Azərbaycan Respublikası Səhiyyə Nazirliyi

Mayalar, 
KƏGV/qr, 
çox 
olmamalı 
BÇQB 
(koli-
formalar) 
S. 
aureus 
Patogenlər,o  
cümlədən sal- 
monellalar 
3.6.2.1. 
Yarmalar-emal 
edilməmiş 
düyü, qarabaşaq, yulaf, 
buğda, arpa  
2,5·10 
4
 
1,0 
- 
25 
100 
100 
3.6.2.2. 
Emal edilməmiş düyü, 
qarabaşaq, yulaf, çovdar, 
unları 
5·10 
4
 
0,1 
- 
25 
200 
100 
3.6.2.3. 
Emal edilmiş düyü, qara- 
başaq, yulaf, çovdar unları 
1·10 
4
 
1,0 
1,0 
25 
50 
10 
3.6.2.4. 
Manna yarması 
1·10 
4
 
1,0 
1,0 
25 
50 
50 
3.6.2.5. 
Yulaf unu,manna yarması 
1·10 
4
 
1,0 
1,0 
25 
50 
10 
 
Ġndeks, məhsul qrupları 
Göstəricilər 
Yol verilən hədd,mqr/kq,  
çox olmamalı 
Qeyd 
1 
2 
3 
4 
3.6.3. 
Təzə tərəvəz,meyvə 
Toksiki elementlər: 
qurğuşun 
0,3 
 
arsen 
0,2 
 
kadmium 
0,02 
 
civə 
0,01 
 
Pestisidlər**: 
Heksaxlorsikloheksan 
(α ,β, γ –izomerlər) 
0,01 
 
DDT və onun metabolitləri 
0,005 
 
Nitratlar: 
çuğundur 
600 
 
kələm 
400 
 
tərəvəzlər,bananlar 
200 
 
meyvələr 
50 
 
3.6.3.1. 
 Aseptik 
konservləşdirilmiş, 
yaxud 
tezdondurulmuş  qatılaşdırılmış  meyvə 
şirələri. 
Toksiki elementlər: 
qurğuşun 
3,0 
 
arsen 
2,0 
 
kadmium 
0,2 
 
civə 
0,1 
 
Mikotoksinlər: 
patulin 
yol verilmir 
<  0,02  alma, 
çaytikanı üçün 
Pestisidlər**: 
heksaxlorsikloheksan  
(α ,β, γ –izomerlər) 
0,1 
 
DDT və onun metabolitləri 
0,005 
 
Nitratlar: 
100 
meyvələr 

113 
 
 
1 
2 
3 
4 
3.6.4. 
Ətlik  heyvanların  ətləri 
(qaramal,  qoyun,  donuz,  at 
və s.) 
Toksiki elementlər: 
qurğuşun 
0,1 
3 yaşadək uşaqlar üçün 
0,2 
3 yaşdan böyük uşaqlar üçün 
arsen 
0,1 
 
kadmium 
0,03 
 
civə 
0,01 
3 yşa qədər uşaqlar üçün 
0,02 
3 yaşdan böyük uşaqlar üçün 
Antibiotiklər*: 
levomisetin 
yol verilmir 
<0,01 
tetrasiklin qrupu 
yol verilmir 
0,01 vah/qr 
qrizin 
yol verilmir 
<0,5 vah/qr 
basitrasin 
yol verilmir 
<0,02 vah/qr 
Pestisidlər**: 
 
 
Heksaxlorsikloheksan 
 (α ,β, γ –izomerlər) 
0,01 
3 yaşadək uşaqlar üçün 
0,015 
3 yaşdan böyük uşaqlar üçün 
DDT və onun metabolitləri 
0,01 
 3 yaşadək uşaqlar üçün 
0,015 
3 yaşdan böyük uşaqlar üçün 
3.6.4.1. 
Ətlik heyvanların subpro- 
duktları  (qara  ciyər,  ürək, 
dil) 
Toksiki elementlər: 
qurğuşun 
0,5 
 
arsen 
1,0 
 
kadmium 
0,3 
 
civə 
0,1 
 
Antibiotiklər*: 
levomisetin 
yol verilmir 
 
tetrasiklin qrupu 
yol verilmir 
 
qrizin 
yol verilmir 
 
basitrasin 
yol verilmir 
 
Pestisidlər**: 
heksaxlorsikloheksan  
(α ,β, γ –izomerlər) 
0,015 
 
DDT və onun metabolitləri 
0,015 
 
 
Mikrobioloji   göstəricilər : 
 
