AZƏrbaycan respublikasi təHSİl naziRLİYİ baki döVLƏt universiteti

XIII mühazirə 
 
 
510
çatmaq üzrədir. Suraxanı rayonunda yerləşən Səttar Bəhlulzadə 
adına və  Əzizbəyov rayonunun Pirallahı  qəsəbəsində yerləşən 
Vaqif Mustafazədə adına Mədəniyyət saraylarında  əsaslı-təmir 
bərpa işlərinə başlanılıb. Sabunçu rayonunun Zabrat qəsəbəsində 
kəskin qəza vəziyyətində olan binalar sökülərək yenidən tikilmiş, 
Bibiheybət qəsəbəsində  təmizləyici qurğu isə istismara verilmək 
ərəfəsindədir. 
ARDNŞ Heydər  Əliyev Fondunun təşəbbüsü ilə 
gerçəkləşdirilən «Yeniləşən Azərbaycana yeni məktəb» proq-
ramı çərçivəsində Naxçıvan Muxtar Respublikasında, Qaradağ, 
Balakən, Zaqatala, Xanlar, eləcə  də Bakının bir sıra 
rayonlarında beynəlxalq tələblərə cavab verən, müasir 
avadanlıqlarla təchiz olunmuş onlarla yeni məktəb binası inşa 
edlmiş, bir çox köhnə  məktəb binalarının təmir olunması 
istiqamətində mühüm işlər görülmüşdür. 
Ümumiyyətlə, ARDNŞ 2007-ci il ərzində təhsilin inkişafı 
istiqamətində həyata keçirdiyi layihələrdə 6 milyon 172,7 min 
manat vəsait xərcləməyi nəzərdə tutmuşdur. 
Göründüyü kimi, ARDNŞ-in qəhrəman əməkçiləri bütün 
fəaliyyət sahələri üzrə üzərlərinə düşən vəzifələrin öhdəsindən 
layiqincə  gəlmiş, Vətənimizin iqtisadi qüdrətinin yüksəlişi 
yolunda sanballı nailiyyətlərə müvəffəq olmuşlar. 
   
 
4. Azərbaycanın iqtisadi, siyasi və  
mədəni həyatında yeni mərhələ 
 (2003-2008-cı illər) 
 
Azərbaycanın daxili sabitliyinə, yüksək iqtisadi, siyasi, 
elmi, mədəni inkişafına və düzgün xarici siyasət strategiyasına 
nail olan Heydər  Əliyev kimi böyük tarixi şəxsiyyətdən sonra 
ölkəni idarə etmək asan məsələ deyildi. Bu missiyanı yalnız 
Azərbaycan reallıqlarını düzgün qiymətləndirə bilən və Heydər 
Əliyevin siyasi kursunu layiqincə davam etdirməyə qadir olan 
Müstəqil Azərbaycan Respublikasının  
yaranması, onun daxili və хариъи сийасяти 
 
