81
əmələ gətirir ki, bunun da hesabına il ərzində 3-4 dəfə məhsul götürmək mümkündür. Hər m
2
sahədən 2,5-3,0 kq məhsul əldə edilir. Ağ turpun tərkibi çox qiymətli maddələrlə zəngindir. Belə ki,
7-8% karbohidratlar, 2-6% Ģəkərlər, 1,5- 2,5% zülal, 0,2% yağ, 1,5% sellüloza, 1% kül elementləri,
qırmızı turpda uyğun olaraq 4-5% karbohidratlar, 1-4% Ģəkər, 1,0-1,3% yağ, 0,8% sellüloza və s.
aĢkar edilmiĢdir. Bundan baĢqa ağ turpun tərkibində 65 mq%-ə qədər C vitamini, 0,03% A
(provitamini), 0,03% B, 0,02% B
2
, 0,1% PP vitamini, qırmızı turpda isə uyğun olaraq 11-14 mq%
C, 0,06% A, 0,03-13 B, 0,02% B
2
, 0,1% PP vitamini tapılmıĢdır. Ağ və qırmızı turpun tərkibində
yuxarıda göstərilən qiymətli maddələrlə yanaĢı əvəzedilməz amin turĢularından lizin, sistein,
metionin, mineral duzlardan kalium, kalsium, fosfor, dəmir, xlor, yod, brom, fıtonsidli
birləĢmələrdən metilmerkaptan, qlükozidlərdən allil-xardal yağı, lizosim, simiqrin, həmçinin kristal
formalı rifanol, xolin, adenin, arginin, oriqonellin, diastaza, qlyukozidaza, oksidaza, katalaza
fermentləri, lizosin və s. aĢkar edilmiĢdir. Qara turp tərkibindəki kaliumun (1199 mq%) miqdarına
görə tərəvəz bitkilərinin içərisində birinci yeri tutur. Turpun tərkibində müxtəlif zəngin mürəkkəb
kompleks kimyəvi birləĢmələrin olması ondan müxtəlif xəstəliklərin müalicəsində geniĢ istifadə
edilməsinə imkan verir. Qara turpdan hazırlanan preparatlardan bakterisid, bəlğəmgətirici,
spazmatik, ödqovucu, sidikqovucu, həzm yaxĢılaĢdırıcı, tərkibindəki qaba selüloza maddəsinə görə
bağırsaqların iĢlərini nizamlayır,
vərəmin müalicəsində, Ģəkər xəstəliklərində istifadə edilir.
Turp həm də qiymətli qıda və ədviyyat bitkisi sayılır. Çiy halda yeyilir, müxtəlif salat
növləri hazırlanır, qızardılır, ətlə qarıĢdırılıb yeyilir, püre hazırlanır. Turpun qara rəngli sortunu,
kəskin tama malikdir. Onun kəskin tamını azaltmaq üçün onu 10-15 dəqiqə duzlu suda saxlamağı
məsləhət görürlər. Yaponiyada əldə olunan ağ rəngli turp və yaxud daykon bağlarda, həyətyanı
sahələrdə əkilib becərilir. Sortundan asılı olaraq
müxtəlif formalarda - dairəvi, konusvari, silindrvarı
və s. olurlar. Bəzən kökmeyvəsinin uzunluğu 40 sm, çəkisi 5 kq-a qədər olur. Daykon (ağ turp)
nisbətən incə tama, qabığında qıtıqotu yağı az olduğundan, mədə-bağırsaq, ürək-damar və Ģəkərdən
əziyyət çəkən xəstələr üçün faydalı hesab edilir. Qırmızı turpun həm özündən, həm də cavan
yarpaqlarından yay salatları düzəldib süfrəyə verirlər.
Dostları ilə paylaş: