Çağdaş Azərbaycan nəsri

2016 

 

Mövlüd Süleymanlı

            

“And olsun, əsrə…”

 

Qızlar duruxub ayaq saxlayırlar, bunu 

gözləmirdilər, ona görə də çaşqınlıq içində bilmirlər 

neynəsinlər. Teymur onlara bir də əl eləyir, konyak 

şüşəsinin ağzını açıb bulaq daşının bir küncünə 

qoyulmuş stəkana konyak süzür, bir-iki addım qızlara 

sarı gedib: 

-Gəlin, içək, -deyir, - içək, peçeneqlərin 

sağlığına...! 

Mən səbəbini bilmədən ayağımın ucuna qalxıb 

boylanıram, peçeneqləri axtarıram elə bil; “hardan 

ağlına gəldi, heç vaxt cöz salmazdı bunnan... tarix 

müəllimimiz “bacanaqlar” deyirdi. Deyirdi, peçeneqlər 

ruslarla bacanaq olan türklərdi.”  

Mərkəzi univermaqda tanış olduğum qızlar yoxdu 

aralarında, mən elə bil itiyimi axtarıram, gözüm orda 

burdadı... İstəyirəm yaşıl gözlü qızı səsləyəm, içim səslə 

doludu, adı yadıma düşmür, əlimi cibimə salıram ki, 

qızın yazdığı kağızı çıxardam. 

-Kağızı çıxartma, - deyir, Teymur...  

Gələnlər bizi çoxdan tanıyırmışlar kimi başımıza 

yığışdılar. Süfrəyə düzülənləri görüb hərə bir evə qaçdı, 

biri qab-qacaq, biri turşu, biri də qarmon gətirdi... 

www.kitabxana.net

 – Milli Virtual Elektron Kitabxana 

2016 

 

Mövlüd Süleymanlı

            

“And olsun, əsrə…”

 

-Jenitsya priyexali!

71

... -Küçənin ortasında yarı 

yaşını ötmüş qadın ora-bura əl eləyib çır-çır çığırırdı. 

Həyətlərdən nə soruşdularsa qadın tələsik, - 

pomoyemu iz Kafkaza

72

, - dedi, dönüb bizə sarı qaçdı.  

Özü tatara oxşayırdı, uzunsov, qıyma gözləri 

vardı, bizə doğru elə gəlirdi, elə bil neçə ildi bizi 

gözləyirmiş.  

Teymur gözlüklü bir qadınla qızların indi 

gətirdikləri stəkanları süfrəyə düzür: 

-Arxeoloqam...-deyir, gözlüklü qadınla üz-üzə 

durub. 

Yenə boylanıb ora-bura baxıram: “arxeoloq 

niyə...nədi fikirləşdiyi görəsən?” Ətrafda keçmişdən 

qalma heç nə yoxdu, köhnə sınıq-salxaq traktorlardı, 

bir-birinin üstə qalaqlanıb səliqəylə küçənin 

qurtaracağına yığılıb. 

-Kurqan axtarıram,- deyir Teymur, ayağının 

ucuna qalxıb boylanır. Qızların, arvadların hamısı 

başına yığışıb, əlini dolandırıb balaca şəhərciyin dörd 

səmtini göstərir. - Mamaydan qalma kurqanları... -

Peçeneqlər, eşitmisiz? Polovestlər... polovtsı. 

                                                           

71

 Evlənməq gəliblər. 

72

 Məncə Qafqazdandılar. 

www.kitabxana.net

 – Milli Virtual Elektron Kitabxana 

2016 

 

Mövlüd Süleymanlı

            

“And olsun, əsrə…”

 

Heç kəs heç nə demir, süfrəyə düzülənləri göstərib 

bir-birindən nəsə soruşurlar. Mən gülümsəyərək, 

sakitcə: 

-Qəlizləşdirmə, - deyirəm. 

Teymur mənə fikir vermir, soruşur: 

-Bəs, kilsəniz yoxdu? Mən sizin kilsənin 

divarlarına baxmaq istəyirəm... divarındakı yazılara. 

-Yox,-dedi, gözlüklü qadın, -vardı, otuzuncu 

illərdə yıxdılar. 

  -Za kovo pyom?!

73

 -Yoğun, xırıltılı səsə ikimiz 

də birdən döndük, orta yaşlarında əlində boş stəkan, 

başında əzilmiş, köhnə şlyapa olan kişinin hansı 

səmtdən çıxdığını bilməmişik. 