511
şəxs yerinə yetirə bilərdi. 
 Belə bir vəziyyətdə 2003-cü il oktyabr ayının 15-də 
Azərbaycan Respublikasının Prezidenliyinə alternativ əsasda 
keçirilən seçkilərdə Yeni Azərbaycan Partiyası sədrinin birinici 
müavini İlham Əliyev böyük səs çoxluğu ilə qələbə qazandı. O, 
prezident seçildikdən sonra Heydər  Əliyev siyasi kursunu 
layiqincə davam etdirəcəyni bildirərək respublikanın taleyüklü 
məsələlərinin həllinə cəsarətlə girişdi. İlk olaraq ölkə başçısı 24 
noyabr 2003-cü il tarixli «Azərbaycan Respublikasında sosial 
iqtisadi inkişafın sürətləndirilməsi tədbirləri haqqında» fərman 
imzaladı. Az bir müddət  ərzində xalq təsərrüfatının bütün 
sahələrində müsbət irəliləyişlər özünü göstərdi. 
Bunun ardınca Prezident İlham Əliyev 11 fevral 2004-cü il 
tarixli «Azərbaycan Respublikası regionlarının sosial-iqtisadi 
inikşafı Dövlət Proqramının təsdiq edilməsi haqqında (2004-
2008-ci illər)» fərman verdi. Əsl fəaliyət proqramına çevrilən 
bu fərmanda irəli sürülən vəzifələrin həyata keçirilməsi 
regionların kompleks inkişafınа, infrastruktur sahələrinin 
yenidən qurulmasına, yeni istehsal və emal müəssisələrinin, 
obyektlərin yaradılmasına, iş yerlərinin açılmasına,  əhalinin 
həyat səviyyəsinin daha da yüksəldilməsinə  təkan verdi. Belə 
ki, 2003-2006-cı illər ərzində ümumi daxili məhsul istehsalı 84 
faiz, o cümlədən sənaye məhsulu 2 dəfə, kənd təsərrüfatı 
məhsulu 11,3 faiz, inşaat işlərinə yönəldilmiş investisiya 83,8 
faiz, yük daşınması 79,4 faiz, rabitə 2,3 dəfə, əmtəə dövriyyəsi 
44 faiz artmışdır. 
Həmin müddətdə  sənaye müəssisələrinin və  fərdi 
sahibkarların birgə  səyi nəticəsində  sənaye məhsulu istehsalı 
hər il orta hesabla 28,5 faiz artaraq 26,8 milyard manata 
çatmışdır.  İstehsal edilmiş  sənaye məhsulunun 61,3 faizi 
mədənçıxarma, 33 faizi emal sənayesi, qalan hissəsi isə 
elektroenergetika, qaz və suyun istehsalı  və bölüşdürülməsi 
müəssisələrinin payına düşmüşdür. Azərbaycanda 63,4 milyon 

XIII mühazirə 
 
 
512
ton xam neft, 16,5 milyard kubmetr qaz hasil edlmiş, 66,4 
milyard kvt-saat elektrik enerjisi, 2,6 milyon ton avtomobil 
benzini, 5,8 milyon ton dizel yanacağı, 2.1 milyon ton ağ neft, 
182,6 min ton etilen, 97,8 min ton propilen, 4,3 milyon ton 
sement, 420 min kubmetr kərpic, 853,5 min ton alüminium 
oksidi və sair məhsullar istehsal olunmuşdur. Bundan əlavə 
şəkər tozu, soyuducu avadanlığı hissələrinin, kənd təsərrüfatı 
məhsullarının təmizlənməsi və seçilməsi üçün məhsulların, 
beton qarışdırıcılarının, çörəkbişirmə  və  şirniyyat sobalarının, 
heyvanlar üçün yem hazırlayan maşınların, avtomobillərin, 
televizorların və sair yeni, əvvəllər ölkəmizdə istehsal 
olunmayan məhsulların istehsalına başlanılmışdır.  
Respublikamızda qeyri neft sektorunun inkişafına da 
xüsusi diqqət yetirilməsi nəticəsində bir sıra müəssisələr, o 
cümlədən Bakıda yüksək keyfiyyətli müxtəlif gön-dəri 
məmulatları istehsal edən «Gön-dəri» ASC, Şamaxıda müasir 
standartlara cavab verən, müxtəlif ölçülü televizorlar istehsal 
edən  Тürkiyə, Cənubi Koreya və Çin ilə birgə müəssisə olan 
«Star LTD» zavodu, İmişlidə şəkər istehsal edən «Azərbaycan 
şəkər  İstehsalat Birliyi» MMS, Astara və  Şəkidə elektrik 
enerjisi istehsal edən mobil tipli stansiyalar, Gəncə  və 
Şamaxıda avtomobil zavodları istismara verilmişdir. Bunun 
nəticəsdiri ki, 2003-2006-cı illərdə qeyri-neft sektorunda 
sənaye məhsulu istehsalı hər il orta hesabla 10,8 faiz artmışdır. 
Fəaliyyət göstərən sənaye müəssisələrinin, o cümlədən 
xarici və müştərək müəssisələrin sayı ilbəil çoxalmışdır.  Əgər 
2003-cü ildə ölkədə 192 xarici investisiyalı müəssisə 
işləyirdisə, 2006-cı ildə onların sayı 208-ə çatmışdır. Bütün 
bunlar sənayenin inkişafında qeyri-dövlət bölməsinin getdikcə 
artan rolunu müəyyən edir. Belə ki, 2003-cü ildə  sənaye 
məhsulunun ümumi həcmində qeyri-dövlət müəssisələrinin 
məhsulu 57 faizlik paya malik olmuşdursa, 2006-cı ildə 
istehsalın səviyyəsi 2,5 dəfə artaraq 75,8 faiz təşkil etmişdir. 
Müstəqil Azərbaycan Respublikasının  
yaranması, onun daxili və хариъи сийасяти 
 
