O`zbekiston respublikasi sog`liqni saqlash vazirligi

 
10. Agar-agar  –  (mahalliy 
nomda agar-agar 
- 
shilimshiq)  –  qo’ng’ir va 
qizil suv o’tlarning 
ba’zilari (masalan 
anfelsiya)dan 
alohida 
usulda qaynatib olinadigan 
shilimshiq modda. 
Tarkibida 85-90% gacha 
uglevodlar 2-3 % oqsil 3-
5% bor. Mikrobiologiyada 
(mikroorganizimlarni 
o’stirish uchun) ishlatildi 
Activation energy The amount of 
energy needed to trigger a 
chemical reaction. 
 
11. Asepticheskiy abssess - 
Aseptik  abssess yiring 
mikobakteriyalarisiz 
yiringlatuvchi moddalar 
tushishidan yuzaga 
keladigan abesess. 
 
Active site Functional site of an 
enzyme, the shape of which is 
complementary to the shape of the 
substrate. 
 
12. Agglyutinasiya- 
agglyutinasiya- 
(lot. 
Agglitina tio- yopishirish )- 
osilma (muallaq) 
zarrachalar  -  bakteriyalar, 
eritrosiylar  –  leykositlar, 
trombositlar, to’qima 
hujayralar hamda ustiga 
antigen  va antitelalar 
adsorbsiyalangan  faol 
 
zarrachalari yopishtirib 
olish va cho’kish. 
Active transport The movement 
of a substance against its 
electrochemical gradient via 
carrier proteins and requiring cell 
energy from ATP. 
 
13. Agglyuminat 
- 
agglyuminat (lot 
agglutinatum 
– 
yopishtirmoq) 
– 
agglyutinasiya jarayonida 
hosil bo’lgan cho’kma.  
Acute anaphylaxis Condition in 
which the release of inflammatory 
mediators overwhelms the body’s 
coping mechanisms. 
 
14. Agglyutinogeni 
- 
Aggmotinogenlar  (  lot 
Acute disease Any disease that 
develops rapidly but lasts only a 

198 
 
agglutino – yopishtirmoq + 
gr. genes  tug’diruvchi ) – 
agglyutinasiya reaksiyasida 
qatnashuvchi aitigenlar.
 
 
short time, whether it resolves in 
convalescence or death. 
 
15. Agromikrobiologiya- 
agromikrobiologiya 
(lot. 
agti  –  ep+ gr  miknos – 
kichik + gr. bios-  hayot  +  
gr. logos-  ta’limot,  sin.  
qishloq  ho’jaligi 
mikrobiologiyasi) 
- 
mikroorganizimlarning yer 
hosildorligidan, ovqat 
mahsulotlardagina va 
o’simliklarni qayta 
ishlashdagi zaruriyatni 
o’rganuvchi, shunindek, 
mikroorganizimdan 
qishloq xo’jaligi ishlab 
chiqarishda foydalanish 
metodini ishlab 
chiqaruvchi 
mikroorganizimning bir 
bo’lagi. 
Acute inflammation Type of 
inflammation that develops 
quickly, is short lived, and is 
usually beneficial. 
 
16. Adaptasiya  –  adaptasiya 
(lot Adaptatio – 
moslashish: sin moslashuv) 
–    xar qanday organizim 
o’zgargan yashash 
sharoitlariga moslashish 
sharti. 
Adaptive immunity Resistance 
against pathogens that acts more 
effectively upon subsequent 
infections with the same 
pathogen. 
 
17. Aktinomikoz 
- 
aktinomikoz 
(gr 
Aktinomikos 
nurda gr 
muketos  –  zamburug’da gr 
– osis -  kasallik, patologik 
xolat: sin nursimon 
zamburug’ kasalligi) 
- 
odam  va hayvonlarning 
surinkali yuqumli kasalligi. 
Adenine Ring-shaped nitrogenous 
base found in nucleotides of DNA 
and RNA. 
 