  -Za Mamaya... -dedi, qızların, qadınların 

arasında çiçəyə oxşayan məktəbli qız. 

  Kişi dodağının altında yan-yörədəkiləri söyüb: 

  -Tolko etoqo ne xvatala

74

, -dedi. 

Keçib masanın qırağında əyləşdi, içgi şüşələrinin 

üstünü bir-bir oxuyub başını qaldırdı: 

-Naley, Nastya! “Ağdam” naley, - deyib əlini 

Teymura uzatdı,- Aleksey Sergeyeviç. 

-Çut ne Puşkin, - dedi, Teymur, onun əlini sıxdı. 

                                                           

73

 Kimin sağlığına içirik?! 

74

 Bir o qalmışdı. 

www.kitabxana.net

 – Milli Virtual Elektron Kitabxana 

2016 

 

Mövlüd Süleymanlı

            

“And olsun, əsrə…”

 

Ayağı yer tutan üstümüzə gəlir, amma aralarında 

kişi yoxdu, hamısı arvad-uşaqdı. Mən özümü saxlaya 

bilməyib soruşuram: 

-A qde vaşi mujiki

75

?! 

-Sənin də işin-gücün qurtarıb daa... - Teymur gülə-

gülə öz dilimizdə deyir ki, başa düşən olmasın.-Kişi 

lazımdı sənə? 

Hər yanımda bir qız dayanıb, iri qızlardı, elə məni 

boyda. Teymurun belə deməyinə pisikirəm, amma mən 

də gülürəm ki, qızlar bir şey anlamasınlar... 

-Düz deyirsən, sən də tarixdən danışma, burax 

tarixi... Görürsən, darıxdırır adamı.  

Doğrudan da Teymur kimi yan-yörəmdə olanlara 

qaynayıb-qarışa bilmirəm, yaşıl gözlü qızı gözləyirəm, 

az qalıram yanımdakılardan soruşam. Teymurun 

gözündən heç nə yayınmır: 

-Sağındakı gör hara baxır, sən də ora bax... -deyir 

badəsini qaldırır, -Aleksandr Sergeyeviç,- arada gülür, 

- za Puşkina... za Mamaya, za vas! 

İçirlər, sağ yanımdakı qız doğrudan da harasa 

işarələr eləyir, Teymur bunu deyirmiş, başımı qaldıran 

kimi küçənin cüt saylı tərəfindəki iki mərtəbəli mənzilin 

pəncərəsindən bizə baxan qızları görürəm... “Aha, 

                                                           

75

 Bəs kişilərimiz hardadı? 

www.kitabxana.net

 – Milli Virtual Elektron Kitabxana 

2016 

 

Mövlüd Süleymanlı

            

“And olsun, əsrə…”

 

mənin qızlarım...” sevindiyimdən az qalıram qışqıram, 

badəni pəncərəyə sarı qaldırıb qışqırıram: 

-...za Mamaya, - deyib başıma çəkirəm... 

Pərdə qırış-qırış olub dartınır, univermaqda tanış 

olduğum qızların təbəssümləri pəncərə şüşələrinə 

yayılıb itir: 

-Teymur, tapdım...! -deyirəm, həyəcanla. 

-İndicə onlar da gələcək... -Teymurun səsi 

boğunuq çıxır, elə bil başına yığışmış qadınlar, qızlarla 

bir yerdə şüşə qabın içindədi. 

-Vı na samom dele jenitsya priyexali?

76

- Aleksandr 

Sergeyeviç  badəni başına çəkir, qarmonu götürüb 

oynaq bir hava çalır. -Ah, Kafkasskiye orlı

77

... -deyib 

oynaya-oynaya başımıza dolanır. -Ne uyezjay qolubçik 

moy... 

  Ömrüm boyu unuda bilməyəcəyim rəqs anları 

başlayır; qadınlar, qızlar bizi əldən-ələ ötürə-ötürə 

dəyişrlər, uzun növbə yaranıb, başım hərləndiyinə görə 

gözlərimi yummuşam. Teymuru elə bil suya salıb 

çıxardıblar, yaraşıqlı çöhrəsi sevinc içindədi, üz-gözünə 

dağılmış saçları, atdanıb düşməkdən daha da 

pırpızlaşmış bığları tərdən parıldayırdı. 