513
Uğurla həyata keçirilən məqsədyönlü iqtisadi siyasət 
nəticəsində bütün sahələrdə olduğu kimi kənd təsərrüfatının 
inkişafına da xüsusi diqqət yetirilmiş, sahibkarlığa qayğı isə 
dövlətin vacib məsələsi kimi gündəmdə olmuşdur. 
«Aqrar bölmədə lizinqin genişləndirilməsi sahəsində 
əlavə 
tədbirlər haqqında» Azərbaycan Respublikası 
Prezidentinin 2004-cü il 23 oktyabr tarixli sərəncamı aqrar 
sahədə qarşıda duran başlıca vəzifələrdən biri olan istehsalçının 
zəruri kənd təsərrüfatı texnikası ilə 
təchizatının 
yaxşılaşdırılması, keyfiyyətli məhsul yetişdirilməsi və onun 
itkisiz yığılması məqsədini nəzərdə tutur. 
Fərmanda irəli sürülən vəzifələrin həyata keçirilməsi 
nəticəsində 2003-cü illə müqayisədə 2006-cı ildə taxıl istehsalı 
3 faiz, pambıq istehsalı 33,7 faiz, tütün istehsalı 24,8 faiz, 
kartof istehsalı 25,4 faiz, tərəvəz istehsalı 4,5 faiz, yumurta 
istehsalı 12,3 faiz, yun istehsalı 5.5 faiz, iribuynuzlu mal-
qaranın, qoyun və keçilərin sayı isə 9,1-9,5 faiz artmışdır. 
Tikinti sahəsində  də mühüm uğurlar qazanılmışdır. Belə 
ki, 2003-2006-cı illər  ərzində 28 iri sənaye müəssisəsi- 
«Borubetonlaşdırma» zavodu, Abşeron rayonunda «Azbetonit», 
Xaçmaz rayonunda «Qafqaz» konserv, Neftçala rayonunda nərə 
bağılı yetişdirmə zavodları, Akstafa rayonunda yumşaq mebel 
fabriki, Lənkəran rayonunda tərəvəz emalı  və pivə zavodları, 
Şimal DRES-də buxar-qaz turbinli elektrik stansiyası, 
Yenikənd SES-də turbin, Mingəçevir SES-də generator, Vayxır 
Hidroqovşağında su anbarı, Bakı «İstilik Elektrik mərkəzi-1»də 
turbinli istilik elektrik və buxar istehsal edən qurğular, Şamaxı 
rayonunda televizor, Masallı rayonunda şəkər istehsalı,  Şəki 
şəhərində meyvə  şirəsi emalı  və  İmişli rayonunda şəkər 
zavodları, Naxçıvanda meyvə qurusu emal edən və halva 
istehsal edən sexlər, Astara və  Şəki rayonlarında mobil tipli 
elektrik stansiyası, Astara və  Lənkəran rayonlarında tomat 
istehsalı zavodları, Qax rayonunda fındıq emalı sexi, Naxçıvan 

