O`zbekiston respublikasi oliy va o`rta maxsus ta`lim vazirligi toshkent avtomobil yo`llar instituti

O`ZBEKISTON RESPUBLIKASI OLIY VA O`RTA MAXSUS TA`LIM  

VAZIRLIGI 

 

 

TOShKENT AVTOMOBIL YO`LLAR INSTITUTI 

 

 

"XIMMOTOLOGIYa" KAFEDRASI 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

GIDROMAShINALAR VA GIDROUZATMALAR  

 

(II qism) 

 

(Mexanik ixtisosliklari uchun ma'ruza matni) 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

Toshkent-2006 

 

 

 

Ma'ruza  matni  "Gidromashinalar  va  gidrouzatmalar"  qismidan  iborat.  Bu 

qismida  hajmiy  va  markazdan  qochma  nasoslar,  ularda    suyuqliklarning  harakat 

qilish qonunlari, nasoslarning xarakteristikalari bayon qilingan. 

 

Hajmiy  va  parrakli  gidrouzatmalar,  gidrodvigatellar  qisqacha  bayon  qi-

lingan. 

 

Ma'ruza  matni  TVIT,  YeUTT,  AMMF,  TMJ  mutaxassisligi  kunduzgi  ba-

kalavriatlar uchun mo`jallangan 

 

 

Ma'ruza  matni  "Ximmotologiya"  kafedrasi    majlisida  foydalanishga  tavsiya  etildi 

va muhokama qilindi ("___" _______ 2007 y, Bayonoma №___) 

 

 

Kafedra mudiri, professor                                                         A.L. Barxanadjyan 

 

 

 

Avtotransport fakulteti Ilmiy-uslubiy kengashida tasdiqlangan 

"___"__________200__ y. Bayonoma №______ 

 

 

ATF IUK, raisi, dosent                                                           B.M. Kamiljanov 

 

 

 

Muallif:  Katta o`qituvchi                                              G.G`. Niyazova 

Katta o`qituvchi                                                              E.I. Kushnirova 

 

 

 

Ta1rizchi: d.t.n., professor TashIIIT                              A.N. Rizaev 

 

 

 

 

 

Chop etish qiymatlari 

Buyurtma____________                           Bichimi __________________ 

hajmi_____________                                Adadi  ___________________ 

 

TAYIning nusxa ko`paytirish uchastkasi 

 

 

 

 

 

1-MA`RUZA. 

MA`ЪRUZAGA OID MAVZULAR: 

 

1. 

Gidromashinalar. 

2. 

Nasoslar va gidrodvigatellar. 

3. 

Nasoslarni guruhlash. 

 

4. 

Dinamik va hajmiy nasoslarning ishlash prinsiplari. 

5. 

Nasoslarning asosiy parametrlari . 

6. 

Nasoslarn o`rnatish sxemasi.   

 

Ma'ruzaga oid tayanch so`zlar. 

 

 

Nasos,  gidrodvigatel,  napor,  quvvat,  aylanish  soni,  foydali  ish  koeffisienti, 

so`rish balandligi, haydash balandligi. 

 

Ma'ruzaga oid savollar. 

 

1. Nasos nima? 

2. Gidrodvigatel nima? 

Z. So`rish balandligi nima? 

4.  Haydash balandligi nima?   

5.  Dinamik nasoslarga nimalar kiradi? 

b. Hajmiy nasoslarga qaysi nasoslar kiradi?      

 

7. Quvvat nima? 

8. Sarf nima? 

 

9. Foydalanish koeffisienti nima? 

10.Napor nima? 

 

Ishlatilgan adabiyotlar. 

 

1. 

K.Sh.Latipov. "Gidravlika, gidromashinalar va gidroyuritmalar".  O`qituvchi 

1996y.  

2. 

T.M.Bashta.  S.S.Rudnev.  B.B.Nekrasov.  "Gidravlika, gidromashini  i  gidro-

privodi" izd-vo."Mashinostroenie". 1982 g. 

3. 

A.A.Uginchus. "Gidravlika, gidravlicheskie mashini". Xarkovskiy. Gos uni-

versitet im.A.M.Gorkogo. 1987 g. 

4. 

A.A.Uginchus Ye.A.Chugaeva. Gidravlika g.Leningrad. 1971 g.     

