Zahiriddin muxammad bobur nomidagi andijon davlat universiteti toirjanov elyor isaqovich
VI. BOB. TA’LIM MUASSASALARIDA GIMNASTIKA
Yüklə 1,41 Mb. Pdf görüntüsü
|
|
VI. BOB. TA’LIM MUASSASALARIDA GIMNASTIKA
MASHGULOTLARI 6.1. Xotin-qizlar bilan gimnastika mashg’ulotlarini o’tkazish Xotin-qizlar organizmining o’ziga xosligi Xotin-qizlar organizmi o’zining tuzilishiga ko’ra, erkaklarnikidan bo’y va oyoq qismlarining nisbatan kalta va gavdaning uzun bo’lishi, yelka bo’g’inining torligi, tosning kengligi va teri ostida katta yog’ qatlamining mavjudligi bilan farq qiladi. Tos tuzilishining о ‘ziga xosligi - xotin-qizlar gavda tuzilishining alohida xususiyatidir. Xotin-qizlarda tos past, keng va ancha yoyilgan bo’ladi. Son suyaklari boshchasining oralig’i erkaklarnikiga nisbatan katta, son suyagining bo’yni va son suyagi orasidagi burchak kichkina. Xotin-qizlarning son suyagi erkaklarnikiga nisbatan vertikaldan ko’proq qiyalashgan. Bu holat qizlarning yugurish va sakrashlarda past natijalarga erishishlariga asosiy sabab bo’ladi. Statistik ma’lumotlar sport bilan shug’ullangan xotin-qizlarda yillar davomida tos kengligining yelka kengligiga nisbatan farqi kamayib borish ini ko’rsatadi. Ushbu mutanosiblikning o’zgarishi, asosan, yelka bo’g’ini rivojlanishi hisobiga sodir bo’ladi. Xotin-qizlarda tirsakbo’g’inining ortiqcha yozilishi va, ko’pincha. oyoqlarning X shaklida bo’lishi, erkaklarga nisbatan ko’proq uchrab turishi kuzatilgan. Bu omillar yugurishda, sakrashda yuqori natijalarga erishishni, uzoq vaqt tayanib 87 turishni qiyinlashtiradi, jarohatlanish ehtimolini ko’paytiradi. Shu sababli, mazkur mushak guruhlari uchun maxsus tanlab olingan mashqlar orqali yuqorida aytilgan bo’g’inlarni mustahkamlash zamr. Xotin-qizlar erkaklardan yana yurak hajmining kichikligi, uning sistolik va daqiqalik hajmi kam, maksimal qon bosimi baland, o’pkaning havo sig’imi kichkina, tomir urishi va nafas olishning tez bo’lishi bilan farq qiladi. Xotin-qizlar ko’proq ko’krak bilan yoki aralash nafas olishadi, erkaklarda esa ko’proq diafragmali nafas olish kuzatiladi. Qayd qilinganlar ularning uzoq vaqt zo’r berib ishlashlari uchun, shuningdek, jismoniy charchashdan keyin tez fursatda tiklanishlari uchun noqulay sharoit yaratadi. Biroq jismoniy tarbiya yold sport bilan doimiy shugullanadigan xotin-qizlarning sog’lig’i va jismoniy holatining ko’rsatkiclilari sport bilan shug’ullanmaуdigan xotin- qizlarnikidan ancha yuqori. Xotin- qizlarning mushak tizimi rivojlanish jihatidan erkaklarnikidan ancha orqada qoladi. Shifokor nazoratida qabul qilingan mushak kuchini o’lchash usuli (bel va qo’l dinamometriyasi) mushak tizimining umumiy holatini to’liq ifodalamaydi. Biroq, shu ko’rsatkichlar bo’yicha ham farq kattadir. Xotin-qizlarda qoi dinamometriyasi 25-30 %, bel dinamometriyasi 40-50 % kam. Ayollar uchun qorin pressi mushaklarining rivojlanish darajasi katta ahamiyatga ega. Ichki qiya va chuqur joylashgan ko’ndalang mushak tolalari bachadonning aylana bogiamchalariga aylanadi va skelet mushaklarini ichki jinsiy organlar bilan tutashtiradi. Bachadonning to’g’ri holati ko’p jihatdan bachadonning aylana bog’imlarining mustahkamligiga bog’liq. Ilmiy kuzatishlar shuni ko’rsatadiki, qorin pressi mushaklari yaxshi rivojlangan sportchi xotin-qizlarda bachadonning siljishi deyarli kam uchraydi. 