18. Aktinomisiti 
– 
aktinomisitlar  (gr Aktinos 
–  nurda gr myketos  – 
zamburug’, sin nursimon 
zamburug’lar 
) 
– 
bakterialar bilan 
zamburug’lar o’rtasida 
oraliq o’rnini egallab 
turadigan ipsimon bo’lib 
shoxlanadigan gr “+” 
mikroorganizimlarni katta 
bir guruxga birlashtiruvchi 
Adenosine triphosphate (ATP) 
The primary short-term, 
recyclable energy molecule 
fueling cellular reactions. 

199 
 
schizomycetes  –  sinfiga 
mansub mikroorganizimlar 
tartibi. 
 
19. Allergidi  –  allergidlar  (gr 
allos boshqa, o’zgachada 
gr. ergonda tasir)  allergik 
tabiatli toshmalarning 
umumiy nomi. 
Adherence Process by which 
phagocytes attach to 
microorganisms through the 
binding of complementary 
chemicals on the cytoplasmic 
membranes. 
 
20. Allergiya  –  allergiya  (gr 
allos boshqa, o’zgacha gr. 
ergonda tasir) 
organizimlarning 
qandaydir moddalarning 
qayta tasir etishi yoki o’z 
to’qimalari 
kompanentlariga sezgirligi 
oshib ketishi ko’rinishida 
reaksiya o’zgargan xolati, 
uning asosida to’qimalar 
zarar topishi bilan 
kechadigan immunitet 
yotadi. 
Adhesins Molecules that attach 
pathogens to their target cells. 
 
21. Anilin 
- 
Anilin 
(sin. 
Aminobenzol,fenilamin)  – 
aromatik qatorining oddiy, 
o’ta zaxarli: bazi dori 
preparatlar va bo’yoq 
moddalarini olish. 
Adhesion The attachment of 
microorganisms to host cells. 
Agglyutinasiya 
Agglyutinasiya 
–suyuqlikda 
tarqalgan 
bakteriya,                   
eritrosit va boshqa turli 
hujayralarning bir – 
biriga 
yopishib, cho’kishi. 
Adhesion factors A variety of 
structures or attachment proteins 
by which microorganisms attach 
to host cells. 
Angina 
(lot.ango-siqmoq,bo’g’moq)- 
streptokokk yoki stafilokokklar, 
kamroq mikroblar keltirib 
chiqaradigan o’tkir yuqumli 
kasallik, halqumning to’qimalari, 
aksari tanglay murtaklaridagi 
to’qimalar yallig’lanishi bilan 
yuzaga chiqadi; tomoq og’rig’i va 
o’rtacha umumiy intoksikatsiya 
kuzatiladi. 
Adjuvant Chemical added to a 
vaccine to increase its ability to 
stimulate active immunity. 
Antagonizm II 
– mikroblar antagonizmi - 
mikroorganizmlar birga 
yashaganlarida bir turdagi 
mikroorganizmlar boshqa hayot 
faoliyatini so’ndirib qo’yishidan 
yuzaga chiqadigan  antagonizm 
Aerobe An organism that uses 
oxygen as a final electron 
acceptor. 
Abiotik omillar 
jonsiz omillar –  anorganik muhit 
omillari: yorug’lik, harorat namlik, 
tuproq, bosim kabilar tirik 
Aerobic respiration Type of 
cellular respiration requiring 
oxygen atoms as final electron 

200 
 
organizm faoliyatiga tasir etib, 
ularning hayotiga moslashuvida 
muhim ahamiyatga ega. 
acceptors. 
Abssess- 
abssess (  abssessis;lot. absissit- 
ajralmah.yiringlamoq sii 
apostema)  –  yiring to’lgan va 
atrofdagi to’qima hamda a’zolarda
 
 piogei parda  bilan ajralib 
turgan bo’shliq. 
 
 
 
 
 
Aerosol A cloud of water 
droplets, which travels more than 
1 meter in airborne transmission 
and less than 1 meter in droplet 
transmission. 
 