                                                           

76

 Siz doğurdan da evlənməyə gəlmisiz? 

77

 Ah, Qafqaz qartalalrı. 

www.kitabxana.net

 – Milli Virtual Elektron Kitabxana 

2016 

 

Mövlüd Süleymanlı

            

“And olsun, əsrə…”

 

-Ona yenə konyak ver, - Teymur Aleksandr 

Sergeyeviçi göstərdi. - Elə belə ayaq üstə içirt. 

 

Konyak şüşəsini götürüb Aleksandr Sergeyeviçə 

sarı getdim...Artıq axşam düşürdü, gün batmaq 

üzrəydi. Günəşin batmağı qarşı yaxada gözə görükən 

nə vardısa bizim tərəflərə oxşatmışdı. Bizim kəndə də 

axşam belə düşür. Axşam günəşlə bir yerdə enir, hər 

şeyi sıxıb üfüqlərə yapışdırır. Aleksandr Sergeyeviç 

konyak şüşəsini əlimdən alanda özümə gəldim. 

Axşamın düşdüyü səmtdən yaşıl gözlü qızın mənə tərəf 

gəldiyini gördüm. “Zayats...” bu sözü deməliyəm ona, 

deməliyəm ki, özün dovşan çıxdın...” Üz-üzə dayandıq, 

gözlərinin rəngi dəyişib elə bil, bəlkə də axşamın 

düşməyindəndi... Bizə heç kim fikir vermir, artıq hamı 

səmtini itirib, ayıq adam yoxdu, Qızın əlindən tutub 

süfrəyə tərəf gətirdim. Teymur görünmür, istədim 

soruşam, amma elə bil məni indi görürlər, heç kəs 

tanımadı.  

Aleksandr Sergeyeviçin qarmonu susub, bir əlində 

boş konyak şüşəsi, bir əlində qarmon ağaca sökənib, 

dinməz söyləməz  başını silkələyir, baxan kimi bilirsən 

ki, indicə kimisə söyəcək,  üz-gözündən söyüş yağır.  

Gözü mənə sataşan kimi bütün gücüylə konyak 

şüşəsini üstümə atdı: 

www.kitabxana.net

 – Milli Virtual Elektron Kitabxana 

2016 

 

Mövlüd Süleymanlı

            

“And olsun, əsrə…”

 

-Sabaki Kafkasskiye...!

78

 

Yaşıl gözlü qız məni tələsik aralayıb adam boyu 

olmuş gicitikanlığa tərəf apardı. Aleksandr 

Sergeyeviçin səsi küçəni başına götürmüşdü: 

 

-Padonki Kafkasskiye, ubyu vas...!

79

 

Gicitikanların arasında bürüşüb oturmuşdum, qız 

qoruxduğumu hiss eləyib gülümsəyirdi. Elə bil 

gicitikanlıq qapıydı, qapını açıb Aleksandr Sergeyevıçı 

çağıracaqdı ki, burdadı gəl; üzündə belə bir 

çoxbilmişlik dolaşırdı. Adamboyu olmuş gicitikanın 

birini kökündən əyib əllərimin üstə qoydu, tikan əllə-

rimi dalasa da hiss elətdirmədim. Qız tikanı canımın 

açıq yerlərinə sürtə-sürtə: 

-Seryozna, sto vı xatite?! Zaçem priyexali?

80

  

Xəyaldan ayrıldım, Aleksandr Sergeyeviçin 

qurumuş ağaca oxşayan sifəti gözümün qabağından 

çəkilib getdi, o vaxt da indinin özündə də dərin 

peşmançılıq yaşasam da düşüncəmdə qəribə rahatlıq, 

dinclik qalmışdı, xatırlamalar narahatçılığımı, 

sıxıntılarımı aparmışdı...   

 

                                                           

78

 Qafqaz kökəkləri! 

79

 Alçaq Qafqazlılar, öldürəcəm sizi. 

80

 Doğrudan, nə istəyirsiniz, nəyə gəlmisiniz? 

www.kitabxana.net

 – Milli Virtual Elektron Kitabxana 

2016 

 

Mövlüd Süleymanlı

            

“And olsun, əsrə…”

 

Tanıya bilmədiyim qadın səsi yaddaşımda yenidən 

səsləndi... başqa çarə yoxdu, oturub gözləməliyəm, 

yəqinki o səs zəng edib bir də deyəcək, “Teymurun 

cənazəsini gətirirlər, Urusetdən...!” Doğrudan da 

birdən-birə darıxmaq hissi üstümə duman kimi çökdü, 

bayaqdan başımı qatan şeylər darıxdırdı məni. Evə 

gəlib telefonun yanındaca oturdum 

“Bioloq Teymur olmaz... Dünən danışmışıq 

telefonla, amma ölümə nə var ki, qaşla göz 

arasındadı”, bu arada bunu da fikirləşdim. 