XIII mühazirə 
 
 
514
şəhərində çörək zavodu və süd məhsulları emal edən müəssisə, 
Şərur, Culfa, Ordubad, Sədərək və  Şəki rayonlarında 
dəyirmanlar, Babək rayonunda beton istehsal edən zavod, 
habelə ümumi sahəsi 5,1 milyon kvadratmetr yaşayış evləri, 
Həzi Aslanov adına metro stansiyası, Heydər  Əliyev adına 
Beynəlxalq Hava Limanında Yük Terminalı, Naxçıvan 
Beynəlxalq Aeroportu, Culfa-Naxçıvan magistral qaz kəməri, 
Naxçıvan Muxtar Respublikasının  ərazisində yeni qaz kəməri, 
Tiber-Optik magistral kabel xətti,  Ələt-Qazıməmməd və 
Gəncə-Qazax yolunun bir hissəsi, Biləsuvar rayonunda 
avtomobil yolu, ölkənin müxtəlif bölgələrində 477,4 min 
nömrəlik avtomat telefon stansiyaları tikilib istifadəyə 
verilmişdir. 
Ölkədə  məskunlaşmış qaçqınlar və  məcburi köçkünlərin 
mənzil  şəraitinin yaxşılaşdırılmasına xüsusi qayğı göstərilərək 
Biləsuvar rayonunda 2560, Füzuli rayonunda 2021, Ağdam 
rayonunda 126, Yevlax rayonunda 65, Şəmkir rayonunda 126, 
Bakı  şəhərinin Ramana qəsəbəsində 160, Mehdiabad 
qəsəbəsində 50, İsmayıllı şəhərində Qarabağ müharibəsi əlilləri 
üçün 27 mənzilli yeni yaşayış evləri tikilmiş  və 2007-ci ildə 
artıq bütün çadır  şəhərcikləri ləğv edilmiş, soydaşlarımız yeni 
mənzillərə köçürülmüşlər. Bərdə, Quba, Lənkəran,  Şamaxı  və 
Masallı rayonlarında Olimpiya İdman Kompleksiləri,  İmişli 
rayonundakı İdman Kompleksi, Lənkəran rayonunda isə 15 min 
yerlik stadion tikilib istifadəyə verilmişdir. 
Respublikamız üçün önəmli  əhəmiyyət kəsb edən və 
ümummilli liderimiz Heydər  Əiyevin səyi nəticəsində  ərsəyə 
gələn Bakı-Tbilisi-Ceyhan neft ixrac boru kəmərinin 2006-cı 
ilin may ayında istismara verilməsi Prezident İlham Əliyevin ən 
böyük nailiyyətlərindəndir. Bundan başqa Bakı-Tbilisi-
Ərzurum qaz kəmərinin çəkilişi uğurla başa çatdırılmış və artıq 
2007-ci ilin birinci rübündən başlayaraq «Şahdəniz» yatağından 
çıxarılan Azərbaycan qazı bu qaz kəməri vasitəsilə ixrac 
Müstəqil Azərbaycan Respublikasının  
yaranması, onun daxili və хариъи сийасяти 
 