Ġndeks, məhsul qrupları 
MAFAnMM, 
KƏGV/qr,çox 
olmamalı 
Məhsulun kütləsində (sm
3
,qr) yol verilmir 
BÇQB (koliformalar) 
S.aureus 
Patogenlər,o cümlədən 
salmonellalar və  
L. monocytogenes 
3.6.4.  
Ətlik heyvanların əti (cəmdək və  çapılmış) 
-təzə 
10 
1,0 
- 
25 
-soyudulmuş 
1·10 
3
 
0,1 
- 
25 
-dondurulmuş 
1·10 
4
 
0,01 
- 
25 
-dondurulmuş 
hissələr,bloklar 
1·10 
5
 
0,001 
- 
25 
subproduktlar 
- 
- 
- 
25 
quru qida qanı 
2,5·10 
4
 
1,0 
1,0 
25 
 
 
Ġndeks, məhsul qrupları 
Göstəricilər 
Yol verilən hədd,mqr/kq,  
çox olmamalı 
Qeyd 
3.6.5. 
Quş əti 
Toksiki elementlər: 
qurğuşun 
0,2 
 
arsen 
0,1 
 
kadmium 
0,03 
 
civə 
0,02 
 
Antibiotiklər*: 
levomisetin 
yol verilmir 
<0,01 
tetrasiklin qrupu 
yol verilmir 
<0,01 vah/qr 
qrizin 
yol verilmir 
<0,5   vah/qr 
basitrasin 
yol verilmir 
<0,02 vah/qr 
Pestisidlər**: 
Heksaxlorsikloheksan 
(α ,β, γ –izomerlər) 
0,02 
 
DDT və onun metabolitləri 
0,01 
 

114 
 
 
Mikrobioloji  göstəricilər: 
 
Ġndeks,məhsul qrupları 
MAFAnMM,KƏGV/qr,çox 
olmamalı 
Məhsulun kütləsində (sm
3
,qr) yol verilmir 
BÇQB (koliformalar) 
 
S.aureus 
Patoqenlər,o 
cümlədən  
salmonellalar və 
L.monocytoqenes 
3.6.5.1. 
Quş əti və cəmdəyi  (nümunə dərin qatlardan götürülür) 
-soyudulmuş və dondurulmuş quş 
1·10 
5
 
- 
- 
25 
-soyudulmuş, dondurulmuş  
cücə , broyler, cücə ətləri 
1·10 
5
 
- 
- 
25 
-sümüksüz  ət  hissələri,sümüklü  
doğranmış,o cümlədən bud və döş 
2·10 
5
 
- 
- 
25 
-sümükdən mexaniki ayrılmış ət 
1·10 
6
 
- 
- 
25 
3.6.5.2. 
Soyudulmuş quş subpro-duktları  
2·10 
5
 
- 
- 
25 
 
Ġndeks,məhsul qrupları 
Göstəricilər 
Yol verilən hədd, mqr/kq,çox 
olmamalı 
Qeyd 
3.6.6. 
Balıq 
Toksiki elementlər: 
qurğuşun 
0,5 
 
arsen 
0,5 
 
kadmium 
0,1 
 
civə 
0,15 
 
Pestisidlər**: 
Heksaxlorsikloheksan 
(α ,β, γ –izomerlər) 
0,02 
 
DDT və onun metabolitləri 
0,01 
 
Nitrozaminlər: 
NDMA və NDEA cəmi? 
yol verilmir 
<0,001 
Histamin 
100 
 
Polixlorlaşdırılmış bifenillər 
2,0 
 
 
Mikrobioloji   göstəricilər: 
 
Ġndeks,məhsul qrupları 
MAFAnMM, 
KƏGV/qr, 
çox olmamalı 
Məhsulun kütləsində (sm 
3
 ,qr) yol verilmir 
BÇQB (koliformalar) 
S.aureus 
Patogenlər,o cümlədən 
salmonellalar və 
L.monocytogenes 
3.6.6.1. 
Təzə,soyudulmuş,dondurulmuş 
balıq 
5·10 
4
 