5.      Gidravlika asoslari. O`quv-uslubiy qo`llanma. TAYI 1999 y. 

 

GIDRIMACHINALAR 

 

Gidromashinalar  -  mexanik  harakatni  suyuqlikning  harakatiga  yoki  suyuq-

likning harakatini mexanik harakatga aylantirib beruvchi qurilmadir. 

 

 

Nasoslar va gidrodvigatellar. 

 

Nasoslar va gidrodvigatellar gidromashinalarning shunday turlariga kiradiki, 

ularda  suyuqlik  energiya  qabul  qilib  oluvchi  yoki  energiya  bilan  taminlovchi  ish 

jismi vazifasini bajaradi. 

Nasos  deganimizda  suyuqlikka  energiya  beruvchi  mashina  deb  tushun-

ishimiz  lozim,  ya'ni  suyuqlikni  suv,  benzin,  moylar  va  boshqa  suyuqliklarni  bir 

joydan  ikkinchi  joyga  (chuqurlikdan  tortish,  yuqoriga  ko`tarish)  uzatish,  ular 

yordamida boshqa jismlarni ko`chirish, tashish uchun ishlatiladi. Ya'ni suyuqliklar 

nasos orqali o`tganida ularning energiyasi ortadi. Bu energiya yordamida suyuqlik 

ustida aytilgan ishlarni bajarish mumkin bo`ladi. Nasoslarga teskari ish bajaruvchi, 

ya'ni  suyuqlikdan  energiya  olib  uni  harakat  ko`rinishida  boshqa  mexanizmlarga 

uzatuvchi  shinalar  gidrodvigatellar  deyiladi.  Gidrodvigateldan  suyuqlik  o`tganda 

energiya  kamayadi.  Bu  kamaygan  energiya  hisobiga  gidrodvigatelning  ish  qismi 

harakatga kelib, bu harakat boshqa mexanizmga beriladi, biror ish bajariladi. 

 

Nasoslarni guruhlash 

 

          Nasoslar ishlash prinsipiga qarab ikki gruppaga bo`linadi: 

1. Dinamik nasoslar: ularda suyuqlik gidrodinamik kuchlar ta'sirida siljitiladi. Bu  

gruppaga  parrakli  (markazdan  qochirma,  diagonal,  o`qiy)  va  uyurmali  nasoslar 

kiradi. 

2.  Hajmiy  nasoslar:  ularda  suyuqlik  ish  kamerasining  hajmi  davriy  ravishda 

o`zgarishi hisobiga siljitiladi. Bu gruppaga porshenli, plunjerli, shesternyali, vintli 

nasoslar kiradi. 

 

Marqazdan  qochma  va  o`iy  nasoslar  eng  ko`p  ishlatiladi.  har  xil  modi-

fikasiyalardagi,  marqazdan  qochirma  nasoslardan  xalq  xo`jaligining  dearli  barcha 

sohalarida  foydalaniladi.  Bu  xil  nasoslardan  yerlarni  sug`orish,  zax  qochirish  ish-

larida, suv bilan ta'minlashda mashinasozlikda foydalaniladi.  

          O`qiy nasoslar, asosan, sug`orishda, hajmiy nasoslar traktorlar va avtomobil-

lar va qishloq xo`jaligi mashinalarining gidrosistemalarida asosan (shesternalilari), 

porshenli  (plunjerli)  nasoslar  mashinasozlikda  va  neft  mahsulotlarini  bir  joydan 

ikkinchi  joyga  tortishda,  uyurmali  nasoslar  esa  fermalarni  suv  bilan  ta'minlashda 

ishlatiladi. 

 

Nasoslarni  yana  suyuqlikka  berilgan  energiya  turiga  qarab  ham  guruhlash 

mumkin. Nasosdan o`tayotgan suyuqlikka berilgan energiya uch xil bo`lishi mum-

kin:  Holat energiyasi Z, bosim energiyasi (p/γ ),  kinetik energiya (v

2

/2g). 

 

Faqat  holat  energiyasi  beruvchi  mashinalar  suv  ko`targichlar  deyiladi.  Bu 

guruhga  suv  ko`tarish  uchun  ishlatiladigan  barcha  qurilmalar:  charxpalak,  chiqir, 

Arximed  vinti  va  boshqalar  kiradi.  Zamonaviy  qurilmalardan  bu  guruhga  kiradi-

ganlari  qatoriga  kam  debitli  kam  sarfli  quduqlardan  neft  chiqaruvchi  tortish 

qurilmalari, chuqur quduqlardan gaz va havo yordamida suyuqlik (suv, neft) ko`ta-

ruvchi ko`targichlar kiradi. 

