Aparan yol kimi

MƏDƏNİYYƏTİN  SİNERGETİKASI
Mədəniyyətin 
inkişafında 
daxili  ziddiyyətlərdən 
öz-özünə 
yaranan 
sinergetika 
proseslərin 
mühüm 
əhəmiyyəti 
var. 
Mədəniyyətin  özünütəşkil  proseslərini  əks  etdirən 
sinergetika 
sosial  mühitlə  sabit  qeyri-tarazlıq  münasibətində  olan  mürəkkəb 
mədəni  sistemlərin 
öz-özünə  yaranması 
və  saxlanması 
mexanizmlərinin 
fəaliyyəti  ilə  şərtlənir.  O,  mədəni  inkişafin
51

---

Fuad  Mammadov
Kulturologiva effeklivli havat  >a faallvvata aparan vnl
gözlənilməzliyindən  irəli  gələn  ziddiyyətli  faktorlann  yaradıcı  və 
yayıcı təsirlərindən çox asılıdır.
Bütöv  makrosistem  olan  mədəniyyət,  öz  sərbəst  hərəkətləri  ilə 
yeni  forma  və  mikrosistemlər  yaradan  bir  çox  qarşılıqlı  əlaqəli 
komponentlərdən  ibarətdir.  Bu  mikrosistemlər  həm  öz  aralarında, 
həm  də  ətraf  mühitlə  açıq  informasiya,  dəyər,  eneıji,  maddələr 
mübadiləsində  olaraq, bir-birinə müəyyən resurslar ötürür.
Mədəniyyətin 
inkişafi  və  onun  sosiao-mədəni  sistemlərinin 
formalaşması,  sabitliyini  saxlayan və dəyişdirən əlaqələr,  yeniliklər 
hesabına  tənzimlənir.  Müxtəlif  faktorlann  təsiri  altında 
daxili 
əlaqələrin  pozulması, 
kəmiyyət  və  keyfiyyət 
dəyişiklikləri 
nəticəsində yaranan qeyri-sabitlik və böhran vəziyyəti  mədəniyyətin 
dövri özünütəşkil proseslərini  stimullaşdınr.
Mədəniyyətin  qeyri-sabit  sinergetik  fazalan  insani,  sosio, 
regional  və  qlobal  səviyyədə  onun  gələcək  inkişafinın  rəngarəng 
ssenarilərini  nəzərdə  tutur.  Bununla  belə,  mədəniyyət  qlobal 
sistemlərin 
ümumi  fəaliyyət  qanunauyyğunluğuna  tabe  olaraq, 
insanın  şüurlu  yaradıcılığının,  xüsusilə  də  intellektual  fəaliyyətinin 
məqsədyönlü  fəaliyyətinin təsiri  altındadır.  Onun  inkişaf  istiqaməti 
siyasi  prioritetlər,  mədəni  siyasət,  dövlət  idarəçiliyi,  hüquqi  və  etik 
normalar,  maraq  və  tələbnatlann  dəyişmə  sistemi  ,  eləcə  də  digər 
obyektiv və subyektiv  faktorlardan asılıdır.
Mədəniyyətin  dinamik  sabitliyi  və  mütəmadi  olaraq  yeniləşib, 
daha  yüksək  keyfiyyət  səviyyəsinə  çatması  üçün  obyektiv 
ziddiyyətlər  və 
böhranlar  aradan  qaldırılmalı,  onun  tərkib 
elementlərinin ahəngdarlığı təmin edilməlidir.
Mədəniyyətin  sinergetikasımn  öyrənilməsi,  ruhi  mədəniyyətin 
qeyri-entropik  faktorlarından - şüur, intellekt, psixikanın mənşəyi  və 
təkamülünün səbəb asılılığını  müəyyənləşdirməyə kömək edir.
52
Fuad  Mammadov
Kulturologiva effeklivli havat va faalivvata aparan vol
• 
Şəxsiyyətin mədəniyyəti