88 So’nggi yillarda olib borilgan tadqiqotlardan olingan ma’lumotlar bo’yicha shu narsa aniqlandild, bachadonning to’g’ri joylashishi va tugishning normal o’tishi oldin faraz qilinganidek, faqatgina tos tubining holatiga bog’lq bo’lmasdan, balki ko’proq tos orasi mushaklarining rivojlanganligiga ham bog’lq ekan. Bu mushaklar son orasining kengayishida va burishda qatnashadi. Shu mushaklar badiiy va sport gimnastikasi bilan shug’ullanganlarda, sport bilan shug’ullanmaganlarga nisbatan rivojlangan boiadi, chunki oyoq mushaklarining harakatlari gimnastikaning shu turlarida keng qoilaniladi. Tos tubi mushaklarining rivojlanishiga faqatgina nisbiy ta’sir qilish mumkin: qorin pressi mushaklarining taranglashishi tos mushaklarining qisqarishiga olib keladi. Shunday qilib, tos mushaklarining rivojlanish darajasi bevosita qorin pressi mushaklarining funksional holatiga bog’lq ekan. Yuqorida qayd qilinganlarning barchasi xotin-qizlarning mushak tarmogini maqsadga muvofiq va jiddiy ravishda rivojlantirish kerakligini koisatadi. Yoshlik davrida hosil boigan sifatlar xotin-qizlar tomonidan biroz e’tibor berilsa, ko’p jihatdan katta va keksa yoshgacha saqlanib qoladi. Ayol organizmining muhim xususiyati ovarial-menstrual (hayz ko’rish) davridir. Xotin-qizlar organizmi uchun hayz ko’rishning mohiyati va ahamiyati to’g’risidagi tushunchaning asta-sekin o’zgarishi, ularni ilmiy kuzatishlar va tekshirishlar orqali tasdiqlanishi, bunday vaqtda jismoniy mashqlar bilan shug’ullanishi mumkin yoki mumkin emasligi to’g’risidagi masalaga munosabatning o’zgarishiga olib keldi. Ertalabki gigiyenik gimnastika mashg’ulotlari, sayr qilish, qayiqda eshkak eshish, keskin harakatni talab qilmaydigan o’yinlar hayz ko’rish jarayonining yaxshi o’tishini ta’minlaydigan vosita sifatida tavsiya qilinadi. Bu davrda gimnastika mashg’ulotlari va musobaqalariga 89 qatnashish mumkinligi to’g’risidagi nuqtayi nazar ancha o’zgardi. Sport natijalari hech ham оvarial-menstrual davrga bog’liq bo’lmaganligini o’zlarining nufuzli musobaqalardagi yutuqlari bilan gimnast qizlar amalda bir necha bor isbot etishdi. Biroq jismoniy yuklamalarni to’g’ri taqsimlash uchun, sportchi qizlar tajribali ginekolog bilan maslahatlashishi zarur. Bunday paytlarda gimnastning jismoniy tayyorgarlik holati va uning u yoki bu mashqlarni bajarishda organizmining yuklamaga bo’lgan reaksiyasi o’qituvchi-murabbiy tomonidan puxta nazorat qilinishi shart. Bu davrda gimnast qizlar ham o’zlarining organizmlarini yaxshi nazorat qilishlari kerak. Mashg’ulot yoki dars davrida va undan keyin kayfiyat, hayz ko’rishning o’tLshi. og’riq his etilgan-etilmaganligi, navbatdagi hayz ko’rish muddati qayd qilingan hodisalarning qaysi biri tasodifiy, yuklamalarga bog’liq-bog’liq emasligi va hayz ko’rish davrida bular qanday oqibatlarga sabab bo’lishi, o’z-o’zini nazorat qilish kundaligida muntazam yozib borilishi maqsadga muvofiq bo’ladi. Yüklə 1,41 Mb. Dostları ilə paylaş:
|