 

Ikkinchi  guruhga  (bosim  energiyasi  beruvchi)  suyuqlikka  bosimni  orttirish 

yo`li bilan energiya beruvchi nasoslar kiradi. Suyuqlikni porshen bosimi (porshenli 

nasoslar),  aylanuvchi  qismlar  (rotorli  nasoslar),  siqilgan  havo,  gaz  yoki  bug`  

(pnevmatik suv ko`targichlar va h. k.) yordamida siqib chiqarish mumkin. 

 

Uchinchi  guruh  nasoslarda  suyuqlikka  kinetik  energiya  (v

2

/2g)  berilib, 

so`ngra  u  bosim  energiyasiga  aylantiriladi.  Bularga  kurakli  (markazdan  qochma, 

parrakli, o`qiy) nasoslar  kiradi. Ikkinchidan, oqimchali nasoslar (ejektorlar, injek-

torlar,  gidravlik  elevatorlar)  kiradi  (ularda  suyuqlikka  energiya  beruvchi  boshqa 

suyuqlik gaz yoki bug`dir). 

 

Dinamik va hajmiy nasoslarning ishlash prinsiplari 

 

 

Biz  yuqorida  nasoslarni  ikki  guruhga  bo`lgan  edik,  ya'ni  nasoslarda  su-

yuqlik  aysi  tipdagi  kuchlardan  (dinamik  kuchlar  yoki  statik  kuchlar)  foydalanib 

so`rilishiga qarab, ular dinamik yoki hajmiy nasoslarga bo`linadi, degan edik. 

 

Dinamik  nasoslar  o`zidan  o`tqazayotgan  suyuqlikning  kinetik  energiyasini 

orttiradi, so`ngra bu energiyaning ko`prok qismini bosim energiyasi (potensial, en-

ergiya)ga  aylantiradi.  Suyuqlikka  dinamik  nasoslar  yordamida  kinetik  energiya 

berish  ikki  bosqichda  amalga  oshiriladi.  Birinchidan,  nasosning  qildiragiga 

kirishdan oldin suyuqlikning bosimi siyraklanadi, siyraklanish bosimi bilan ta'min-

lovchi  idishdagi  bosimlar  farqi  hisobiga  suyuqlikning  kinetik  energiyasi  ortadi. 

Ikkinchidan  ish  qildiragida  (ish  kamerasida)  mexanik  harakat  yordamida  kinetik 

energiya beriladi. Kurakli nasoslarda yuqori tezlik bilan aylanayotgan ish qildiragi 

suyuqlikni aylanma harakat qildiradi, natijada suyuqlikning tezligi avvalo aylanma 

harakat hisobiga ortadi. Aylanma harakat qilayotgan suyuqlikka albatta markazdan 

qochma kuch ta'sir qilib, uning markazdan qochma tezligini oshiradi.Yuqorida ay-

tganlarimizga asosan suyuqlikning tezligi oshadi. 

 

Markazdan  qochma  kuch  ta'sirida  suyuqlik  nasos  korpusiga  borib  taqalishi 

(markazdan  qochma  tezlikning  kamayishi)  natijasida  potensial  energiya  (bosim) 

ham  qisman  ortadi,  lekin  bu  nasoslarda  suyuqlikka  asosan  kinetik  energiya  beri-

ladi. Suyuqligimiz nasosdan chiqishda esa avval spiral yo`l yoki yo`naltiruvchi ap-

parat yordamida, so`ngra esa diffuzor yordamida suyuqlikning kesimini oshirib bo-

radi.  Natijada  suyuqligimiz  olgan  kinetik  energiyaning  ko`pchilik  qismi  potensial 

energiyaga  aylanadi.  Suyuqlikning  olgan  kinetik  energiyasi  uni  inersiya  bo`yicha 

harakat  qildiradi.  Potensial  energiyadan  zaruratga  arab  turli  maqsadlarda  foyda-

laniladi. (Masalan, so`rilgan suyuqlikni transport  qilish, boshqa biror mexanizmni 

gidrodvigatellar yordamida harakatga keltirish va hokazo). 

 

Hajmiy  nasoslarda  esa  nasosdan  o`tayotgan  suyuqlikka  potensial  energiya 

ish bo`lmasining o`zida berilgani uchun dinamik nasoslardagi kabi uning chiqishi-

da ham maxsus qurilmalar qo`llashga hojat qolmaydi. 