Y.  ILOVALAR 
 
O‘ZBEKISTON RESPUBLIKASI SOG`LIQNI SAQLASH  VAZIRLIGI 
Ro‘yxatga olindi:  
 
 
 
 
 
Sog`liqni saqlash  vazirligi 
№ BD –   
    
  
 
 
                                ______________________ 
 201____ yil “__”_____  
 
 
 
 
          201_yil “__”_______ 
 
   
 
 
 
 
 
 
 
MIKROBIOLOGIYA 
FAN DASTURI 
 
Bilim sohasi:   
100000   –  Gumanitar soha; 
500000   –  Sog‘liqni saqlash va ijtimoiy  ta’minot; 
 
 
 
 
 
Ta’lim sohasi:  
 
110000   –  Pedagogika 
 
 
 
 
510000   –  Sog’liqni saqlash; 
 
Ta’lim yo‘nalishi: 
 
5510500 – Farmatsiya (Farmasevtika ishi); 
 
   
 
 
5111000 – Kasb talimi  (5510500 – Farmatsevtika ishi) 
 
   
 
 
5510500 – Farmatsiya (Farmasevtik tahlil); 
 
   
 
 
5510500 – Farmatsiya (Klinik farmatsiya). 
 
 
 
TOSHKENT – 2018 
 
 
 
 
 
    O’zbekiston Respublikasi Oliy va o‘rta maxsus ta’lim vazirligining 201_ yil “___”_______dagi 
“____” – sonli buyrug’ining ___-ilovasi bilan fan dasturi ro’yxati tasdiqlangan. 
Fan  dasturi  Oliy va  o‘rta  maxsus, kasb-hunar ta’limi yo‘nalishlari bo‘yicha O‘quv–
uslubiy birlashmalar faoliyatini Muvofiqlashtiruvchi Kengashining  201_yil 
“___”___________dagi “____” – sonli bayonnomasi bilan ma’qullangan.  
 
Fan dasturi Toshkent farmasevtika institutida ishlab chiqildi 
 
 
Tuzuvchilar:  
Fayzullaeva Z. R.  
–  Ekologiya va mikrobiologiya kafedrasi dotsenti, t. f. n.  Qodirova D. E. 
 
–    Ekologiya va mikrobiologiya kafedrasi katta o‘qituvchisi,  

201 
 
      t. f. n. 
 
Taqrizchilar:  
Mirzaeva M.A. 
–  ToshPTI  bolalar  yuqumli  kasalliklari  va  mikrobiologiya 
                                   ,virusologiya,    immunologiya kafedrasi professori,t.f.d. 
Saidov S. A.  
–  Toshfarmi  farmakologiya va klinik farmatsiya  
                                   kafedrasi       mudiri, t. f. d.   
 
 
 
Fan dasturi Toshkent farmasevtika instituti Kengashida ko‘rib chiqilgan va tavsiya qilingan 
(201_ yil “__”______ dagi “___” – sonli bayonnoma). 

202 
 
1. O`QUV FANINING DOLZARBLIGI VA OLIY KASBIY TA`LIMDAGI  O`RNI 
 
Provizorlarni tayyorlashda mikrobiologiya fanini o‘rganishdan asosiy maqsad turli sinflarga 
mansub mikroorganizmlarning tuzilishi, hayoti va tarqalishining umumiy qonuniyatlarini 
o‘rganish, dori tayyorlash jarayonlari texnologiyasida kasallik chaqiruvchi mikroblarning 
ahamiyati, inson hayoti jarayoni va yuqumli kasalliklarning kelib chikishida 
mikroorganizmlarning ahamiyatini bilishdir. Mikrobiologiya fani tibbiyot fanlari uzluksiz 
rivojlanayotgan hozirgi davrida molekulyar, biologiya, genetika, gen injeneriyasi va 
immunologiya, biotexnologiya asoslari bilan boyib bormoqda.  
Mikrobiologiya  va  immunologiya  yuqumli  kasalliklarning  etiologiyasi,  patogenezi, 
diagnostikaning samaradorligini oshishi, davolash va oldini olishdagi chora-tadbirlarni o‘rgatishi, 
provizorlarni  tayyorlashda  muhim  ahamiyatga  ega.  Bu  maqsadga  erishish  va  o‘quv  jarayonini 
tuzishda dastur katta rol o‘ynaydi.  
 
