Dərslik I hiSSƏ Azərbaycan Respublikası Təhsil
Yüklə 26,66 Mb. Pdf görüntüsü
|
|
57 baycanda kənd təsərrüfatı heyvanlarının helmint və helmintozlann zonalar üzrə yayılması və helmintozlarla mübarizənin gücləndirilməsi üçün təkliflər'’ (S.M.Əsədov və b., 1975), "Zoonoz helmintozlar" (1981). "Baytarlıq parazitologiyası" (1986, H.H.Hacıyev və b ) kitablanı göstərmək olar A.Məmmədovun elmi kadr hazırlığında da fəaliyyəti diqqətəlayiqdir. Onun rəhbərliyi ilə 5 eımlər namizədi hazırlanıb Elmi kadr hazırlığı məsələsində onu 17 doktorluq və çoxlu namizədlik dissertasiyası işlərində rəsmi opponent kimi çıxış etməsi, Azərb.ETBİ-nin və Zoologiya institutunun müdafiə üzrə ixtisaslaşdırılmış şuralarında fəal iştirak etməsi, 80-dən çox dissertasiya avtoreferatlarına rəy verməsi müsbət cəhət kimi qeyd edilməlidir. 1991-cı ildə A.Məmmədov "Azərbaycanda kənd təsərrüfatı heyvanları, quş və balıqların başlıca parazıtar xəstəliklərini profilaktikasının elmi əsaslarının işlənılmə və tətbiqi" adlı fundamental işlər silsiləsinə görə bir qrup alimlə birlikdə Azərbaycan Dövlət Mükafatına layıq görülmüşdür Səttarzadə Rəhim X eyrulla oğlu (1910-1976) Professor Rəhim Xeyrulla oğlu Səttarzadə ölkəmizdə atçılığın tarixinin və inkişafı yollarının öyrənilməsi ilə məşğul olan ilk tədqiqatçı alim olmuşdur. Onun elmı-tədqıqat işlərinin və yaradıcılığının əsas istiqamətini Azərbaycanda yetişdirilən “Qarabağ" və “Diliboz” at populyasıyalarının genetik və bioloji- təsərrüfat xüsusiyyətlərinin, onların yaxşılaşdırılması yollarının, bərpa olunması nın və təkmilləşdirilməsinin elmi əsaslarının araşdırılması təşkil edir Alımın rəhbərliyi ilə Ağdam atçılıq zavodunda “Qarabağ” at cinsi təkmılləşdırılərək onun yeni zavod tipi, Ağstafa atçılıq zavodunda isə təmizqanlı minik atı yetişdirilmiş, Qafqaz Qonuru, Simmental, Şvis, Qonur Latviya, Kastroma və s. qaramal cinslərinin məhsuldarlıq xüsusiyyətləri və onların artırılması yollan öyrənilmişdir. O, Qonur Latviya və Qırmızı Səhra qaramal cinslərini Simmental və Şvis cinsləri ilə mələzləşdirməklə yeni
məhsuldar cinsin
yardılınasına nail olmuşdur. Alim 1933-cü ildə ADAU-nun zootexniklik fakültəsini. 1937-ci ildə aspiranturanı bitirmiş, namizədlik dissertasiyası müdafiə etmiş, 1938-1948-ci illərdə zootexnik fa kültəsinin dekanı, 1949-1952-ci illərdə direktorun tədris və elmi işlər üzrə müavini işləmişdir. O, Moskvada Timirzayev adma Akademiyada “Azərbaycanın yerli və mələz atlannın təsərrüfat- bioloji xüsusiyyətləri və atçılığın keyfiyyətcə yaxşılaşdınlması yollan" mövzusu üzrə doktorluq dissertasiyasını 1958-ci ildə müdafiə etmişdir. 1959-cu ildə isə ona professor elmi adı verilmişdir. R.Səttarzadə 1960-cı ildə Azərbaycan Kənd Təsərrüfatı Elmləri Akademiyasının həqiqi üzvü seçilmişdir. R.Səttarzadə 2 dərslik və 2 monoqrafiyanın müəllifi olmaqla yanaşı elmə böyük səmərə gətirən 58