Gün günortadan keçib, mən donmağa qoyduğum 

stəkanları soyuducudan çıxartmışam, pəncərəyə sarı 

tutub rənglərinə baxıram. O qədər də fərq hiss 

etmirəm, daha doğrusu, hələlik fərqi seçə bilmirəm, 

yəqin bununçün də hazırlaşmaq lazımdı. Mən 

stəkanlarla üz-üzə xeyli oturmalı oldum; bilməliyəm ki, 

üstünə qışqırdığım su hansıdı, sevib oxşadığım 

hansı...hər halda diqqətlə baxanda birinin içində elə bil 

dolaşıqlıq var, pəncərəyə sarı tutub bir də baxdım, 

donmuş buz parçası ayın tərkibindəki göyümsov dağ, 

daş cizgilərinə oxşayır. Fərqi hiss etdiyimə görə 

rahatlaşdım. 

Telefon da elə bu vaxt səsləndi. 

-Dayı...  -dinmədiyimi  görüb  bayaqkı  quruyub  suyu 

süzülmüş  səs  məni  çağırır.  -Dayııı...  Səsi  indi  tanıyıram, 

www.kitabxana.net

 – Milli Virtual Elektron Kitabxana 

2016 

 

Mövlüd Süleymanlı

            

“And olsun, əsrə…”

 

hıçqıra-hıçqıra, dayı, deyəndən sonra. Bacım qızıdı, deyir, 

-  Ryazanın  Şilə  kəndində  Teymuru  maşın  vurub,  dayı, 

başına dönüm... 

Özümə  gələ  bilmirəm,  artıq  anlamış  olduğum  səsin 

əslində  niyə  belə  dediyi  çatmır  mənə...“Şilə  malı  son 

pencəyim  üzüldü,  düşdü  əynimnən...”  fikrimnən  Nazim 

Hikmətin  misraları  keçir.  “İndi  sən  mənim  saçlarımın 

ağında, ürəyimin infarktındasın...” 

 

*** 

 

-Ağlamağımı isəyirsən, dayı? 

Bacımın oğlu Teymurdu, on yeddi yaşı təzəcə tamam 

olub.  Bakıdan  bura  o  boyda  yolu  sürüb  bacımın  sözüylə 

“başına ağıl qoymağa...” gəlmişəm. Uşağın belə deməyinə 

tüküm  ürpəşdi,  gözlərimi  yoldan  çəkib  ötəri  ona 

baxdım...Daş  yoldu,  daşları  nece  gəldi  düzüldüyünə  görə 

maşın beşik kimi çalxalanır...  

 

 

-Boyu  çıxmamış  fikrinnən  keçənə  bax?!  -  Bacım 

pərtlyini  gizlədə  bilmir,  əllərini  havada  oynada-oynada 

www.kitabxana.net

 – Milli Virtual Elektron Kitabxana 

2016 

 

Mövlüd Süleymanlı

            

“And olsun, əsrə…”

 

gah  gülür,  gah  ağlayır.-Gör  kimi  istəyir?  Axsaq  Gevorqun 

qızını...!  -Sonuncu  sözləri  özü  öz  ağzına  vura-vura  deyir, 

yəqin istəmir ki, oğlu eşitsin. 

-İstəmək, sevgi, - deyirəm, - erməniyə, türkə baxmır 

ki.-Bərkdən gülürəm. -Sevgi kopoğlu şeydi! 

Anam  nece  eləyirdisə  bacım  da  eləcə  eləyir;  özü  öz 

saçlarından yapışıb didişdirir: 

-Sənin özün onnan betərsən, kiri...! -Anamın dediyini 

deyir.-İndi  mən  hansınızın  dərdinizi  çəkim,  kim  ağıl 

verəcək ona.  

-Yaxşı, - deyirəm, -ürəyini sıxma, başa salaram. 

 Teymuru  götürüb  erməni  kababxanasına  aparıram 

ki, söhbətimi orda eləyim. 