II. O`quv fanining maqsadi va vazifasi 
 
Hozirgi kunda umumiy mikrobiologiyadan mikroorganizmlarning tuzilishi, hayot jarayonini, 
molekulyar, hujayra bosqichlarida o‘rganilmoqda. Dasturda mikroorganizmlarning tasnifi, rejasi, 
morfologiyasi, fiziologiyasi, patogen mikroorganizmlarni o‘stirish uchun ozuqa muhitlar 
tayyorlash jarayoni, ekologiyasi, tashqi muhit faktorlarining mikroorganizmlarga ta’siri, 
immunobiologik tibbiy preparatlar to‘g‘risidagi ta’limotlar yoritiladi.  
Mikrobiologiya fanida yuqumli kasallik qo‘zg‘atuvchilari: bakteriyalar, viruslar, 
zamburug‘lar, sodda jonivorlarning morfologiyasi, fiziologiyasi ularning yuqumli kasallik 
patogenezidagi o‘rni, kasalliklarning klinikasi, epidemiologiyasi, spetsifik diagnostikasi, davolash, 
oldini olish usullari o‘rgatiladi.  
Provizor professional faoliyatida aseptika, antiseptika, sterilizatsiya, tayyor dorilar va xom-
ashyosini  saqlash,  dorilarni  ekstemporal  tayyorlashda  mikrobiologiya  fanining  saboqlari  muhim 
ahamiyatga egadir.  
Fan bo`yicha talabalarning  bilim, ko`nikma va malakalariga quyidagi talablar qo`yiladi. 
Talaba: 
 - mikrobiologiya fanidan mikroorganizmlar haqida umumiy tushuncha olishlari kerak, 
ularni o‘ziga xos bo‘lgan yashash qonuniyatlarini bilishi va shu bilan birga yuqumli kasalliklar 
qo‘zg‘atuvchilari, ularni mikroorganizmlar bilan o‘zaro munosabatlari, yuqumli kasalliklar 
diagnostikasi, organizmning himoyalanish xususiyatlari, yuqumli kasalliklar doirasida patogen 
agentlarni ajratib olish, dentifikatsiya va ularga to‘g‘ri  tashxis qo‘yishni ta’siri tog`risida 
tasavvurga  ega bo`lishi; 
 - talabalar, o‘qituvchining nazorati ostida xavfsizlik texnik qoidalariga rioya qilib, uslubiy 
ko‘rsatmalar yordamida quyidagilarni bilishi va ulardan foydalana olishi lozim: 
       -   surtma preparatlarini tayyorlash.  
       -   surtmalarni bo‘yash usullarini bilish.  
       -   mikroorganizmlarni morfologiyasini o‘rganish uchun mikroskopiya  
usullarini qo‘llay olish.  
       -   antibiotiklarning mikroblarga nisbatan sezgirligini seriyali suyultirish, disk  
usullarida aniqlay olish.  
       -   sof kulturalarni ajratib olish usullarini; 
      -   mikroorganizmlarni indikatsiya va identifikatsiya qilishni bilishlari kerak. 
 - talaba yuqumli kasallik qo‘zg‘atuvchilarga bakteriologik, virusologik, serologik, mikroskopik, 
biologik, allergik usullarda tashxis qo‘yish asoslarini chuqur bilishi kerak. Yuqumli kasalliklarni 
oldini olishda, davolashda qo‘llaniladigan vaksinalar, anatoksinlar, immun zardob va 
biopreparatlarni olish texnologiyasi yordamida ko`nikmalarga ega bo`lishi kerak.  
 