0,01 
0,01 
25 
Ġndeks,məhsul qrupları 
Göstəricilər 
Yol verilən hədd,mqr/kq,    çox 
olmamalı 
Qeyd 
3.6.7. 
Təmizlənmiş  və  dezodorasiya 
edilmiş bitki yağları 
Toksiki elementlər: 
qurğuşun 
0,1 
 
arsen 
0,1 
 
kadmium 
0,05 
 
civə 
0,03 
 
Pestisidlər**: 
Heksaxlorsikloheksan 
(α ,β, γ –izomerlər) 
0,01 
 
DDT və onun metabolitləri 
0,1 
 
TurĢumadan xarab olma göstəriciləri: 
peroksid ədədi 
2 
aktiv oksigen mmol/kq 
turşuluq ədədi 
0,6 
mqr KON/qr 
 
Mikrobioloji  göstəricilər: 
 
Ġndeks,məhsul qrupları 
MAFAnMM, 
KƏGV/qr, 
çox olmamalı 
Məhsulun kütləsində ( sm
3
,qr) yol verilmir 
BÇQB 
(koliformalar) 
S.aureus 
Patogenlər, o 
cümlədən 
salmonellalar 
Kiflər 
Mayalar 
1 
2 
3 
4 
5 
6 
7 
3.6.7.1. 
Təmizlənmiş,  dezodorasiya  edilmiş 
qarğıdalı yağı. 
100 
1,0 
1,0 
25 
20 
1,0 

115 
 
1 
2 
3 
4 
5 
6 
7 
3.6.7.2. 
Təmizlənmiş dezo- 
dorasiya edilmiş  
günəbaxan yağı 
500 
1,0 
1,0 
25 
100 
1,0 
3.6.7.3. 
Soya yağı 
100 
1,0 
- 
25 
20 
1,0 
Ġndeks,məhsul qrupları 
Göstəricilər 
 
Yol verilən hədd, mqr/kq,çox 
olmamalı 
Qeyd 
3.6.8.  
Əla növ inək yağı 
Toksiki elementlər: 
qurğuşun 
0,1 
 
arsen 
0,1 
 
kadmium 
0,03 
 
civə 
0,03 
 
Antibiotiklər*: 
levomisetin 
yol verilmir 
<0,01 
tetrasiklin qrupu 
yol verilmir 
<0,01 vah/qr 
penisillin 
yol verilmir 
<0,01 vah/qr 
Streptomisin 
yol verilmir 
<0,5 vah/qr 
Mikotoksinlər 
Aflatoksin M
1
 
yol verilmir 
<0,00002 
Pestisidlər**: 
heksaxlorsikloheksan 
(α ,β, γ –izomerlər) 
0,2 
 
 
Mikrobioloji  göstəricilər: 
 
Ġndeks,məhsul 
qrupları 
MAFAnMM, 
KƏGV/qr,çox 
olmamalı 
Məhsulun kütləsində (sm
3
,qr) yol verilmir 
Kiflər, 
KƏGV/qr, 
çox 
olmamalı 
Qeyd 
BÇQB 
(koliformalar) 
S.aureus 
Patoqenlər,o 
cümlədən 
sal- 
monellalar 
3.6.8.1. 
Əla  növ  inək 
yağı 
1·10 
4
 
0,1 
1,0 
25* 
100 
*Əlavə olaraq 
L.monocytogenes 
3.6.8.2. 
Əridilmiş 
quş 
piyi 
1·10 
2
 
1,0 
1,0 
25 
 
 
 
Ġndeks,məhsul qrupları 
Göstəricilər 
Yol verilən hədd,mqr/kq,çox 
olmamalı 
Qeyd 
3.6.9. 
Şəkər tozu 
Toksiki elementlər: 
qurğuşun 
1,0 
 
arsen 
0,5 
 
kadmium 
0,05 
 
civə 
0,01 
 
Pestisidlər**: 
heksaxlorsikloheksan   
(α ,β, γ –izomerlər) 
yol verilmir 
<0,005 
DDT və onun metabolitləri 
yol verilmir 
<0,005 
 