 

Bu ish porshenli nasoslarda porshenni ilgarilama-qaytma harakat qildiruvchi 

kuchi  yordamida  avval  ish  bo`lmasining  hajmini  oshirib,  suyuqlikni  so`rilish  kla-

pani  orqali  bo`lmaga  kiritgan,  so`ngra  suyuqlikni  xajmini  kamaytirish  hisobiga 

haydash klapan oqali siqib chiqarish yo`li bilan amalga oshiriladi. 

 

Bu prinsip rotorli nasoslarda ham qo`llaniladi. 

          Plastinkali (shiberli) nasoslarda esa suyuqlikka potensial energiya berish haj-

mi  kamayib  boruvchi  bo`lmada  ikki  tomonidan  plastinkalar  bilan  chegaralangan 

hajmning avval bo`lmaning tor qismidan keng qismiga so`ngra keng qismidan tor 

ismiga aylanma harakat yordamida haydash bo`lmachasiga keltirilib tushurish yo`li 

bilan  amalga  oshiriladi.  Ikki  plastinka  bilan  chegaralangan  hajm  bo`lmaning  tor 

qismidan siljiganda esa haydash jarayoni vujudga keladi. 

 

Shesternali  va  vintli nasoslarda  bu  ish  so`rish  bo`lmachasidagi  suyuqlik  bi-

lan  ikki  tomonidan  (shesternya  tishlari,  vintning  bo`rtmalari  bilan)  chegaralangan 

hajmni  to`ldirish  va  katta  aylanma  tezlik  yordamida  haydash  bo`lmachasiga 

keltirib tushirish yo`li bilan amalga oshiriladi. 

 

Bunda  suyuqlik  haydash  bo`lmachasi  bir  shesternya  yoki  vintdagi  chegara-

langan  hajmga  ikkinchi, shesternaning tishi  yoki  vintdagi  bo`rtmasi  siqilib kirishi 

natijasida  suyuqlik  siqib  chiqariladi.  Bo`shagan  hajm  esa  so`rish  bo`lmachasida 

yana suyuqlikka to`ldiriladi. 

 

Nasoslarning asosiy parametrlari 

 

 

Nasoslar  ishini  xarakterlaydigan  asosiy  parametrlari  yoki  ko`rsatkichlari 

quyidagilardan iborat. 

Nasosning  so`rishi  (Q)  ya'ni  suv  sarfi,  xosil  qiladigan  bosimi  yoki  napori  

(N), quvvati (N), foydali ish  koeffisienti (



 ) va nasos vali yoki ish sildiragining 

aylanishlari soni (n) kiradi. 

          1. Uzatish (ish unumi, suv sarfi) - nasos vaqt birligida uzatgan suyuqlik mik-

dori. Suyuqlik uzatish ikki xil bo`ladi: hajmiy uzatilish-  Q l/s; m

3

/s; m

3

/soat iiso-

bida ўlchanadi va vazniy uzatilish -  kg/s, t/s;  

t/soat hisobida o`lchanadi. 

2. Bosim (napor) - bir kg suyuqlikning nasos orqali so`rib olish patrubogidan 

haydash patrubogigacha o`tishida olgan energiyasi; u bir joydan ikkinchi joyga tor-

tilayotgan  (so`rilayotgan)  suyuqlikning  m  hisobidagi  ustuni  bilan  ifodalanadi. 

Markazdan qochma nasoslarning sarfi quyidagi formula yordamida hisoblanadi: 

 

1

1

1

1

sin

)

(









b

z

d

Q





 

                                                        yoki                                                                                                          

(1) 

2

2

1

2

sin

)

(









b

z

d

Q





 

 

bu yerda 

2

1

,





- ish sildiragiga kirish va chiqishdagi nisbiy tezliklar; d

1

, d

2 

 ish sil-

diagining ichki va tashqi diametrlari; 



-

 nasos kuraklarining qalinligi; Z - kuraklar 

soni;  b

1

,b

2

  -  kuraklarning  kirish  va  chiqishdagi  eni; 

2

1

,





-  kuraklarning  kirish  va 

chikishdagi egrilik burchaklari. 