III. Asosiy nazariy qism (ma`ruza mashg`ulotlari) 
 

203 
 
1-mavzu. Tibbiyot mikrobiologiyasi haqida tushuncha va rivojlanish tarixi. Umumiy 
bakteriologiya: bakteriyalar klassifikasiyasi, morfologiyasi va tuzilishi 
 Mikrobiologiya fanining tarixi, taraqqiyoti, davrlari mikrobiologiya fanining provizor 
faoliyatidagi ahamiyati bilan tushuntiriladi. Mikroorganizmlar sistematikasi, nomenklaturasi 
tushuntirilib, har bir turkumga kiruvchi mikroorganizmlarning morfologik xossalariga tasnif 
beriladi.  Eukriot  va  prokariot  bakteriyalarning  struktura  tuzilishidagi  farqlari  va  xar  bir  doimiy, 
doimiy bo‘lmagan komponentlarning tuzilish,organizmdagi vazifalari xaqida ma’lumot beriladi.   
 
2-mavzu. Bakteriyalarning fiziologiyasi: nafas olishi, oziqlanishi, o’sishi,  ko’payishi. Oziq 
muxitlari, ularning klassifikasiyasi 
         Mikroorganizmlarning fiziologiyasi elementlari: oziqlanish turlari, rejalanish asoslari; nafas 
olish turlari, o‘sish jarayonlari, ko‘payishidagi xossalari mikroorganizmlarning fermentlarining 
ahamiyati to‘g‘risida tushuncha.  
 
3-mavzu. Umumiy virusologiya: tuzilishi, klassifikasiyasi, reproduksiyasi. Bakterofaglar   
       Viruslarning o‘ziga xos xossalari, ularning rejasi, reproduksiyasi jarayonlari haqida ma’lumot 
berilib morfologik, biologik xossalari bayon etiladi. Viruslar genetikasida rekombinatsiya 
jarayonlari yoritiladi. Viruslarning integrativ o‘zaro ta’siri kulturalash indikatsiyasi tushuntiriladi.  
Bakteriofaglar, ularning xossalari, bakteriya xujayralari bilan o‘zaro ta’siri, faglarning amaliyotda  
qo‘llanilishi bayon etiladi 
4-mavzu. Dorivor o‘simliklar xom ashyosining mikroflorasi. O‘simliklarda kasallik 
qo‘zg‘atuvchi mikroorganizmlar. Tayyor dorilarning mikroflorasi va aniqlash usullari 
 
         Dorivor  o‘simliklar  normal  mikroflorasi,  dori xom ashyosining mikroorganizmlar bilan 
ifloslanish manbalari to‘g‘risida ma’lumot berilib, dori preparatlari tayyorlashda sanitar rejimga 
rioya kilish, sanitar mikrobiologik tekshirish usullarini qo‘llash asoslari, steril dori turlari, dori 
preparatlarining sterilligini aniqlash usullari tushuntiriladi. Mavzuda steril bo‘lmagan dori 
preparatlarini mikrobiologik tozaligini o‘rganishga alohida ahamiyat beriladi  
 
5-mavzu. Mikroorganizmlar ekologiyasi.  Inson tana  normal mikroflorasi 
 
Odam organizmining normal mikroflorasining axamiyati. Teri. og‘iz bo‘shlig‘i, oshqozon 
ichak yo‘li mikroflorasi, nafas yo‘llari mikroflorasi axamiyati  yoritiladi. Suv, tuproq va xavoda 
uzoq saqlanuvchi, kasallik tarqatuvchi,  sanitar ko‘rsatgich mikroorganizmlar xaqida tushincha 
beriladi  
 
 
6 -mavzu.  Mikroorganizmlar genetikasi. Mikroorganizmdagi uzgaruvchanlik 
va ulardan tibbiyotda foydalanish. Vaksinalar  va zardoblar 
 