515
edilməyə başlamışdır. Bakı-Tbilisi-Qars dəmir yolu xəttinin 
çəkilişi isə 2007-ci il fevralın 7-də Tbilisidə Azərbaycan, 
Gürcüstan və Türkiyənin dövlət başçılarının görüşündən sonra 
reallaşmış və hal-hazırda tikintisi davam edir. 
Bakıda avtomobil yollarında tıxacların qarşısını almaq 
üçün beynəlxalq standartlara cavab verən körpülərin və yeraltı 
keçidlərin tikintisi uğurla davam etdirilir. 
TRASEKA proqramı  çərçivəsində  fəaliyyət göstərən 
Avropa-Qafqaz-Asiya nəqliyyat dəhlizi  əsas beynəlxalq 
dəhlizlərdən birinə çevrilmişdir. 2003-2006-cı illər  ərzində 
dəhlizin Azərbaycan hissəsində 133,3 milyon ton və ya 
nəqliyyat sektorunda bütün daşımaların 35,4 faizi qədər yük 
daşınmışdır. Hazırda bu dəhliz vasitəsilə yük daşımasında 
dəmir yolu nəqliyyatı 59,2 faiz, avtomobil nəqliyyatı 26,7 faiz, 
dəniz nəqliyyatı isə 14,1 faiz paya malikdir. 
Ölkədə fəaliyyət göstərən hər beş müəssisədən biri kom-
pyuterə malikdir və bu müəssisələrdə çalışan 60,2 min işçi 
kompüterdən, 11,1 min işçi isə internetdən istifadə edir. 
2003-2006-cı illər ərzində Azərbaycan 140-dan çox döv-
lətlə xarici ticarət  əməliyyatları aparmış  və bu sahədə  əldə 
olunmuş nailiyyətlər nəticəsində xarici ticarət dövriyyəsinin 
ümumi həcmi 22,7 milyard ABŞ dollarına, o cümlədən idxal 
11,1 milyard dollara, ixrac isə 11,6 milyard dollara çatmışdır. 
Ölkə iqtisadiyyatına yönəldilmiş xarici investisiyanın həcmi 
nəzərəçarpacaq qədər artmışdır. Bu dövrdə iqtisadiyyatımızın 
inkişafına 14 milyard dollar məbləğində xarici investisiya cəlb 
edilmişdir. 
Ölkə iqtisadiyyatında ardıcıl aparılan və iqtisadi 
islahatların dərinləşməsində mühüm əhəmiyyət kəsb edən 
özəlləşdirmə prosesinin həyata keçirilməsi nəticəsində 2004-
2005-ci illərdə  və 2006-cı ilin birinci yarısında ümumi dəyəri 
29,4 milyon manat olan 6043 kiçik müəssisə  və obyekt, o 
cümlədən 114 sənaye, 474 ticarət, 248 məişət xidməti, 166 iaşə 

XIII mühazirə 
 
 
516
müəssisəsi, 88 tikinti təşkilatı, 29 yanacaqdoldurma məntəqəsi, 
2105 nəqliyyat müəssisəsi və nəqliyyat vasitəsi, 62 kommunal 
təsərrüfatı obyekti və 2757 digər obyekt və avadanlıqlar 
özəlləşdirilmişdir. 
Ümumiyyətlə Azərbaycan iqtisadiyyatının dinamik 
inkişafı sonrakı illərdə  də  uğurla davam etdirilmişdir. Belə ki, 
təkcə 2007-ci ildə ölkəmizdə ümumi daxili məhsul istehsalı 
təxminən 25 faiz artmış, 42 milyon ton neft hasil edilmişdir. 
Respublikamızın gələcək inkişafı üçün zəruri olan bütün 
məsələlər ölkə başçısının fərman və sərəncamlarında öz əksini 
tapmışdır. Bu baxımdan iqtisadi təhlükəsizlik konsepsiyası 
haqqında Prezident İlham Əliyevin imzaladığı 23 may 2007-ci 
il tarixli sərəncamı xüsusi əhəmiyyət kəsb edir. Bu konsepsiya 
bazar iqtisadiyyatının inkişafı, onun hüquqi əsaslarının 
təkmilləşdirilməsi, iqtisadi sabitliyin təmin olunması məqsədilə 
daxili və xarici sərmayələr üçün əlverişli  şəraitin yaradılması, 
təbii sərvətlərdən səmərəli istifadə edilməsi, davamlı iqtisadi 
inkişaf,  ətraf mühitin qorunması, tədris, elmi və texnoloji 
potensialın artırılması yolu ilə Azərbaycan xalqının gələcək 
inkişafının,  əhalinin layiqli həyat səviyyəsinin və fiziki 
sağlamlığının təmin edilməsi kimi taleyüklü problemlərin həll 
edilməsini Azərbaycan dövləti qarşısında bir vəzifə kimi qoyur. 
Dövlət başçısı  İlham  Əliyev Azərbaycanın  ərzaq 
təhlükəsizliyi məsələsini də daim diqqətdə saxlamışdır. Onun 
«Azərbaycan Respublikasında  əhalinin  ərzaq məhsulları ilə 
etibarlı  təminata dair dövlət Proqramının hazırlanması 
haqqında» 1 may 2008-ci il tarixli sərəncamı böyük əhəmiyyətə 
malikdir. Sərəncamda ölkəmizdə  əhalinin zəruri  ərzaq 
məhsulları ilə  təmin edilməsi dövlətin iqtisadi siyasətində 
mərkəzi yer tutur. Bu məqsədlə ölkədə  ərzaq istehsalı 
sahəsində, xüsusilə aqrar bölmədə bir sıra köklü islahatlar 
aparılmış, kompleks tədbirlər sistemi həyata keçirilmişdir. 
Prezident  İlham  Əliyevin səmərəli fəaliyyəti nəticəsində 
Müstəqil Azərbaycan Respublikasının  
yaranması, onun daxili və хариъи сийасяти 
 
