T. C. Ankara üNİversitesi sosyal biLİmler enstiTÜSÜ uluslararasi iLİŞKİler anabiLİm dali
Yüklə 0,86 Mb. Pdf görüntüsü
|
- Bu səhifədəki naviqasiya:
- II. Soğuk Savaşın Sona Ermesi ve İran Dış Politikasının Yeniden Yapılandırılması A. Soğuk Savaşın Sona Ermesiyle Başlayan Değişim Süreci
|
94 Reformasyon sürecinin dış politika üzerindeki etkilerine izleyen bölümlerde daha detaylı değinilecektir. 95 Michael Rubin, “What Are Iran's Domestıc Priorıties?”, Middle East Review of International Affairs, Vol. 6/2 (June 2002); Michael Rubin, “Khatami and the Myth of Reform in Iran”, 77 - Her yıl 700.000 kişinin iş başvurusu yapmasına rağmen, sadece 200.000 kişi iş bulabilmektedir 96 . Rubin’e göre Hatemi için kullanılan tanımlamalar (çağdaş, reform yanlısı gibi), zamanında Rafsancani için de sarf edildi, ama hiçbir somut bir gelişme olmadı. Rubin, tarihte hiçbir otoriter rejimin gücünü gönüllü olarak diğerleri ile paylaşmadığı tezini gerekçe göstererek, Hatemi’nin de buna uyduğunu şiddetle savunmaktadır. Rubin’in, kimi noktalarda haklı olmakla birlikte (örneğin, dengesiz silah harcamaları gibi), sistemin temelinde yatan, bu nedenle de bir çok reform uygulamalarının hayata geçirilmesini engelleyen sorunları hesaba katmaması, Hatemi hakkında yaptığı değerlendirmenin gerçeklik payını azaltmaktadır. Nitekim, Bertus Hendriks’in de belirttiği gibi her iki seçimde İran toplumu Hatemi’nin reform programlarını güçlü şekilde desteklese de, yönetim gücünün asimetrik-düalist niteliği (Dini Lider ve Cumhurbaşkanı arasında) gibi yerleşmiş çelişkilerin çözülmemesi, reform yönlü girişimlerin önünde büyük engel olarak kalmaya devam etmektedir 97 . Ayrıca muhafazakarların, seçimleri üst üste iki kez kaybedince ellerinde bulundurdukları yaşamsal önem taşıyan kurumlara iyice sarılması, bu engellerin daha da büyümesine yol açmıştır. Gerek İslam devriminin, gerek reform hareketlerinin, İranlıların değişim isteğinden doğan bir dizi gelişmeler zincirinin sonucunda ortaya çıktığını unutmamak gerekir. Bununla beraber, devrimde mevcut yönetim sistemi kesinkes reddedilip yerine İslami değerler temelinde yeni bir hükümet kurulmasına rağmen, Hatemi’yle başlayan reform sürecinde varolan sistemin genel çerçevesine bağlı kalmak üzere s.67. 96 Rubin, “Khatami…”, a.g.y. 97 Hendriks, “More Room for Manoeuvre”, a.g.y. 78 yönetim mekanizmasının talepleri ile toplumun gereksinimleri arasında bir tür ortak nokta arama çabası görülmektedir. Böyle bir arayışın temelinde İran toplumunun her hangi bir radikal dönüşümü göze alamamasını sağlayan tecrübeler kadar, başta Dini Lider olmak suretiyle üst düzey devlet yetkililerinin halkı, “bu dünyada varolanla yetinme, her şeyi ahret için seferber etme” konusunda ikna edememe başarısızlığı yatmaktadır. Bu bağlamda reform sürecinin, Humeynizmi aşıp aşamayacağını, diğer bir deyişle, İran İslam Cumhuriyetini devrim liderinin kimliğine, kişiliğine ve nüfuzuna daha az bağımlı kılma, kalıcı bir devlet düzeni kurma girişiminin başarılı olup olmayacağını şimdiden tahmin etmek pek olanaklı görünmemektedir 98 . Sonucu ne olursa olsun, İran toplumunun yeni bir değişim sürecine girdiği açıktır. Her şeyden önce, İran toplumunun yüksek katılım oranında seçimlere katılması, siyasal anlamda bir olgunlaşma sürecinin belirtisi sayılabilir. Yönetime karşı cesaretsiz ve dağınık eylemlerin yerini, hassas ve mücadeleci bir kamuoyu baskısının aldığını söylemek mümkündür. Ancak bu, Hendriks’in de deyimiyle halkın yeni yönetime, diğer bir deyişle Hatemi’ye “açık çek” verdiği anlamına gelmez. Özellikle, muhafazakar kesimin karşı koz olarak kullandığı ekonomik sorunlar kısa dönemde çözülürse, reform sürecinin daha ileri aşamalara ulaşması beklenilebilir. 98 Sam Ghandchi, “Change: Revolution, Reform, or...?”, < http://ghandchi.com/104-New.htm>; Shirin Sadeghi, “Iran's Khatami: Prospect or Pawn?”, 79 II. Soğuk Savaşın Sona Ermesi ve İran Dış Politikasının Yeniden Yapılandırılması A. Soğuk Savaşın Sona Ermesiyle Başlayan Değişim Süreci 1) Humeynici Dış Politika Vizyonu İran İslam Cumhuriyeti, bütün insanlık düzeyinde insanın mutluluğunu ülkü bilir. Hürriyeti, hak ve adalet yönetimini, bütün insanlığın hakkı olarak tanır. O halde başka milletlerin içişlerine karışmamaktan tamamen sakınmakla birlikte, ezilenlerin ezenlere karşı hak arama savaşımını yeryüzünün her noktasında destekler 99 . 1979 devriminin gerçekleşmesinden sonra devrimde rol alan din adamları ve laik akımlar arasındaki yetki çatışmaları 1981’e kadar sürdü. 1981 yılında dönemin Cumhurbaşkanı Ebül Hasan Beni Sadr’ın Fransa’ya kaçmasından sonra Humeyni öncülüğündeki dinci grup, hükümetteki yetki ve kontrol mekanizmasını tartışmasız bir biçimde ele geçirmeyi başardı. Nitekim, bu tarihten itibaren İran’ın iç ve dış politikası İslami rejim ideolojisi doğrultusunda bir gelişme sürecine girdi. Ancak iç politikadan farklı olarak, uluslararası sisteme yeni bir kimlikle çıkış yapan İran, özellikle devrimi takip eden ilk yıllarda uygulayacağı dış politikanın içeriği konusunda bir karışıklık dönemi yaşadı. Ülke içinde, Anayasa’nın da kabul edilmesiyle Dini Lider (Veliy-yi Fakih) yönetiminde belirli çerçeveye sahip İslami hükümet modeli kurulurken, ülke dışında yeni kimlik doğrultusunda hedeflenen dış politika uygulamaları daha ilk günden uluslararası sistemin geleneksel ilkeleri ile çatışır duruma geldi. Yeni kurulan İslami hükümetin, ulus-devlet niteliğine ne ölçüde bağlı kalıp kalmayacağı ve uygulamaya koyacağı dış politikanın hedeflerinin hangi Yüklə 0,86 Mb. Dostları ilə paylaş:
|