Mikroorganizmlar genetikasi; bakteriyalar rekombinatsiyasi, transformatsiyasi, 
transduksiyasi, kon’yugatsiyasi haqida tushuncha, plazmidlar va mutatsiya jarayonining asoslari 
o‘rgatiladi. Immunobiologik preparatlarning tasnifi, ularning tabiati, olinishi va ishlatilishi. 
Vaksinalar, ularning turlari, tayyorlanish usullari, ommaviy vaksinatsiya qilish, vaksinatsiyaning 
samaradorligini aniqlash usullari, zardoblar, immunomodulyatorlar va diagnostik preparatlar 
to‘g‘risida ma’lumot. 
7-mavzu. Infeksiya xaqida tushuncha. Virulent va patogen mikroorganizmlar.Infeksion 
kasalliklarni klassifikasiyasi va laboratoriya  diagnostika usullari 
 
  
Infeksiya jarayonining tasnifi bilan boshlanib, infeksion kasallik, parazitizm, patogenlik, 
virulentlik, kontaminatsiya to‘g‘risida ma’lumot, yuqumli kasalliklarning rivojlanish davrlari, 
ularga ta’sir etuvchi faktorlar, makro va mikroorganizmlar o‘rtasidagi o‘zaro ta’sir jarayonlari 
bayon etiladi. Mavzu bakterial toksinlar, ularning turlari, toksinlar, sepsis,  epidemiologik 
tushunchalar to‘g‘risidagi ta’limot bilan yakunlanadi.  Infeksiya turlari. Infeksion jarayonlarning 
yuzaga kelishi va rivojlanishida makroorganizm, tashqi muhit va ijtimoiy sharoitlarning 
ahamiyati. 

204 
 
8-mavzu.  Immunitet, immunitet turlar. Organizmning infeksiyaga qarshi ximoya 
mexanizmi 
   Immunitet, uning moxiyati, immunologiya fani, uning rivojlanishdagi davrda Immun 
sistema, immunitet turlar, yuqumli va yuqumli bo‘lmagan immunitet reaksiyalari va mexanizmi, 
fagotsitoz, komplement, interferon, immunologik tolerantlik, allergiya tabiati to‘g‘risida 
ma’lumot.  Antigenlar ularning klassifikatsiyasi, bakteriya antigeni. Antitelalar ularning tasnif. 
YUqumli kasalliklarni aniqlashda, tashxis qo‘yishda ishlatiladigan serologik reaksiyalarning 
turlari. Kasallikdan so‘ng immunitetni aniqlashda antigen va antitelalarning axamiyati. 
 
       9 -mavzu.  Patogen gram manfiy (meningokok va gonokoklar) va gram musbat 
kokklar.(stafilokokklar, streptokokklar) 
 
         Yiringli yallig‘lanish chaqiruvchi patogen va shartli patogen (mikroorganizmlarning) 
kokklarning umumiy xossalari, morfologiyasi kultural, tinktorial xossalari. Kasalliklarning yuqish 
yo‘llari, patogenezi, klinikasi, diagnostika usullari, davolash va profilaktikasi.  
 
10 -mavzu. Yuqumli ichak kasalliklari. (ichak tayoqchasi). Ovqatdan zaharlanishni keltirib 
chikaruvchi mikroorganizmlar: salmonellyoz, botulizm 
    
Yuqumli bakterial ichak infeksiyalari to‘g‘risida umumiy ma’lumot berilib, esherixiozlar, 
qorin tifi, paratif ko‘zg‘atuvchilarining morfologik, tinktorial kultural, fermentativ xossalari 
ko‘rsatiladi. Kasalliklarning yuqish yo‘llari, patogenezi, klinikasi, diagnostika usullari, davolash 
va oldini olish uchun ishlatiladi preparatlar o‘rgatiladi.   
 
