MergedFile
Yüklə 1,85 Mb. Pdf görüntüsü
|
|
7. ELMİ
CƏMİYYƏTİN ETİK QAYDALARININ POZULMASI 7.1. Elmi etikaya riayət Müsair elmdə elmi etika rəsmi çap olunmuş qaydalar toplumudur. Buraya həmçinin elmi fəaliyyət zamanı alimlər tərəfindən ciddi riayət olunan əxlaqi prinsiplər də daxil edilir. Onların pozulması inzibati qaydada mühakimə oluna bilər [14, 79, 80]. Elmi tədqiqat prosesində tədqiqatçı uğur əldə etmək üçün elmi etikanın qaydalarına ciddi riayət etməlidir. Elmdə ideal hal üçün belə bir prinsip irəli sürülür ki, həqiqət qarşısında bütün tədqiqatçılar eynidirlər. Burada elmi sübutlardan söhbət getdikdə heç bir keçmiş xidmətlər nəzərə alınmır. Elm adamlarının digər bir tələbatı da ondan ibarətdir ki, işin nəticələrinin təqdimatı zamanı düzgünlük birinci yerdə durmalıdır. Tədqiqatçı çaşa bilər, amma elmi nəticələrə istədiyi kimi düzəliş edə bilməz, tədqiqatçı mövcud olan kəşfi təkrar edə bilər, amma plagiatla məşğul ola bilməz. Elmi işlərin və məqalələrin tərtibi zamanı bu və ya digər elmi ideyaların müəlliflərinin dəqiq göstərilməsi və artıq elmə məlum olan informasiyaların işdə dəqiq seleksiyasına şərait yaradılmalıdır. Elmdə etik normaların pozulması tədqiqatçının elmi cəmiyyətdə reputasiyasının itməsi, onun elmi fəaliyyət səmərəliliyinin aşağı düşməsi, hətta elmi məktəbdə malik olduğu işinin itirməsi ilə nəticələnə bilər. Elmi etika prinsiplərinin pozulması təsadüfi, məsələn elmi metodların düzgün tətbiq olunmaması, verilənlərin diqqətsiz sənədləşdirilməsi və ya bilərəkdən aparıla bilər. Sonuncu halda söhbət saxtakarlıq və ya plagiatdan gedir. Verilənlərin saxtalaşdırılması onların təhrifi deməkdir. Məsələn, verilən- lərin saxtalaşdırılması cizgi və diaqramların manipulyasiya olunması və ya arzu olunmayan verilənlərin bilərəkdən cərgədən pozulması yolu ilə aparıla bilər. |