-Neçə yaşın var? 

-On yeddi... 

Bir  az  yaşlı  görünür,  bəlkə  də  “ayıq”  desəm  daha 

düzgün  olar.  Uşaqlığı  yadımdadı;  dili  açılandan  ona-buna 

salam verirdi, gözünə kim göründü, -Salam əleyküm... 

www.kitabxana.net

 – Milli Virtual Elektron Kitabxana 

2016 

 

Mövlüd Süleymanlı

            

“And olsun, əsrə…”

 

Atası əvvəlcə narahatçılığını mənə bildirdi, onda Tey-

murun hardasa dörd yaşı olardı. 

-Bu  uşaq  məni  utandırır,  -dedi,  -kim  gəldi,  gözünə 

kim  göründü,  salam  verir.  İnanırsanmı,  -sözünə ara  verib 

yerində silkələndi, - salam verməkdən ötrü qonşuya gedir. 

Saatlarla  yolun  üstə  oturub  adam  gözləyir  ki,  salam 

versin...Bilmirəm neynim... 

-Bilirsən,  -dedim,  -  niyə  erməni  kababxanasına 

aparıram səni? 

Saçları  o  qədər  qaradı  ki,  qaralığından  bərq  vurur, 

deyəsən  bir  az  da  yağ  sürtüb,  bığ  yeri  yenicə  tərləsə  də 

üzünü  çoxdan  qırxır.  Bacım  da  məktubunu  elə 

başlayıb...“Bilmirəm  getdi  kimə  oxşadı,  (mənim  adımı 

demək istəmir) işi peşəsi də saçlarını yağlayıb ortalıqlarda 

gəzməkdi. İndi də tosoy Gevorkun qızını istıyir, deyir, onu 

almasanız bir də üzümü görməyəcəksiniz. Başına dönüm, 

gəl onun başına ağıl qoy...” 

-Bilirəm,-  dedi,-  bilirəm,  niyə  erməni  kababxanasına 

aparırsan  məni,  -  çiynini  qısıb  güldü.  Elə  bil  tay-tuşuyla 

danışırdı... -Gevorkun qızına görə,  çox sağ ol ki, məni ora 

www.kitabxana.net

 – Milli Virtual Elektron Kitabxana 

2016 

 

Mövlüd Süleymanlı

            

“And olsun, əsrə…”

 

aparırsan.  Mən  Gevorkun  qızını  istəyirəm,  dayı.  Bacına 

ağıl ver, sən canın... 

Yamacı aşan kimi balaca bir göllə üz-üzə çıxdıq, 

balaca bir göldü,  baş yol ona dəyib burulur, bir az aralıda 

da erməninin kababxanasıdı, özü görünməsə də tüstüsü elə 

indiddən əl eləyir.  

Teymur elə maşındaca dikəlb gölə sarı dartındı: 

-Dayı, -dedi, -bir gün eşidəcəksən ki, maşın qarışıq bu 

gölə düşmüşəm. 

-Niyə?-deyib  maşının  sürətini  azaltdım,  tamam 

durduq. 

-Bilmirəm,  -dedi,  -  amma  maşınım  olsa  özümü 

saxlaya  bilməyəcəm...  Ba-aax,  gör,  o  gölün  ortası  adamı 

nece çağırır, özü də maşın qarışıq... 

Mat-məətəl  maşından  düşdüm,  o  da  düşdü,  yanaşı 

dayandıq.  İçində  itib-batdığımız  təbiyətin  özü  kimi  yaşıla 

çalan gözlərini gölə zilləmişdi. Bayaq özü nece demişdisə 

eləcə  fikrimdən  keçir.  “həə...doğrudan  da  bir  gün 

eşidəcəm  ki,  Teymur  maşın  qarışıq  özünü  gölə  atıb... 

