «Ata və oğul», «Həcər xalça toxuyur» və s. dediklərimizə ən seçimli nümunələrdir. Qeyd etdiyimiz kimi şairə, yaşadığı cəmiyyətin, həyatın, dövlətin ideologiyasının bütün tərəflərinə aid mövzulara müraciət etmiş, yazdığı əsərlər də uğurlu alınmışdır. vətənə məhəbbət «Ölkəm», «Bizim yurdun», «Bakının işıqları», «Abşerona gələn sular» da necə tərənnüm olunursa, sülhə, qanlı hərbi toqquşmalara, silahlara qadağa qoyulmasına, aid yazdığı poetik nümunələr də «Sülh olsun, şadlıq olsun», «Sülhdür andımız», «Məhbəslərdə doğulanlar», «Moskva», «Xatirə», «Zoya asılan yerdə», «Uşaqlar qəmlənməsin», «Çağırın dünyanı mübarizəyə» və s. həmin səriştəliklə, yanğı və vətəndaşlıq qeyrəti ilə qələmə alınmışdır. Məktəb, təlim – tərbiyə mövzusu şairənin diqqətindən kənarda qala bilməzdi. «Məktəb nəğməsi», «Birinci beş», «Qələm müəlliməyə məktub» və b. şeirlərini bütün uşaqları elmə – təhsilə, məktəbə səsləyir. Xalq şairi M.Dilbazi yaradıcılığında özünə məxsus yerlərdən birini də poemalar, məzmun nağıllar tutur. «Xeyir və şər», «Qardaşlar», «Balaca dostlarım», «Reyhan», «Babaların su həsrəti», «Sevincin dünyası» və s. əsərləri dediklərimizə nümunədir. Bütün surlu həyatını, yaradıcılığını xalqına, onun övladlarına, onların təlim-tərbiyəsinə, elminə, təhsilinə, xoşbəxt, bəxtəvər böyümələri üçün estetik tərbiyələrinin formalaşmasına hər etmiş görkəmli şairə qarşısına qoyduğu qlobal vəzifələrin həyata keçməsi üçün – Əsrin ən xoşbəxt, bilikli, zəkalı insanını yetişdirmək üçün ədəbiyyatını digər canrlarına da müraciət etmiş hekayə və pyeslər də yazmışdır. «Gözəl ana», «Nənənin dərsi», «Cavan qız və qoca qarının hekayəsi» hekayələri, həmçinin, «Muğamda bahar», «Göyçək Fatma» və s. əsərləri məhz tərbiyənin bütün komponentlərinin həllinə xidmət edir. |