Mikrobioloji  göstəricilər: 
 
1 
2 
3 
4 
5 
6 
7 
3.6.9.1.  
Şəkər 
tozu,təmizlənmiş 
südlü şəkər 
1·10 
3
 
1,0 
- 
25 
10 
10 
3.6.9.2. 
Qarğıdalı patkası 
5·10 
3
 
1,0 
1,0 
100 
50 
10 
 
 
 

116 
 
 
1 
2 
3 
4 
5 
6 
7 
3.6.9.3. 
Uşaq  qidası  üçün  səməni 
ekstraktı 
1·10 
4
 
1,0 
- 
25 
50 
50 
3.6.9.4. 
Əla növ narğıdalı nişastası 
1·10 
4
 
1,0 
- 
25 
50 
10 
3.6.9.5. 
Aspartam 
2,5·10 
2
 
1,0 
- 
10 
- 
- 
 
3.6.9.6. 
Xaricdən 
alınan 
quru 
qarğıdalı patkası 
5·10 
3
 
1,0 
1,0 
100 
50 
10 
3.6.9.7. 
Aşağışəkərli,tozvari patka 
1·10 
4
 
1,0 
1,0 
25 
100 
50 
3.6.9.8. 
Ferment hidrolozi yolu ilə 
alınan 
karbohidrat 
komponenti 
1·10 
4
 
1,0 
- 
25 
100 
50 
3.6.9.9. 
Əla növ kartof nişastası 
1·10 
4
 
1,0 
- 
25 
50 
10 
3.6.9.10. 
Təmizlənmiş südlü şəkər 
1·10
4
 
1,0 
- 
25 
10 
10 
3.6.9.11. 
Yayılmaqla  qurudulmuş 
qida laktozası 
 
1,0 
1,0 
25 
100 
50 
3.6.9.12. 
Laktoza konsentratı 
5·10 
3
 
1,0 
- 
50 
100 
50 
 
3.6.10. Digər komponentlər. 
 
Mikrobioloji göstəricilər: 
 
Ġndeks,məhsul qrupları 
MAFAnMM, 
KƏGV/qr,çox 
olmamalı 
Məhsulun kütləsində (sm
3
, qr) yol verilmir 
Kiflər,KƏGV/qr,çox 
olmamalı 
Mayalar, 
KƏGV/qr,ço
x 
olmamalı 
BÇQB 
(koliformalar) 
S.aureus 
Patogenlər,o 
cümlədən 
salmonellalar 
3.6.10.1. 
Vitamin premiksi? 
100 
1,0 
1,0 
25 
20 
 
yol verilmir 
3.6.10.2. 
Mineral premiksi? 
1·10 
4
 
1,0 
1,0 
25 
50 
 
50 
3.6.10.3. 
İzolyasiya  edilmiş  soya 
zülalı 
5·10 
3
 
0,1 
1,0 
25 
- 
- 
3.6.10.4. 
Pektin 
1·10 
4
 
0,1 
- 
25 
100 
 
100 
 
 
*Qrizinin,basitrasinin,tetrasiklin qrupu  antibiotiklərinin,penisillinin,streptomisinin  təyininin  kimyəvi  üsullarından  istifadə  edilən 
zamanı onların vah/qr-la faktiki miqdarlarının hesablanması standartın aktivliyi üzrə həyata keçirilir. 
 
** Ərzaq xammallarının istehsalı zaman istifadə olunmuş pestisidlərin də qalıq miqdarına  nəzarət edilməlidir. ( 3.12; 3.13. 
bəndlərinə bax 
 

117 
 
Sanitariya-epidemioloji  
qaydalar və normativlərə 
Əlavə 4 
  
 
 
4. QIDAYA BIOLOJI AKTIV ƏLAVƏLƏRIN  HAZIRLANMASI ÜÇÜN 
ISTIFADƏ ZAMANI INSAN SAĞLAMLIĞINA ZƏRƏRLI TƏSIR GÖSTƏRMƏYƏN 
BIOLOJI AKTIV MADDƏLƏR, ONLARIN MƏNBƏYINI TƏġKIL EDƏN QIDA VƏ 
MƏHSUL KOMPONENTLƏRI 
 