517
2003-2008-ci illərdə ölkəmizdə yeni istehsal sahələrinin 
yaradılması istiqamətində çox böyük işlər görülmüşdür.  İstər 
Bakıda, istərsə  də bölgələrdə günün tələblərinə cavab verən 
müəssisələr, zavod, fabrik tikilmiş, firma və  şirkətlər açılmış, 
həm dövlət investisiyaları, həm də özəl sektorun fəaliyyəti 
nəticəsində  nəhəng infrastruktur layihələri icra olunmuşdur. 
Ötən müddət  ərzində ölkə başçısı  İlahm  Əliyev regionların 
bütün rayonlarını  əhatə etməklə 127 səfər etmiş, yerlərdə 
görülən işlərlə, xalqımızın həyat səviyyəsi ilə maraqlanmış, 
tapşırıq və tövsiyələrini vermiş, respublikamızın abadlaşması 
və inkişafı üçün əhəmiyyəti olan 500-dək müəssisə və obyektin 
təməlqoyma və açılış mərasimlərində iştirak etmişdir. 
Bütün bunların nəticəsində ötən müddət  ərzində 
Azərbaycan iqtisadiyyatı 2,6 dəfə, sənaye istehsalı 2,5 dəfə, 
əmək haqqı 8,3 dəfə, təqaüdlər 4 dəfə artırılmış, adambaşına 
düşən gəlir 5500 dollar olmuşdur. Həm də 5 il ərzində 
respublikamızda 766 min yeni iş yerləri açılmışdır ki, onun da 
548 mini daimidir. Açılmış  iş yerlərinin 80 faizi regionların 
payına düşür. Respublikamızın yoxsulluq səviyyəsi 2003-cü 
ildəki 49 faizdən 2008-ci ilin sonunda 13,2 faizə düşmüşdür. 
Valyuta ehtiyatı isə 18 milyard dollardan artıqdır. 
Ümumiyyətlə regionların sosial iqtisadi inkişafı Dövlət 
Proqramı vaxtından əvvəl və daha böyük həcmdə icra olunmuş 
2003-2008-ci illər  ərzində proqramda nəzərdə tutulmuş bütün 
məsələlər öz həllini tapmışdır. Belə ki, 5 il müddətində 
respublikamızın regionlarında 632 ATS, 610 yeni poçt 
məntəqəsi, 10-dan çox olimpiya-idman kompleksi tikilib 
istifadəyə verilmişdir.  
Ötən müddət  ərzində ölkə iqtisadiyyatının inkişafı ilə 
yanaşı səhiyyə, elm, təhsil, mədəniyyət, ədəbiyyat sahələrində, 
həmçinin milli-mənəvi, dini dəyərlərin qorunması  və 
möhkəmləndirilməsi istiqamətində  də mühüm uğurlara nail 
olunmuşdur.  