60-dan çox elmi əsər də yazmışdır. Onun "Atçılıq” adlı dərsliyi hələdə öz əhəmiyyətim saxlayır və istifadə edilir. O, iki dəfə “Şərəf Nişanı” ordeni, həmçinin medallarla, Azərbaycan SSR Ali Sovetinin Fəxri fərmanı ilə, ÜİKTN sərgisinin ıkı döş nişanı ilə təltif olunmuşdur. T urabov T uran M irzə oğlu (1934-2001) 1957-cı ildə Azərbaycan Dövlət Aqrar Universitetinin Zootexniklik fakültəsini bitirmiş, genetik, kənd təsərrüfatı elmləri doktoru, professor Turabov Turan Mirzə oğlunun bütün nəzəri və praktiki əhəmiyyətli elmı-tədqıqat işləri camışlann bioloji, genetik, morfoloji və
təsərrüfat xüsusiyyətlərinin öyrənilməsinə həsr olunmuşdur. O, 1964-cü ildə “Azərbaycan camışlannın məhsuldarlıq-tıpolojı xüsusiyyətlərinə görə qiymətləndirilməsi” mövzusunda dissertasiya işini müdafiə edərək kənd təsərrüfatı elmləri namizədi elmi dərəcəsi almış, 1966-cı ildən etibarən ADAU-nun «Kənd təsərrüfatı heyvanlarının yetişdirilməsi və genetikası» kafedrasında dosent və professor vəzifəsində işləmişdir. Almı 1992-cı ildə "Qafqaz camış cinsinin Azərbaycanda südlük istiqamətdə yetişdirilməsinin genetik əsaslarının öyrənilməsi” mövzusunda doktorluq dissertasiyasını Sankt-Peterburq Kənd Təsərrüfatı Heyvanlarının Yetişdirilməsi və
Genetikası Elmi
Tədqiqat İnstitutunun Elmi şurasında müvəffəqiyyətlə müdafiə edərək kənd təsərrüfatı elmləri doktoru elmi dərəcəsi, az sonra ona professor elmi rütbəsi verilmişdir. T.Turabov 40 il müddətində həm pedaqoji işlə, həm də elmi axtarışla məşğul olmuş, 130-a qədər elmi məqalə, tədris-metodiki vəsaitlər, kitabçalar, «Biometriyamn heyvandarlıq təcrübəsində tətbiqi» (1971). «Qafqaz camış cinsinin genetik parametrləri və seleksiya işində onlardan istifadə» (1971), «Genetik məsələlər və onların həll olunma qay dası» (1980), «Kənd təsərrüfatı heyvanlarının xüsusi genetikası», I və II- hissələr (1982, 1983), «Qafqaz camış cinsində seleksiya-damazlıq işləri» (1991), «Kənd təsərrüfatı heyvanlarının genetikasından praktikum» (1994) və “Camışçılıqda da mazlıq işi” adlı monoqrafiyasını nəşr etdirmişdir. Alim öz konfey müəllimləri Ağaxan Ağabəyli və Zülfüqar Verdiyevin elmi irsinin layiqli davamçısı sayılır. Əliyev Ağakərim İmamqulu oğlu (1922 - 2009) Azərbaycanda yüksək ixtisaslı kənd təsər rüfatı
kadrlannın hazırlanmasında biologiya elmləri doktoru, professor, tanınmış fızioloq, 59
məşhur akademik Abdulla Qarayevin yetirməsi və elmi irsinin ən layiqli davamçısı Ağakərim İmanqulu oğlu Əliyevin böyük xidmətləri olub. O, 1947- a ildə Azərbaycan Dövlət Aqrar Universitetinin baytarlıq təbabəti fakültəsinə daxil olub, 1952-ci ildə həmin fakültəni fərqlənmə diplomu ilə bitirmişdir. 1959-cu il namizədlik dissertasiyası müdafiə edib. 1962-ci ildə - kafedranın dosenti, 2003-cu ildə doktorluq dissertasiyası müdafiə edərək biologiya elmləri doktoru elmi dərəcəsi almışdır. 2009-cu ildə Azərbaycan Respublikası Prezidenti yanında Ali Attestasiya Komissiyasının qəran ilə anatomiya, farma kologiya, terapiya və mamalıq kafedrası üzrə professor elmi adı verilmişdir. A Ə liyev kənd təsərrüfatı heyvanları və quşlarının fiziologiyası fənni üzrə damental-tətbiqi xarakterli monoqrafiyanın, çoxlu sayda dərslik,dərs vəsaitləri və s. müəllifidir. Alimin sonuncu fundamental dərsliyi “Kənd təsərrüfatı heyvanlarının fiziologiyası” hazırda ölkəmizin ali məktəblərində geniş istifadə edilir. Xəlilov Ənvər M ahm ud oğlu (1922 -1 9 3 3 ). 1939 - 1943-cı illərdə AKTİ-da tələbə. Azərbaycanda kənd