1.Qida maddələri: 
1.1.Zülallar,zülal  alınanlar  (heyvani,bitki,    mikrob  və  digər  mənşəli);  zülal 
izolyatları,zülal konsentratları,zülal hidrolizatları,amin-turşular və onların alındıqları. 
1.2.Piylər, piyəbənzər maddələr və onların alındıqları: 
1.2.1.Bitki yağları - esensial polidoymamış piy turşuları, fitosterinlər, fosfolipidlər, 
yağda həll olan vitaminlərin mənbələri; 
1.2.2.Balıq  və  dəniz  heyvanları  piyləri-  polidoymamış  piy  turşuları  mənbələri, 
fosfolipidlər, yağda həll olan vitaminlər 
1.2.3.Qida  mənbələrindən  ayrılan  fərdi  polidoymamış  piy  turşuları:  linol,  linolen, 
araxidon, eykozapentaen, dokozaqeksaen turşuları və   s. 
1.2.4.Ərzaq xammalından ayrılan sterinlər; 
1.2.5.Ortazəncir triqliseridləri; 
1.2.6.Fosfolipidlər  və  lesitin,  kefalin,  xolin,    etanolamin  daxil  edilməklə  onların 
sələfləri 
 1.3.Karbohidratlar və onların emal məhsulları: 
1.3.1.Qida lifləri ( sellüloza, hemisellülozalar, pektin, liqnin, kitrələr və s.; 
1.3.2.Poliqlükozoaminlər    (  xitozan,  xondroitinsulfat,  qlükoza-aminoqlikanlar, 
qlükozamin və .s); 
1.3.3.Nişasta və onun hidroliz məhsulları; 
1.3.4.İnulin və digər polifruktozanlar; 
1.3.5.Qlükoza,fruktoza, laktoza, laktuloza, riboza, ksiloza, arabinoza 
1.4.Vitaminlər,  vitaminəbənzər  maddələr  və  kofermentlər:  vitamin  C  (askorbin  turşusu, 
onun duzları və efirləri), vitamin B
1
 (tiamin), vitamin B
2
 (riboflavin, flavinmononukleotid), 
vitamin  B
6
  (piridoksin,  piridoksal,  piridoksamin  və  onların  fosfatları);  vitamin  PP 
(nikotinamid,  nikotin  turşusu,  nikotin  turşusu  duzları),  fol  turşusu,  vitamin  B
12
                    
(sianokobalamin,  metilkobolamin),pantoten  turşusu  (pantoten  turuşusu  duzları),  biotin, 
vitamin  A    (retinol  və  onun  efirləri),  karotinoidlər  (B  –karotin,likopin,  lyutein  və  s.), 
vitamin  E  (tokoferollar,  tokotrienollar  və  onların  efirləri),  vitamin  D  və  onun  aktiv 
formaları,  vitamin  K,  paraaminobenzoy  turşusu,  lipoevaə?  turşusu,  inozit, 
metilmetioninsulfonium, karnitin, panqam turşusu. 
1.5.Mineral  maddələr  (makro–və  mikroelementlər):  kalsium,  fosfor,  maqnezium,  kalium, 
natrium, dəmir,  yod, sink, bor, xrom, mis, kükürd, manqan, molibden, selenium, silisium, 
vanadium, flor, germanium, kobalt. 
2.Minor qida komponentləri: 
2.1.Fermentlər  (bitki  mənşəli,  yaxud  mikrob  sintezi  əsasında  biotexnoloji  üsullarla 
alınanlar); 
2.2.Polifenol 
birləşmələr, 
o 
cümlədən 
antioksidat 
təsirli-bioflavanoidlər, 
antosianidinlər,katexinlər və s. 
2.3.Təbii  metabolitlər:  kəhraba  turşusu,  alfa-ketoturşular,ubixinon,limon  turşusu,fumar 
turşusu,  üzüm  (çaxır)  turşusu,  ornitin,  sitrulin,kreatin,betain,  qlutation,taurin,  alma  turşusu, 
indollar, izotiosianatlar, oktakozanol, xlorofil, terpenoidlər, iridoidlər, rezveratrol, steviozidlər. 
 