 

Bosim (napor) ikki xil usulda aniqlanadi: 

 

 

1.  Nasos  ishlab  -  turganda  asboblarning;  vakkummetr  va  monometrning 

ko`ўrsatishlari yig`indisidan   -  H=V+M 

 

2.  Loyihalashda  -  suv  olinadigan  joydagi  suv  sathidan  suv  qabul  kamerasi-

dagi suv sathigacha vertikal bo`ylab  o`lchangan suvning, ko`taralishining geomet-

rik  (geodezik)  balandligi  H

1

  bilan  sistemadagi.(so`ruvchi  va  bosim  truboprovodi-

dagi  gidravlik  qarshiliklar  (bosimning  kamayishi)  ning  yig`indisi  sifatida  aniqla-

nadi 







w

r

h

H

H

 

 

Bosimni (naporni) o`lchash birinchi usuli ya'ni nasos ishlab turganda quyida-

gicha hisoblanadi: 

g

v

p

Z

h

E

c

2

2

1

1











 

bu  yerda  h

c

,p,v  –  so`rish  balandligi,  bosimi  va  tezligi.  So`ngra  nasosdan  chiqi-

shdagi energiyani hisoblanadi. 

Bu  yerda  Z  -  kirishdagi  vakkumetr  bilan  chiqishdagi  monometrlar 

o`rnatilgan sathlar farqi; p

x

,v

x

- haydash bosimi va tezligi. 

 

Oxirida chiqish va kirishdan solishtirma energiyalar farqini hisoblab, nasos-

dan  o`tayotganda  suyuqlik  olgan  energiya  topiladi.  Bu  farq  nasosning  bosimiga 

teng bo`ladi. 

         

g

V

V

p

p

h

g

V

p

h

g

V

p

H

h

E

E

H

c

x

c

x

c

c

c

c

x

х

c

2

)

2

(

)

2

(

2

2

2

2

0

2

1



































         

(3) 

Bu  yerda  H

0

  -  kirishdagi  vakkumetr  bilan  chiqishdagi  monometrik 

o`rnatilgan sathlar farqi. 

 

Sўrish bosimini vakkumetr ko`rsatkichi bo`yicha aniqlash mumkin. 

Р

с

=Р

а

-Р

вак

 

 

Haydash bosimini monometr ko`rsatuvidan aniqlanadi. 

Р

x

=Р

а

+Р

м 

 

Yuqoridagi  munosabatlardan  foydalanib  va  vakkumetrni  hamda  monometrik 

bosimlarni tegishli bosim miqdorlari orqali ifodalab 

,

,





моно

моно

вак

вак

p

h

p

h





 

 

Nasosning bosimi uchun quyidagi munosabatni olamiz: 

g

v

v

Z

h

h

H

c

x

вак

моно

2

2

2











 

 

Ko`pincha  tezlik  bosimlarining  ayirmasi  kichik  miqdor  bo`lganligi  uchun 

ularni amaliy hisoblashlarda e'tiborga olinmaydi.( 1-rasmga qarang) 

1-rasm. Nasosni o`rnatish sxemasi.  

1-nasos; 2-so`ruvchi truboprovod; 3-bosim truboprovodi; 4-zadvijka. 

 

Nasos pastki idishdan r

0

 bosimli suyuqlikni so`rib, yukoridagi R

1

, bosimli id-

ishga chiqarib bersin.   

 

 

Nasos o`qining pastki sathidan balandligi h

so`rish

 geometrik so`rish balandligi 

deyiladi va bu balandlikkacha suyuqlik harakat qilayottan truba so`rish trubasi dey-

iladi.  Suyuqlikning  yuqori  sathining  balandligi  h

zўriqish

  geometrik  balandligi  (na-

pornaya)  deyiladi  va  suyuqlikni  bu  balandlikka  ko`tarishda  qatnashuvchi  truba 

xaydash (nagnetatelnaya yoki napornaya) trubasi deyiladi. 

 

Bosimni  (naporni)  o`lchashning  ikkinchi  usuli  (ya'ni  loyihlashda)  u 

quyidaicha xisoblanadi.q 

Avval ta'minlovchi idishdagi suyuqlik sathidan kesim (I-I) va nasosga kirish-

dagi kesim (2-2) uchun Bernulli tenglamasi yoziladi. 

c

c

c

h

g

v

p

Z

g

v

p

Z













2

2

2

2

2

1

1

1





 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

2-rasm. Nasosning bosimini aniqlash uchun o`lchash asboblarini o`rnatish sxemasi. 

V-vakkumetr, M-monometr. 