təsərrüfatı kadrlarının hazırlanmasında baytarlıq təbabəti elmləri
doktoru, professor Ənvər Xəlilovun olduqca böyük xidmətləri olmuşdur. 0 , 1943-cü ildə Azərbaycan Dövlət
Aqrar Universitetinin baytarlıq təbabəti fakültəsini fərqlənmə diplomu ilə bitirərək həmin ildə aspiranturaya daxil olmuş, 1946-cı ildə vaxtından əvvəl namizədlik dissertasiyasını müdafiə etmişdir. Alim 1946-cı ildən etibarən ADAU-nun “Patoloji anatomiya və hıstologıya” kafedrasının müdiri vəzifəsində çalışmışdır 1950-cı ildə Dosent, patoloji anatomiya, patoloji fiziologiya, farmakologiya və parazıtologiya kafedrasının müdiri. O, 1965-ci ildə (VİEV) Ümumıttıfaq Eksperimental Baytarlıq İnstitutunun elmi şurasında “Qoynlann lıstenozu” mövzusunda doktorluq dissertasiyası müdafiə edərək baytarlıq elmləri doktoru elmi dərəcəsi, 1967-cı ildə isə professor elmi adım almışdır. Ə.Xəlılovun rəhbərliyi ilə 3 elmlər doktoru və 4 elmlər namizədi hazırlanmışdır Alim ADAU-nun yerli komitəsinin sədri olmuş, bır neçə ictimai vəzifələrdə çalışmış və dəfələrlə təltif edilmişdir. Onun elmi əsərləri Rusiya Federasiyası və s. ölkələrin jurnallarında və külliyyatlarında nəşr olunmaqla, beynəlxalq konqres, konfrans, simpozium və seminarlarda elmi və praktiki əhəmiyyəti olan məruzələrlə çıxış etmişdir 1984 - 1989 -cu illər fakültə dekanı 60
Əhmədov Əmir M əm m ədbağır oğlu (1 9 2 6 -....) il Məşhur alim, baytarlıq təbabəti və biologiya elmləri doktoru, professor Əmir Əhmədovun milli kənd təsərrüfatı və biologiya elmimizin inkişafında çox böyük, təqdirəlayiq xidmərləri olmuşdur. 1944 - 1946-ci illərdə AKTI - tələbə. O. 1944-cü ildə Azərbaycan Dövlət Aqrar Universitetinin baytarlıq təbabəti fakültəsinə qəbul olmuş və II kursu bitirdikdən sonra 1946-cı ildə akademik K.I.Skryabin adma Moskva Bay tarlıq və Biotexnologiya Akademi} asının ba\1ar- lıq təbabəti fakültəsində təhsilini uğurla davam etdirərək 1947 - 1949-cu illərdə (Moskva Baytarlıq tələbə Akademiyası) 1949-cu ildə həmin fakültəm fərqlənmə diplomu ilə bitirmiş və əyani aspiranturay a daxil olmuşdur. Alim namizədlik və doktorluq dissertasiyalarını müdafiə etdikdən sonra ADAU-nun baytarlıq təbabəti fakültəsinin “Baytar - sanitar ekspertizası” kafedrasımn müdiri vəzifə sində çalışmış və həmin fənn üzrə ilk ali məktəb dərsliklərinin müəllifi olmuşdur. Sonralar əmək fəaliyyətini Bakı ali məktəblərində davam etdirən alim yenidən doğma Gəncə şəhərinə qayıdaraq ömrünün sonunadək Azərbaycan Texnologiya Universitetində kafedra müdiri vəzifəsində işləmişdir Ə Əhmədovun rəhbərliyi ilə çoxlu sayda elmlər namizədi və doktorları hazırlan mışdır. Onun fundamental xarakterli elmi əsərləri Rusiya Federasiyasının jurnallarında və elmi külliyatlannda nəşr olunmuşdur. 