Fuqarolik jamiyati qurilishida qonun ustuvorligi tamoyilining


Qonun  ustuvorligi  tushunchasi  va  uning  mohiyati



Yüklə 0,74 Mb.
Pdf görüntüsü
səhifə2/134
tarix02.01.2022
ölçüsü0,74 Mb.
#37107
1   2   3   4   5   6   7   8   9   ...   134
Topics 7 - 12 (1)

Qonun  ustuvorligi  tushunchasi  va  uning  mohiyati.

Ma’lumki,  O’zbekiston

mustaqillikka  erishganidan  keyin  o’ziga  xos  bo’lgan  taraqqiyot  yo’lini - ya’ni bozor  iqtisodi

tamoyillariga  asoslangan  erkin,  ochiq  demokratik  davlat  qurish  vazifasini  asosiy  maqsad  qilib

belgilab  oldi.  O’zbekiston  Respublikasi  Prezidenti  Islom  Karimov ta’kidlab  o’tganidek:  «Biz

shunchaki demokratik jamiyat emas, demokratik odil jamiyat qurmoqchimiz... Adolat va haqiqat

g’oyasi  ijtimoiy hayotimizning  barcha  sohalarini  qamrab  olmog’i  darkor.  Adolat  va haqiqat

g’oyasi qonunchilik faoliyatimizning zamini, bosh yo’nalishi bo’lmog’i shart

1

.

Darhaqiqat,  adolat  tushunchasi  bilan  qonun  ustuvorligi  tushunchasi  chambarchas



bog’liqdir.  Yurtboshimiz  belgilab  berganlaridek,  qabul  qilinayotgan  qonunlarimizning  zamirida

1

Karimov I A. O’zbekistonning siyosiy, ijtimoiy va iqtisodiy istiqbolining asosiy tamoyillari. O’zbekiston



Respublikasi Oliy Majlisining birinchi sessiyasidagi ma’ruza.  1995 yil 23 fevral.  «Vatan sajdagoҳ kabi

muqaddasdir» kitobida, 3-j., -T.: O’zbekiston, 1996, 10-b.




2

adolat yotishi lozim. Adolatga asoslangan qonunlarning hayotga tatbiq etilishi adolatning tantana

qilishiga olib keladi.

Demokratik  jamiyat  qurish  uchun  mamlakatda  qabul  qilinayotgan  qonunlar  adolatli

bo’lishi,  o’zida  xalq  manfaatlarini  ifoda  etishi  shart.  Bunday  qonunlarga  og’ishmay  itoat

etilsagina,  jamiyatda  demokratiya  qaror  topadi  va  mustahkam  bo’ladi.  CHunki  barcha

demokratik institutlar, inson huquq va erkinliklari qonun vositasida joriy etiladi.

Demokratik jamiyatning eng muhim belgilaridan biri - jamiyat ahzolarining qonun oldidagi

tengligini,  Konstitutsiya  va  qonunlarning      ustunligini      tahminlanganligidir.  SHu  bilan  birga

Konstitutsiya  va  qonunlarning  pirovard  maqsadi  inson,  uning huquq  va  erkinliklarini

ta’minlashdan iborat bo’lmog’i lozim.

«Qonun ustuvorligini ta’minlash, shaxs, oila, jamiyat va davlatning huquq va manfaatlari

muhofazasini kuchaytirish, aholining huquqiy madaniyati va huquqiy ongini oshirish, fuqarolarni

qonunga  bo’ysunish  va hurmat  ruhida  tarbiyalash – bu  rivojlangan  bozor  iqtisodiyotiga

asoslangan chinakam demokratik, huquqiy davlat va erkin fuqarolik jamiyati qurishning nafaqat

maqsadi, balki uning vositasi, eng muhim sharti hisoblanadi»

2

.

Qonun  ustuvorligining  mohiyati  O’zbekiston  Respublikasi  Konstitutsiyasining  qator



moddalarida  belgilab  berilgan.  Konstitutsiyaning III bobi  ikkita  15  va  16-moddalaridan  iborat

bo’lib, Konstitutsiya va qonun ustunligiga bag’ishlangan.

Konstitutsiyaning  15-moddasiga  muvofiq  «O’zbekiston  Respublikasida  O’zbekiston

Respublikasining Konstitutsiyasi va qonunlarining ustunligi so’zsiz tan olinadi.

Davlat, uning organlari, mansabdor shaxslar, jamoat birlashmalari, fuqarolar Konstitutsiya

va qonunlarga muvofiq ish ko’radilar».

O’z  faoliyatini  Konstitutsiya  va  qonunlarga  muvofiq  amalga  oshirish  sanab  o’tilgan

sub’ektlarning  konstitutsiyaviy  burchi bo’lib hisoblanadi.  Agarda  davlat  organlari,  nodavlat

tashkilotlar,  mansabdor  shaxslar  yoki  fuqarolar  o’zlarining  bu  burchlarini  bajarmasalar,  ularga

nisbatan tegishli javobgarlik choralari qo’llanishi mumkin.

Konstitutsiya  va  qonunlarga  rioya  etmagan  shaxslarning  javobgarligi  Konstitutsiyaning

o’zida yoki tegishli qonun hujjatlarida mustahkamlab qo’yilgan bo’ladi. Masalan, Konstitutsiya

93-moddasining  12-bandiga  muvofiq  Konstitutsiyani,  qonunlarni  buzgan  tuman  va  shahar

hokimlarini Respublika Prezidenti o’z qarori bilan lavozimidan ozod etishga haqli.

Bu borada shuni ham aytib o’tish lozimki, Konstitutsiyaning normasi boshqa qonunlarning

normalariga  nisbatan  ustunlik  xarakteriga  ega.  CHunki  Konstitutsiya  barcha  boshqa  qonunlar

uchun poydevordir.

SHuning  uchun ham  Konstitutsiya  16-moddasida  mustahkamlangan  qoidaga  binoan

«Birorta ham qonun yoki boshqa normativ huquqiy hujjat Konstitutsiya normalari va qoidalariga

zid  kelishi  mumkin  emas».  Agarda  birorta  normativ-huquqiy hujjat  Konstitutsiyaga  zid

keladigan bo’lsa, u bekor qilinishi lozim.

O’zbekiston  Respublikasida  normativ-huquqiy hujjatlarning  Konstitutsiyaga  mosligini

ta’minlash mexanizmi ishlab chiqilgan va amalda qo’llaniladi.

Xo’sh,  Konstitutsiyaning  bu  moddasiga  binoan  qonun  yoki  boshqa  normativ-huquqiy

hujjatning  Konstitutsiyaga  mosligini  qaysi  organ  nazorat  qiladi,  degan  savolning  tug’ilishi

tabiiydir.

Normativ-huquqiy hujjatlarning  Konstitutsiyaga  mosligini  nazorat  qilishni  uning  qaysi

bosqichda amalga oshirilishiga qarab, quyidagi ikki turga bo’lish mumkin:




Yüklə 0,74 Mb.

Dostları ilə paylaş:
1   2   3   4   5   6   7   8   9   ...   134




Verilənlər bazası müəlliflik hüququ ilə müdafiə olunur ©azkurs.org 2024
rəhbərliyinə müraciət

gir | qeydiyyatdan keç
    Ana səhifə


yükləyin