 

118 
 
3.Probiotiklər (monokulturalarda və  assosiasiyalarda) və prebietiklər: 
3.1.Bifidobakteriyalar,  o  cümlədən  infantis,  bifidum,  longum,breve,  adolescentis  növləri; 
laktobacillus,  o  cümlədən  acidophilus,  fermentii,casei,  plantarum,bulgaricus  və    s.növləri; 
Lactococcus;Streptococcus thermophilus; propionibacterium və s. 
3.2.Oliqo-  və    polisaxaridlərin  müxtəlif  sinifləri  (təbii  mənşəli  mikrob  sintezli 
fruktooliqosaxaridlər, qalaktooliqosaxaridlər və s.) 
3.3.Bioloji  aktiv  maddələr-  immun  zülallar  və  fermentlər,  qlikopeptidlər,lizosim, 
laktoferrin,laktoperoksidaza, süd turşusu mikroorqanizmlərinin bakteriosinləri  (insanın maye və  
toxumalarından preparatlar istisna olmaqla) 
4.Bitkilər ( qida və dərman), dəniz, çay,göl məhsulları, sürünənlər, başıayaqlılar,mineral-üzvi,  
yaxud  təbii  mineral  substansiyalar  (quru,tozvari,  tabletləşdirilmiş,  kapsula  şəklində,sulu,  spirtli, 
yağlı quru və maye ekstraktlar, nastoylar, siroplar, konsentratlar, balzamlar şəklində): mumiya, 
spirulin, xlorella, inaktivləşdirilmiş mayalar və onların hidrolizatları, seolitlər və s. 
5.Arıçılıq məhsulları: arı südü, arı yapışqanı, mum, çiçək  tozcuqları. 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
    
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 

119 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
Sanitariya-epidemioloji 
 
 
 
 
 
 
 
 
            qaydalar və normativlərə 
Əlavə 5 
 
 
5. QIDAYA BIOLOJI AKTIV ƏLAVƏLƏRIN HAZIRLANMASI ÜÇÜN  
ISTIFADƏ ZAMANI INSAN SAĞLAMLIĞINA ZƏRƏRLI TƏSIR GÖSTƏRƏ BILƏN 
BIOLOJI AKTIV MADDƏLƏR, ONLARIN MƏNBƏYINI TƏġKIL EDƏN QIDA VƏ 
MƏHSUL KOMPONENTLƏRI 
 
1. Tərkibində güclü narkotik və ya zəhərli maddələr olan bitkilər. 
2. Qidaya, qida və dərman bitkilərinə xas olmayan maddələr. 
3. Qeyri-təbii sintetik maddələr- dərman bitkilərinin aktiv təsirli analoqları ( qidalanmanın 
essensial amili olmayanlar) 
4. Antibiotiklər. 
5. Hormonlar. 
6.  Heyvanların  potensial  təhlükəli  toxumaları,  onların  ekstraktları  və  onların  emal 
məhsulları,  o  cümlədən  prion  xəstəliklərin    (öküzlərin  süngərəbənzər  ensefalopatiyası)- 
aqentlərinin  keçirilməsində  təhlükə törədən materiallar: 
-12  aylıqdan  böyük  olan,  öküzlərin  (inəklərin),  12  aylıqdan  böyük  olan  və  ya    diş 
ətini  yarıb  keçən  əsaslı  kəsikləri  olan  qoyunların  (qoçların),  keçilərin  (təkələrin) 
beyni  və  gözü  daxil  olmaqla  kəlləsi,  damağın  badamcıq  vəziləri,  onurğa  beyni  və 
onurğa sütunları: 
-qoyun (qoç), keçi ( təkə) dalağı. 
         7. İnsanın orqanları və toxumaları. 
8.  Sporgəzdirən  mikroorqanizmlər  (B.subtilis,B.  lichenifornus  və  s.);  sıralarında 
mikroorqanizmlərin  şərti-patogen  variantları  yayılan    mikroorqanizmlərin  növlərinin  və 
cinslərinin  nümayəndələri  (Enterecoccus  faecalis,  faecium,  Esherichia,  Candida  və  s);  canlı 
mayalar.  
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 

120