Deyirlər,  dayısına  oxşayır,  amma  mən  belə,  bu  cür,  hər 

şeyi  yarıb  keçən  deyiləm,  hər  şeydən  çəkinən,  daha 

doğrusu  qorxan,  ölçü-biçini  bilən,  səliqəli,  dayan  görək 

www.kitabxana.net

 – Milli Virtual Elektron Kitabxana 

2016 

 

Mövlüd Süleymanlı

            

“And olsun, əsrə…”

 

nolur,  deyə-deyə  son  sözünü  saxlayan...Belə  olmağı  kim 

öyrətdi  mənə?!  Budu  eey,  yollar  öyrətdi...”,  bir  anlığa 

keçib  getdiyim  yollar,  səfərlər  düşüncəmdə  xəritə  kimi 

canlandı  da,  söndü,  “...bax,  həmin  yollardı  kənddən 

çıxandan burnuma döyür; “...yola gəl...deyir”, istədim bu 

düşündüklərimin ardınca, kafir, deyəm, “dinə gəl, kafir”, -

tamam başqa şey soruşdum: 

-Kimin  maşınıyla  düşmək  istəyirsən,  gölə?  -  Başımla 

da gölü göstərdim. - Atanın? 

-Yox... 

 

 

 

-Bəs  kimin?  Gevorquun...?  Qaynatavıın?!-  Bərkdən 

güldüm,  o  da  mənə  qoşuldu.  Qayğısız  idi,  zərif,  yaraşıqlı 

çöhrəsiylə  uyuşmayan  bədəni  gərilir,  əzələlərinin 

dikəldəyi köynəyindən bilinirdi. 

-Bəlkə  elə  gəlmişkən,  bir  yedə  atdanaq  gölə?!-

Zarafatdan  əl  çəkmək  istəmirdim,  bu  da  heç  yerinə 

düşmədi. 

-Yox,  -dedi,  -dayı,  gəlmişkən  gedək,  Süsəni  görək, 

elçilik  eləyək,  sonra...  -Özünü  düzəldib  saçlarını 

www.kitabxana.net

 – Milli Virtual Elektron Kitabxana 

2016 

 

Mövlüd Süleymanlı

            

“And olsun, əsrə…”

 

sığalladı...-Eşitmişəm, sən də erməni qızı istəmisən. Noldu 

bə, niyə evlənmədiz? 

-Erməniylə  evlənmək  olmaz.  Sevmək  olar,  amma 

evlənmək  yox...  -Mən  onun  çaşqınlığını  anlayıb  əlavə 

elədim.-Bacıma,  elə-obaya  görə  də  yox,  öz  inandığıma 

görə deyirəm... 

-Niyə? 

-Özün görəcəksən. 

-Dinimizə  görə deyirsən? Müsəlman,  xristiyan... ona 

görə deyirsənsə səhv eliyirsən. Heç allahın da müsəlmanı, 

xristiyanı yoxdu. Allah Allahdı... 

Özümdən  asılı  olmadan  gözlərimin  dibi  göynədi, 

hönkürüb ağlamaqdan özümü güclə saxladım: 

-Süsəndi adı? -içimi arıda-arıda soruşdum. 

-Susana... amma mən Süsən deyirəm... 

-Türkləşdirirsən,həə, indidən?! 

Dinmədi,  istədim  deyəm  ki,  səninki  elə  bu  olacaq, 

yəni  Susannanı  Süsən  eləmək,  ancaq  bu  qədər...Hələ 

www.kitabxana.net

 – Milli Virtual Elektron Kitabxana 

2016 

 

Mövlüd Süleymanlı

            

“And olsun, əsrə…”

 

gözləyirlər, ailə qurannan sonra gör nələr eləyəcəklər, gör 

nece  erməniləşdirəcəklər...  ailəni.  Uşaqların  erməni 

olannan  sonra  sən  neynəyə  bilərsən...onda  görəcəksən 

nələr olacaq. 

-Erməni  qızı  evlənməkçün  deyil  ki,  -  bu  fikri  bayaq 

demişdim bir də dedim, - erməni qızı sevişməkçündü. 

-Evlənmək nədi bəs, dayı, sevişmək deyil? 

Söhbətimizi dəyişməkçün: 

-O sənə nə deyir, bəs?  Timaaa?! 

 

 

 

Tima niyə, Teymur, deyir. Hələ, deyir, hansı ana ba-

bamınsa adı da Teymur olub. 

-Doğrudan? 

-Hə,  dayı,  görəcəksən,  elə  yaxşı  qızdı...!  Deyir,  hansı 

babamsa Teymur ləngin ordusunda əsgər olub. 

“Ermənidən  əsgər  olmaz”  fikrimdən  keçir,  ona  görə 

də  tanıdığım-tanımadığım  ermənilər  gözlərimin  qarşısına 

gəlir,  hamısı  da  gördükləri  işin  üstündə...amma  üz-

www.kitabxana.net

 – Milli Virtual Elektron Kitabxana 

2016 

 

Mövlüd Süleymanlı

            

“And olsun, əsrə…”

 

gözlərində gördükləri işin yox, görmədikləri gizlin, dolaşıq, 

anlaşılmaz işlərə hazır olan bir rəng...  