 
 
11 -mavzu.  Xavo-tomchi   orqali yuquvchi infeksiya. (korinebakterii,  mikobakterii) 
 
   Nafas yo‘llari yuqumli kasalliklaridan biri ko‘kyo‘tal, bo‘g‘ma kasalligini 
qo‘zg‘atuvchilarining morfologik, tinktorial, kultural, toksigenlik, fermentativ xossalarini 
o‘rganish. Bolalarda kasallikning o‘ziga xos klinik ko‘rinishi va yuqish yo‘llari. Sil 
mikobakteriyalarining turlari, kultural xususiyatlari, chidamlilik kasallikning  klinikasi, 
diagnostika, davolash va profilaktikada  ishlatiladigan preparatlarini tushuntirish.  
 
12 –mavzu. Sodda patogen jonivorlar. (Bezgak, leyshmanioz).Zamburug’lar keltirib 
chiqaradigan infeksiya. (dermatomikozlar, kandidozlar) 
 
   Sodda bir xujayralilar bakteriya  va zamburug’lardan farqli o’laroq murakkab funksional 
tuzilishga ega.Sodda bir xujayrali organizmlarning barchasi Protozoa olamiga,Animalia kenja 
olamiga kiritilgan bo’lib, ular 5 tipga ajratilgan. Leyshmaniyalar va Tripanosamoz 
qo‘zg‘atuvchilari. Odamlar uchun ularning 3 tasi – Sarcomastigophora, Sporozoa  va Ciliophora  
patogen xisoblanadi. Dermatofitlarning morfologik va kultural xususiyatlari. Kandida turiga 
mansub achitqisimon zamburug‘lar. Ularning biologik xususiyatlari yuqish yo‘llari, kasallikni 
keltiruvchi faktorlar, mikozlarni diagnostikasida laboratoriya tekshirish usullari. 
 
 13 -mavzu.  Patogen anaeroblar. Qoqshol, gazli gangrena, botulizm qo‘zg‘atuvchilari va 
ularning biologik xususiyatlari 
 
 Patogen anaeroblarning o‘ziga xos xossalari, jarohatli infeksiyalarga kiruvchi gazli 
gangrena, oziq-ovqat toksiko infeksiyalarga kiruvchi botulizm, nerv sistemasining jarohatlanishi  
bilan xarakterlanadigan  qoqshol kasalligi atroflicha muhokama kilinib, diagnostika, davolash 
usullarini tushuntirish. Kasalliklarni oldini olishda ishlatiladigagn vaksina va immun preparatlar. 
 
14 -mavzu. Patogen  o’ta xafli bakteriyalar. Kuydirgi, vabo qo’zg’atuvchilari 

205 
 
      Patogen zoonoz  o‘ta xavfli kasallik chaqiruvchi bakteriyalarning umumiy xossalari, 
ekologo-epidemiologik aspektrlari, qo‘zg‘atuvchilarning yuqish yo‘llari, kemiruvchilarning 
axamiyati  to‘g‘risida  tushuncha  beriladi. Kasalliklarning epidemiologiyasi, patogeneziga alohida  
urg‘u beriladi. Kuydirgi, toun, brutsellyoz klinikasi, diagnostika usullari, davolash va oldini olish 
uchun ishlatiladigan  preparatlar tushuntiriladi. 
 
15 -mavzu.  Patogen spiroxetalar. Zaxm, qo’zg’atuvchilari. Mikrobiologik xususiyatlari. 
Rikketsiozlar. Toshmali tif qo’zg’atuvchilari 
 
Spiroxetalarning tuzilishining o‘ziga xos xususiyatlari, ularning tasnifi. Zaxm, qaytalama 
tif qo‘zg‘atuvchilarining yuqish yo‘llari, diagnozini laboratoriya shiroitida aniqlash, kasallik 
patogeneziga ta’rif beriladi. Kasallikni erta aniqlashda ishlatiladigan tekshirish usulari. 
 
Profilaktikasi.  Rikketsiyalarning morfologiyasi va kultural xususiyatlari. Kasalliklarni 
tarqalishida transmissiv yo‘l va qon so‘ruvchi hashoratlarning ahamiyati tushuntiriladi. Toshmali 
tif kasalligini laboratoriya diagnostikasi va oldini olish, davolash ishlari yoritiladi