1949 - 1951-cı illərdə Moskva Baytarlıq Akademiyada aspirantura. 1951-ci ildə Namizədlik disserta siyası, 1952-cı ildə AKTİ-da assıstent, 1954-cü ildən dosent, 1958-cı ildə doktor müdafiə edib. 1960-ci ildə Qıda gigiyenasına aid beynəlxalq kompresdə iştirak edib. 1952 - 1961-ci illərdə AKTİ-da Mikrobiologiya və baytarlıq sanitariya ekspertiza kafedrasının müdiri 1961-ci ildə Özbəkistan KTİ kafedrasının müdiri _____________________ (Səııı KTİ). 17 may 1961-ci ildə kafedranın professoru. M ustafayev M ustafa Ağa oğlu (1926-1974)
Ölkəmizdə baytarlıq təbabəti kadrlarının hazırlanmasında biologiya elmləri doktoru, professor Mustafa Mustafayevin çox böyük xidmətləri olmuşdur. 1943 - 1948-ci ildə AKTİ - tələbə. O, 1948-ci ildə Azərbaycan Dövlət Aqrar Universitetinin baytarlıq təbabəti fakültəsini fərqlənmə diplomu ilə bitirərək həmin ildə patoloji fiziologiya fənni
üzrə universitetin əyani aspiranturasına daxil olaraq 1951-cı ildən AKTİ- 61 nin patfıziologiya, patanatomiya kafedrasında assistent 1952-cı ildə namizədlik dissertasiyasını müdafiə etmiş və biologiya elmləri namizədi elmi dərəcəsi almışdır. 1952 - 1954-cü illərdə ADAU-nun "Patoloji anatomiya və patoloji fiziologiya” kafedrasında assistent, 29 fevral 1956-ci ildə Fiziologiya, patfıziologiya və farmakologiya kafedrasının dosenti elmi adı. 1954 - 1973-cü illərdə isə dosent vəzifəsində çalışmışdır. Alim 15 dekabr 1970-cı ildə doktorluq dissertasiyasını müvəffəqiyyətlə müdafiə edərək biologiya elmləri doktoru elmi dərəcəsi almış və kafedranın professoru vəzifəsində işləmiş, 1971-ci ildə baytarlıq təbabəti fakültəsinin dekanı seçilmişdir. M.Mustafayev ADAU-nun baytarlıq təbabəti fakültəsində kənd təsərrüfatı heyvanları və quşlarının patoloji fiziologiyası fənninin tədrisi ilə məşğul olan ilk alim olmuşdur. Onun baytarlıq təbabətinin aktual problemlərinə aid elmi əsərləri Rusiya Federasiyasının mərkəzi jurnallarında və külliyyatlarında nəşr olunmuşdur. 7 iyul 1973-cü il - AKTİ-nin Elmi Şurasının qəran ilə patanatonomiya, patfıziologiya və parazitologiva kafedrasının professoru. Quliyev Hacı Cəbrayıl oğlu (1925-1982) Azərbaycanda baytarlıq təbabəti kadrlarının hazırlanmasında olduqca önəmli xidmətləri olan məşhur alim və pedaqoq, baytarlıq elmləri doktoru, professor Hacı Quliyev 1941-ci ildə Gəncə şəhərində fəaliyyət göstərən 2 illik Pedaqoji İnstituta daxil olub, 1943-cü ildə həmin institutu fərqlənmə diplomu ilə bitirərək Azərbaycan Dövlət Aqrar Universitetinin baytarlıq təbabəti fakültəsinə qəbul olmuş və 1943 - 1948-ci illərdə AKTİ tələbə. 1948-ci ildə əla qiymətlərlə təhsilini başa çatdırmışdır. O, 1948-ci ildə baytarlıq təbabəti fakültəsində "Kənd təsərrüfatı heyvanlarının cərrahiyyəsi” kafedrasında həmin ixtisas üzrə aspiranturaya daxil olub, 1949 - 1951-ci illərdə aspirantura (vaxtından əvvəl) müdafiə edib. 1951-cı ildə kafedrasında assistent. 