Onları  kişili-arvadlı  bir-birinə  bənzədən  də  həmin 

rəngdi;  guya  iş  görürlər,  əslində  alt  qatlara,  gizlində olan 

işlərə  hazırlaşırlar...belə  düşünürəm,  Teymura  da  heç  nə 

demirəm, doğrudan da nə deyim, heykəllərdən danışsam, 

desəm  ki,  bunlar  adi  heykəllər  deyil,  baş  daşları  olsa  da 

abidələrimizdi,  qəbr  üstləridi,  desəm  ki,  binlar  bizim 

minilliklər 

boyu 

yer 

üzünə 

yazılan 

tariximizdi, 

inanmayacaq,  desəm  ki,  bu  qəbrüstlərinə,-  bu 

heykəllərəcən  küp  qəbirlərimiz  olub,  yəni  ölənlərimizi 

ölmədiklərinə  inandığımız  üçün  küp  qəbirlərə,-ana 

bətnindəymişlər 

kimi 

yenidən 

ana 

bətninə 

göndərərdik...Hə, 

Teymura, 

daha 

doğrusu, 

indininTeymurlarına belə şeyləri demək artıq gecdi, onsuz 

da  heç  biri  inanmayacaq,  nəinki  inanmaq,  heç  eşitməyə 

həvəsləri  olmayacaq,  darıxıb  özlərinə  iş  arayacaqlar. 

Beləcə  gecikdik,  heç  vaxt  Vaxtın  sözünü  demədik, 

baxmayaraq bilirdik ki, hər zamanın özünün sözü var... 

Ona  görə  də  istədim  deyəm  ki,  ermənidən    əsgər 

olmaz, demədim, amma,  onu dedim ki, yaxşı iş quran olar, 

yəni  inandırsan  ki,  o  dağın  altında  bir  dənə  erməni  hərfi 

qalıb,  erməni  yazısından  bir  hərf,  gedək  o  dağı  çapaq, 

www.kitabxana.net

 – Milli Virtual Elektron Kitabxana 

2016 

 

Mövlüd Süleymanlı

            

“And olsun, əsrə…”

 

erməni 

hərfini 

çıxardaq, 

gör 

nece 

sevinə-sevinə 

gələcək...Deməli o, ayrı cür əskərdi... 

Maşını  addım-addım  sürürəm,  buna  səbəb  bu  cür 

düşüncələrlə 

yanaşı 

daha 

çox 

kababxanaya 

yaxınlaşmağımızdı. Əslinə qalsa Gevorqun kababxanasına 

nə  üçün  getdiyimi  bilmirəm,  Teymur  elçilik  etməyimi 

istəyir,  maşını  yavaş  sürməyimin  bir  səbəbi  də  elə  budu, 

gedib nə deyəcəm... Nə isə, bacıoğluna qonaqlıq verərəm, 

yeyib-içib qayıdarıq, bu fikir daha çox ağlıma batdı... 

Yoldan  azca  aralı  qoç  heykəllərini  görüb  elə  bil 

yuxudan  ayılıram,  neçə  illərdi  unutmuşam  tamam,  heç 

yadıma  da  düşməyib  ki  burda  belə  abidələrimiz  var,  indi 

də  görməsəydim  yadıma  düşməyəcəkdi.  Baxmayaraq 

uşaqlığımız  elə  buralarda  keçib,  kənddən  bura  o  boyda 

yolu  heykəlləri  minməyə  gələrdik,  heykəlləri  minməyə... 

işə  bax,  bu  heykəllərin    əslində  nə  demək  olduğunu  bir 

adam bizə deməyib; on il orta məktəblərdə oxumuşuq, nə 

qədər  müəllim  görmüşük,  savadlı-savadsız  müəllim 

ordusu, heç biri heç nə bilmədi. Yalnız bir dəfə yaxınlıqda 

qoyun otaran çoban: 

-Bunlar bizim ölənlərimizdən qalmadı, a bala, bunları 

bir  zamanlar  bizim  ölənlərimiz  qoyub  gedib,  yoxsa 

www.kitabxana.net

 – Milli Virtual Elektron Kitabxana