Zahiriddin muxammad bobur nomidagi andijon davlat universiteti toirjanov elyor isaqovich
Yoshga oid gimnastika mashg’ulotlarini o’tkazish
Yüklə 1,41 Mb. Pdf görüntüsü
|
|
6.2.
Yoshga oid gimnastika mashg’ulotlarini o’tkazish. Yosh xususiyatlari Uzoq umr ko’rish uchun bir qator omillar: xalqning lurmush sharoitining to’xtovsiz o’sib borishi, tibbiy xizmatning yaxshilanishi va shuningdek, sog’lomlashtirish-gigiyenik masalalarni hal qilish uchun jismoniy tarbiya va sport, ayniqsa, gimnastika vositalaridan foydalanish muhim hisoblanadi. Gimnastikaning qo’llanilish samaradorligi va maqsadga muvo- fiqligi uning usuliy xususiyatlaridan kelib chiqadi, Organizmga har tomonlama, tanlab ta’sir ko’rsatadigan mashqlarning turli-tumanligi, shug’ullanuvchilarning yoshi va tayyorgarligidan qat’i nazar, mashqlarni tanlash va yuldamani aniqroq boshqarish imkonini beradi. Gimnastika mashg’ulotlarining mazmuni va usulini tanlash uchun, shug’ullanuvchilarning yosh xususiyatlarini yaxshi bilish zamr. Organizmning barcha organ va tizimlari keksayadi va ijtimoiy muhit, moddiy-maishiy, shaxsiy xususiyatlarga hamda boshqa omillarga bog’liqdir. Organizmning keksayishi tabiiy jarayondir, u odam asabining, fiziologik funksiyalarining qayta tiklanishi va shuningdek, odam organizmi morfologiyasi va asab harakatlantimvchi markaz- larining o’zgarishi bilan bog’liqdir. 93 Harakat funksiyalarining psixologik funksiyalarga nisbatan ko’proq zaiflanishi tibbiy izlanishlarda isbotlangan. Biroq, uzoq vaqt ruhiy jarohat bilan bog’liq boigan aqliy jarayonlar o’rta, ayniqsa, keksa hamda katta yoshda yurak-qon tomiri tizimlari (gipertoniya, infarkt-miokard, ateroskleroz va boshq.) kasalliklariga olib keluvchi asosiy sabablardan bin bo’lishi mumkin. Fiziologik va patologik keksalik bir-biridan farq qiladi. Fiziologik keksalikda organizmning funksiyalari asta-sekin (toiqinsimon) pasayib boradi, ammo ularning sifati ko’p o’zgarmaydi. Patologik keksalik - turli kasallildarga ko’ra to’qimalarning shakli, tuzilishigina o’zgarmasdan, balki kimyoviy tuzilishi ham o’zgaradi. Modda almashinuvining buzilishi natijasida to’qimalar yerniriladi, bu esa bir butun organizmning tashqi muhitga boigan qarshilik koisatish faoliyatining pasayishiga olib keladi. Oliy asab tarmoqlarining faoliyati ham o’zgaradi. Bosh miya qobiglning qo’zg’aluvchanligi pasayadi, asab tizimida sodir bo’ladigan jarayonlarning hara- katchanligi va kuchi kamayadi, shartli reflekslarning hosil bo’lishi va mustahkamlanishi yomonlashadi. 60-70 yoshda yurakning hajmi kattalashadi. Qon tomiri devorlarining o’zgarishi natijasida qon oqish tezligi sekinlashadi, bu esa, o’z navbatida, to’qimalarning oziqlanishini yomonlashtiradi (E.M. Gelshteynning fikricha, 50-60 yoshdagi 70-80 foiz kishilarda va 80 yoshga borib esa hammada ateroskleroz paydo bo’ladi). Shu bilan birga, doimiy jismoniy mashq va sport (yugurish) bilan shug’ullanuvchi katta yoshdagi kishilarda esa ateroskleroz jarayonlari sekinlashadi. Yosh ulg’ayishi bilan mushaklarning egiluvchanligi susayadi, hajmi kamayadi, 60-70 yoshda mushaklarning og’irligi tana og’irligining 20-25 foizini tashkil qiladi. Mushak 94 to’qimasining tarkibi o’zgarishi sababli uning qisqarish qobiliyati yomonlashadi, kuch, tezlik, chidamlilik, chaqqonlik va egiluvchanlik jismoniy sifatlari ning ko’rsatkichlari pasayadi. Distrofiya xarakteridagi hodisalar sababli tayanch-harakat apparatining mobilligi o’zgaradi, mushaklarning egiluvchanligi, bo’g’inlarning harakatchanligi kamayadi, suyaklarning mo’rtligi oshadi. Bu qomatning bukchayishiga olib keladi, bu esa, o’z navbatida, nafas olish, qon aylanish organlarining faoliyatiga salbiy ta’sir qiladi. Nafas olish mushaklarining kichrayishi va zaiflanishi sababli o’pkaning tiriklik sig’imi kamayadi. Natijada, katta yoshdagi kishilarda nafas olish ancha tezlashadi, chuqur bo’lmaydi, aritmik boMadi. Gimnastika mashg’ulotlarini tashkil qilishda va o’tishda ushbu o’zgarishlarni hisobga olish lozim. Yüklə 1,41 Mb. Dostları ilə paylaş:
|