 

 

Keyin  nasosdan  chiqishdagi  kesim  (III-III)  va  suyuqlikning  eng  yuqori 

ko`tarilgan sathidan kesim (IV-IV) uchun Bernulli tenglamasi yoziladi. 

x

x

x

h

g

v

p

Z

g

v

p

Z













2

2

2

4

4

4

2

3





 

 

Bu  yerda:  Z

1

,  Z

2

,  Z

3

,  Z

4 

-  tegishli  kesimlarning  geometrik  balandligi. h

c

,h

x

-

so`rish va haydash trubalaridagi gidravlik qarshiliklar. 

 

Eng yuqori kesim (IV-IV) qabul qiluvchi idishdagi suyuqlik sathi desak id-

ishlarning kesimi trubalar kesimiga qaraganda katta bo`lgani uchun V

1

 va V

4

 larni 

V

s

  va  V

x

  larga  so`rish  va  haydash  )  larga  nisbatan  kichik  miqdor  deb  tashlab 

yuboramiz.  Oxirgi  ikki  tenglamaga  Z

2

-  Z

1

=H

1

,  Z

4

-  Z

2

=H

2

  belgilashlarni  kiritib 

ulardan so`rish va haydash bosimlarini topamiz.  

хайдаш

хайдаш

хайдаш

c

сўр

сўр

h

g

v

H

p

p

h

g

v

H

p

p

















2

2

2

2

4

2

1

1









 

Olingan miqdorlarni yuqoridagi (4) tenglamaga  qo`yib ushbu tenglikni  hosil qila-

miz. 

cт

сўриш

хайдаш

сўр

хайдаш

хайдаш

сўр

H

h

h

H

H

Z

asosan

bunga

h

H

h

H

Z

h

h

H

H

Z

p

p

H































1

2

1

2

1

2

1

4

,

,



 

 

Ta'minlovchi  va  qabul  qiluvchi  idishlardagi  suyuqlik  erkin  sirtdagi  bosim 

odatda  atmasfera  bosimiga  teng  bo`ladi.  Shunga  asosan  bosim  uchun  yozilgan 

oxirgi tenglama quyidagi ko`rinishga keladi. 







w

ст

h

H

H

 

 

Bu  yerda  H

st

-statik  balandlik;  -  so`ruvchi  va  bosim  trubaprovoddagi 

gidravlik qarshiliklarga sarflangan bosim. 

Quvvat  N  -  nasosning  vaqt  birligida  bajargan  ishi  uning  quvvati  deyiladi. 

quvvat kgm/s, o.k., kvt Quvvatni o`lchash birligi qilib qabul qilingan. Bir kilovatt 

quvvat bir sekundda bajarilgan 102 kg. m ishga teng, ya'ni   1 kvt = 102 kg.m / s. 

Agar  siz  massasi  102  kg  keladigan  yukni  bir  sekunda  bir  m  balandlikka 

ko`tarsangiz,  unda  siz  bir  kvt  quvvatga  ega  bo`lasiz.  Bir  sekunda  bajarilgan  75 

kg.m ga teng ishni bir o. k. ga teng quvvat birligi qilib qabul qilingan, ya'ni  1 o. k. 

= 75 kg. m/s. 

Quvvat ikki xil bo`ladi. 

1.  Foydali quvvat 

к

о

QH

N

кВт

QH

N

ф

ф

.

75

102









 

Bu olingan quvvat formulalari nasosning suyuqlikka bergan energiyasini ifodalov-

chi foydali quvvatni beradi. 

2.  Sarflangan quvvat yoki nasos validagi quvvat 

к

о

QH

N

кВт

QH

N

в

в

.

75

102













 

bu yerda  

η

 - nasosning foydali ish koeffisienti. 

Sarflangan quvvat (N

v

) sinashlar o`tkazishda asboblar yordamida aniqlanadi. Foy-

dali quvvat hisoblab topiladi.   

 

Sarflangan  quvvat  ya'ni  dvigatelning  valini  aylantirishga  arflangan  quvvati 

foydali quvvatdan ancha ko`p bo`ladi. 

 

Dvigatelning  nasos  valiga  bergan  quvvati  bilan  foydali  quvvatning  farqi 

suyuqlikni ko`tarishda turli qarshiliklarni yengishga sarf bo`ladi.   

 

 

Foydali  ish  koeffisenti  (FIK)  foydali  quvvatning  nasos  validagi  sarflangan 

quvvatga bo`lgan nisbatidan iborat. 

в

ф

N

N



