Амин Бабайев, Вцгар Бабайев

FƏSİL V. EKOLOJİ  TƏSƏRRÜFATÇILIQ  ŞƏRAİTİNDƏ  
TORPAQ İSTİFADƏÇİLİYİNİN ELMİ PRİNSİPLƏRİ VƏ 
MÜNBİTLİK AMİLLƏRİNİN İDARƏ OLUNMASI 
 
Bitkinin normal inkişafı və məhsul istehsalı üçün əsas əhəmiyyət kəsb edən və 
idarə olunan amillərin əksəriyyəti torpaqla bağlıdır. Torpaq münbitliyini yüksəltmək 
məqsədilə kompleks aqrotexniki və digər tədbirlər tətbiq etməklə biz bitki həyatı 
üçün labüd olan mühitin amillərini optimallaşdırmağa səy göstəririk. Torpağın 
münbitlik amillərinin fiziki mahiyyətini və ekoloji əhəmiyyətini dərk etmədən isə 
həmin vəzifənin öhdəsindən gəlmək çox çətindir. Bu, torpaqşünaslığın və əkinçiliyin 
obyektiv qanunlarının xarakteri ilə bağlı olan məsələdir. 
Əgər intensiv əkinçilik şəraitində torpağın münbitlik xassələrinin pisləşməsi baş 
verirsə, bu halı  məhsuldarlığın artması ilə deyil, təbiətin obyektik qanunlarının 
pozulması ilə izah etmək olar. Təbiətin obyektiv qanunları heç vaxt onu pozanlar 
üçün güzəşt etmir və bu qanunlar üçün subyektivlik qəbulolunmazdır. 
Ona görə də əkinçilik praktikasında qarşıya qoyulan məqsədə nail olmaq üçün 
həyata keçirilən hər bir tədbir təbiətlə harmoniya təşkil etməlidir. Müasir elm və 
ekoloji təsərrüfatçılıq praktikası torpaq münbitliyinin qorunması  və artırılması, 
məhsuldarlığın yüksəldilməsi üçün çox etibarlı üsullar işləyib hazırlamışdır. Bu 
üsulları mahiyyəti baxımından dörd növə bölmək olar: 
  fiziki (torpağın düzgün becərilməsi sistemi, eroziya ilə mübarizə və s.) 
  aqrokimyəvi və biokimyəvi  (əsas məqsəd  əkinçilikdə maddələr dövranının     
yaxşılaşdırılmasıdır) 
  meliorativ (arid əkinçilik zonalarında torpağın aqronomik xassələrinin yaxşı-
laşdırılması  və aqromeşəmeliorativ işlərinin yerinə yetirilməsi məqsədini 
daşıyır) 
  bioloji (təbii şəraitə görə kənd təsərrüfatı bitkilərinin düzgün seçilməsi, səmə-
rəli əkinçilik strukturunun yaradılması, növbəli əkinçiliyin təşkili, kənd təsər-
rüfatı bitkilərinin seleksiyası və toxumçuluq işinin təşkili, mədəni biçənək və 
otlaqların təşkili və s.) 
Hər hansı torpaq-iqlim qurşağında bu tədbirlərin yerli şəraitin xüsusiyyətləri 
nəzərə alınmaqla tətbiqi ekoloji təsərrüfatçılıq şəraitində torpaq istifadəçiliyinin əsas 
prinsipləri kimi qəbul olunmalıdır.