8 tn(end) tnazirler qxd

Bakıda universitetin təsis
edilməsi ilə bağlı Qanun
layihələri Parlamentin
1919‑cu il 21 avqust tarixli
67‑ci  iclasının  gün dəli yi nə
salınıb

---

fuzu və çoxlu tərəfdarları olan Məmməd Əmin Rəsulzadə ilk
olaraq söz aldı və milli təhsil tariximiz üçün çox önəmli bir ta ‑
ri xi çıxış etdi. Onun ardınca maarif naziri Rəşid xan Qaplanov,
Səmədağa Ağamalıoğlu, Mustafa Məmmədov və başqaları çıxış
edərək, Bakıda universitet açılmasının ümum  milli, ümumdövlət
və ümumbəşəri əhəmiyyətini əsas landırdıqdan, dörd saatdan
artıq sürən gərgin müzakirələrdən sonra Parlament öz qərarına
yenidən baxmaq və universitetin təsisinə dair Qanun layi‑
hələrinin müzakirəsinə başlamaq haq qında qərar qəbul etmək
məcburiyyətində qaldı.
Sonralar Vasili İvanoviç Razumovski bu tarixi hadisələri
xatırlayaraq həmin məsələnin müsbət həllində fədakarlıq, əsl
vətənpərvərlik nümunəsi göstərən insanları «universitetin və
maarifin həqiqi dostları» adlandırır, onlar içərisində Məmməd
Əmin Rəsulzadəni, Nəsib bəy Yusifbəyli, Fətəli xan Xoyski ,
Rəşid xan Qaplanov, Həsən bəy Ağayev, Səmədağa Ağamalı ‑
oğ lu və başqalarının əməyini xüsusi olaraq nəzərə çatdırırdı.
Hə qi qət naminə deməliyik ki, Bakıda «universitetin və maar‑
ifin həqiqi dostları» həmin elm‑təhsil ocağını milli müstəqil‑
liyin, demokratik, dünyəvi dövlətin əsas atributlarından biri
sayır, bunun xalqın intellektual potensialının, elm, təhsil və
mədəniyyətinin, milli özünüdərkinin inkişaf etdiril mə sinə,
millətimizin müstəqil və azad yaşamağa layiq olduğunu bütün
dünyaya sübut etməyə xidmət edəcəyinə inanırdılar.
Maarif naziri Rəşid xan Qaplanov parlamentdəki çıxı şın ‑
da bu haqda demişdi: «Biz məsələni dövlətin mənafeyi nöq teyi‑
nəzərindən tədqiq və mülahizə etməliyik. Biz cahana elan edirik
ki, hürr yaşamağa haqlı müstəqil millətik, bunu yalnız elanımız
kafi deyildir. Təzahürati‑milliyyəmizi (milli varlığı mızı) daha
ziyadə təhdid etmək və onu atiyə (gələcəyə) ha zır lamaq lazım ‑
dır. Biz millətin ruhunu bu surətlə yüksəldər sək, əmin olalım
ki, istiqbalda (gələcəkdə) fənalıqların (çətinliklərin) önünü almış
və millətimizi fəlakətdən qurtarmış oluruq. İştə, o ruhu yük‑
səldəcək bir elm ocağı lazımdır ki, o da da rül fünundan başqa
bir şey deyildir. Darülfünunun mövcu diyyəti ilə biz Vətənimizi
daha başqa surətdə Avropaya qarşı göstə rəcək və yaşamağa
layiq bir millət olduğumuzu da bu surətlə isbat edəcəyik...»
Rəşid xan Qaplanov Parlamentdəki çıxışının sonunda bö ‑
yük uzaqgörənliklə demişdir: «Elm məbədinə dərə cəyi‑hör ‑
mət lə, camelərə, məscidlərə girərkən ayaqqabıla rımızı çıxaran
kimi, bu elm məbədinə də girərkən mülahizəti‑şəxsiy yə (şəxsi
mülahizələri), siyasiyyə və firqə nizayilərini (siyasi maraqları)
unudaraq girməliyik. Əminəm ki, bu darülfünuna istiqbali‑
milliyəmizi (millətin xoşbəxt gələcəyini) təminedici bir məbəd,
elm nəzəri ilə baxacağıq...»
Azərbaycan Xalq Cümhuriyyətinin 5‑ci Hökumət Kabi ‑
ne tində Rəşid xan Qaplanov maliyyə naziri təyin olunub,
44