XIII mühazirə 
 
 
518
Səhiyyənin inkişafı dövlətin qarşısında duran ən mühüm 
vəzifələrdən biri kimi daim diqqət mərkəzində olmuşdur. Belə 
ki, son 5 ildə respublikamızın müxtəlif regionlarında müasir 
tipli avadanlıqlarla təchiz edilmiş onlarla xəstəxanalar, 
diaqnostika mərkəzləri, ambulatoriya-poliklinika müəssisələri 
tikilib istifadəyə verilmişdir. Son illər səhiyyənin inkişafının 
sürətləndirilməsi sahəsində bir sıra qanunlar və dövlət 
proqramları  qəbul olunmuş, pulu xidmət isə  ləğv edilmişdir. 
Bütün bunlar respublika səhiyyəsinin gələcək inkişafına öz 
təsirini göstərməkdədir. 
Xalqımızın həyatında təhsilin önəmli rol oynadığını diq-
qətdə saxlayan ölkə başçısı bu sahənin inkişafına xüsüsi qayğı 
göstərmişdir. Buna görədir ki, son beş il ərzində 
respublikamızda müasir tələblərə cavab verən 1600 yeni 
məktəb tikilib istifadəyə verilmiş  və hamısı da kompyuterlə 
təmin olunmuşdur. Bu məktəblərin 1300-ü regionların payına 
düşür. Bu sahəyə ayrılan dövlət xərcləri də artırılaraq bir 
milyard manatdan artıq olmuşdur. 
Təhsildə  ən mühüm nailiyyətlərdən biri kimi onu qeyd 
etmək lazımdır ki, bütün I-XI-sinif şagirdlərinin dərsliklərlə 
pulsuz təminatı başa çatdırılmış, məktəblərin bir hissəsi 
kompyuterlərlə təmin edilmiş və bu iş üğürla davam etdirilir. 
Ötən müddət ərzində tələbə mübadiləsinə də xüsusi diqqət 
yetirilmişdir. Belə ki, hazırda 1182 nəfər azərbaycanlı  gənc 
xarici ölkələrin aparıcı universitetlərində ölkəmiz üçün zəruri 
olan ixtisaslara yiyələnmiş, respublikamızın ali məktəblərində 
isə 38 xarici ölkədən 3613 nəfər tələbə  təhsil almışdır. Ölkə 
başçısının 2007-ci il 16 aprel tarixli «2007-2015-ci illərdə 
Azərbaycan gənclərinin xarici ölkələrdə  təhsili üzrə Dövlət 
Proqramı»nın təsdiq edilməsi barədə imzaladığı  fərman bu 
sahəyə olan diqqətin bariz nümunəsidir. 
Bu dövrdə  mədəni quruculuq sahəsində  də mühüm 
addımlar atılmışdır. Yeni parklar və istirahət guşələri salınmış, 
Müstəqil Azərbaycan Respublikasının  
yaranması, onun daxili və хариъи сийасяти 
 
519
Avropa standartları  səviyyəsində otellər, ticarət və xidmət 
obyektləri yaradılmışdır. Kitabxanalar və teatr binaları yüksək 
səviyyədə  təmir edilmiş, tanınmış dövlət, elm və  mədəniyyət 
xadimlərinin yubileylərinin keçirilməsi üçün prezident 
fərmanları imzalanmışdır. 
Ölkə  rəhbərliyinin idmana olan qayğısı  nəticəsində 
mühüm nailiyyətlər qazanılmışdır. Belə ki, idmançılarımız 
Olimpiya oyunlarında, dünya və Avropa çempionatlarında, 
beynəlxalq yarışlarda idmanın ayrı-ayrı növlərində böyük 
uğurlar qazanmışlar. Bir sıra beynəlxalq yarışların, Avropa və 
dünya çempionatlarının Azərbaycanda keçirilməsi ölkə 
idmanının nüfuzundan xəbər verir. 
Azərbaycanda elmin, təhsilin, mədəniyyətin, səhiyyənin 
və idmanın inkişafında Heydər Əliyev Fondunun rolunu xüsusi 
qeyd etmək lazımdır. Milli Məclisin deputatı YUNESKO və 
İSESKO-nun xoşməramlı  səfiri, Mehriban xanım  Əliyevanın 
rəhbərlik etdiyi bu fond qaçqın və  məcburi köçkünlərin, uşaq 
evlərinin, internat məktəblərinin, müxtəlif ağır xəstəliklərdən 
əziyyət çəkən insanların problemlərini daim diqqətdə 
saxlamışdır. Fondun həyata keçirdiyi «Uşaq evləri və internat 
məktəblərinin inkişafı Proqramı» bilavasitə Mehriban xanım 
Əliyevanın təşəbbüsü ilə hazırlanmışdır. Bakıda və  ətraf 
qəsəbələrdə yerləşən uşaq evləri və internat məktəblərində 
mövcud olan problemlər öyrənilmiş, onların aradan qaldırılması 
üçün  əməli işlər görülmüşdür. Fond tərəfindən səhiyyə 
sahəsində  həyata keçirilən layihələr içərisində talassemiyanın 
müalicəsi və profilaktikası üçün milli proqramlar hazırlanması 
və həyata keçirilməsi önəmli əhəmiyyətə malikdir.  
Heydər  Əliyev Fondu ölkəmizin inkişafında təhsilin 
önəmli rol oynadığını  nəzərə alaraq bu sahədə  də bir neçə iri-
miqyaslı layihə hazırlayaraq həyata keçirmişdir. Bunlardan ən 
mühümü «Yeniləşən Azərbaycana yeni məktəb» proqramıdır. 
Mehriban xanım Əliyevanın təşəbbüsü ilə hazırlanan bu proqram 

XIII mühazirə 
 
 
520
çərçivəsində,  əsasən ucqar bölgələrdə, dağlıq rayonlarda 132 
məktəb tikilərək istifadəyə verilmişdir.  
Fond tərəfindən həcminə  və keyfiyyətinə görə ölkədə 
analoqu olmayan «Azərbaycan» informasiya portalı yaradılmış, 
ingilis dilində «Qarabağ  həqiqətləri» toplusu, fransız, alman, 
ərəb və rus dillərində hazırlanan və «Qarabağın tarixi haqqında 
məlumat», «Qarabağ münaqişəsinin başlanması», «Xocalı 
soyqırımı», «Azərbaycana qarşı erməni təcavüzünün nəticələri», 
«Erməni terror təşkilatlarının Azərbaycana qarşı  fəaliyyəti» 
adları altında bukletlər nəşr olunmuşdur. 
Heydər Əliyev Fondunun Azərbaycan Milli Elmlər Aka-
demiyasının  İnsan Hüquqları  İnstitutu mütəxəssisləri ilə birgə 
hazırladıqları «Pirlər və müharibə» kitabında Azərbaycanın 
Ermənistan silahlı qüvvələri tərəfindən işğal olunmuş 
rayonlarında düşmən tapdağı altında qalan ziyarətgahlar, 
dağıdılmış tarixi memarlıq abidələri, pirlər haqqında  ətraflı 
məlumatlar öz əksini tapmışdır. 2005-ci ildən başlayaraq fond 
bir sıra xarici nəşrlərin Azərbaycan dilinə  tərcüməsi üzərində 
də  işlər aparmışdır. Fondun ən mühüm işlərindən biri kimi 
Azərbaycan muğamı və aşıq sənətinin inkişafı yolunda önəmli 
addımlar atmasıdır. Dahi Azərbaycan bəstəkarı Üzeyir 
Hacıbəyovun 120, akademik Yusif Məmmədəliyevin 100 illik 
yubileyləri də fond tərəfindən qeyd edilmişdir. 
Son illərdə Heydər Əliyev Fondu tərəfindən əsası qoyulan 
irimiqyaslı layihələrdən biri də Azərbaycan regional muzeyinin 
yaradılmasıdır. Burada əsas məqsəd Azərbaycanın tarixi 
kecmişini, sosial-iqtisadi vəziyyətini, flora və faunasını, mədəni-
dini abidələrini, təsərrüfat həyatını, yerli adət-ənənələrini, etnik 
qruplarını  əks etdirməklə yanaşı ümummilli liderimiz Heydər 
Əliyevin Azərbaycana rəhbərlik etdiyi illər  ərzində bu 
regionların inkişafı üçün görülmüş işlərin, nəsillərə miras qalmış 
zəngin irsin təbliğindən ibarətdir. 
Heydər  Əliyev Fondu yuxarıda qeyd edilən mühüm