1951-ci ildə namizədlik dissertasiyasını müdafiə etmiş və baytarlıq elmləri namizədi elmi dərəcəsi almış, 1951-ci ildə “Anatomiya və hıstologiya”, 1952 - 1954-cü illərdə “Cərrahiyyə və mamalıq” kafedrasında assistent, 18 may 1954 - 1964-cü illərdə isə dosent vəzifələrində işləmişdir. H.Quliyev 25 oktyabr 1964-cü ildən həmin kafedranın müdiri vəzifəsində çalışmış, 1969-cu ildə Xarkov Baytarlıq İnstitutunun elmi şurasında doktorluq dissertasiyasını müdafiə edərək baytarlıq elmləri doktoru elmi dərəcəsi, 19 iyun 1970-ci ildə Ali Attestasiya komitəsi qəran ilə Baytarlıq elmləri doktoru, 19 mart 1971-ci ildə isə kafedrada professor elmi adını almış, uzun müddət baytarlıq təbabəti fakültəsinin dekanı vəzifəsində işləmişdir. Onun baytarlıq təbabətinin aktual problemlənnə həsr olunan elmi əsərləri həm nəzəri, həm də prakriki cəhətdən xüsusi əhəmiyyətə malikdir. 23 fevral 1980-ci ildən - 1982-ci ilədək fakültə dekanı. 62
Əliyev Sadıq Yusif oğlu (1927-1997) 1943-1948-cı illərdə AKTİ-da tələbə. Yüksək intellektual səviyyəyə, erudisiyaya və elmi elitaya malik olan, məşhur alim Sadıq Əliyevin milli baytarlıq təbabəti, biologiya, parazitologiya və zoologiya elmimizin inkişafında və kadrların hazırlanmasında böyük və çox önəmli xidmətləri olmuşdur. O, 1948-ci ildə Azərbaycan Dövlət Aqrar Universitetinin baytarlıq təbabəti fakültəsini fərqlənmə diplomu ilə bitirdikdən sonra "Cərra hiyyə” kafedrasının assistenti kimi saxlanılmış, 1948 - 1949-cü illərdə assıstent, ordınator. 1949 - 1954-cü illərdə əvvəlcə Samux rayonunun Baytar həkimi zoobaytarlıq sahəsinin, sonra isə Azərbaycan Respublikası Kənd
Təsərrüfatı Nazirliyinin rayonlararası baytarlıq laboratoriyasının müdiri vəzifəsində işləmiş, 1954-cü ildə ADAU-nun əyani aspiranturasına daxıl olub, 1954 - 1957-ci illərdə AKTİ-nin aspirantı. 1957-ci ildə namizədlik dissertasiyasını müdafiə etmiş və universitetin təkmilləşmə kursunun rəhbəri təyin edilmişdir. 1957 - 1958-ci illərdə AKTt - İxtilas artırma kursunun müdiri. 1958-ci ildən biologiya elmlər namizədi. Alım 1959-cu ildə ADAU-nun tədris şöbəsinin müdiri, 1959 - 1961 -cı illərdə AKTI Tədris hissə rəisi. 1961-ci ildən “Zoologiya, baytar - sanitar ekspertizası və parazitologiya” kafedrasının dosenti vəzifəsində çalışmış. 1961 - 1968-ci illərdə AKTİ - Zoologiya, parazitologiya və baytarlıq sanitar eksprertıza kafedrasının dosent 1968-ci ildə isə Azərbaycan Dövlət Pedaqoji Universitetinin dosenti seçilmişdir 1968 - 1972-ci illərdə ADPİ-nin Zoologiya kafedrasının dosenti 1971-ci ildə doktorluq dissertasiyası müdafiə edərək biologiya elmləri doktoru elmi dərəcəsi aldıqdan sonra 1972-cı il professor 1972 - 1976-cı illərdə ADPİ-nin kafedrasının müdiri 1973-cü ildə Azərbaycan Dövlət Pedaqoji Universitetinin professoru, 1976-cı ildə isə “Zoologiya" kafedrasının müdiri vəzifəsində çalışmışdır. S.Əliyev sonralar yenidən Gəncə şəhərinə qayıdaraq ADAU-nun tədris işləri üzrə prorektoru vəzifəsində işləmişdir. 1990-ci ildən AKTI parazitologiya və baytarlıq sanitariya eksperıza kafedrasının müdiri. Əliyeva Nəcibə Abbas qızı (1927-2006) Əliyeva
Nəcibə Abbas
qızı 1948-ci
ildə Azərbaycan Dövlət Aqrar Universitetinin baytarlıq təbabəti fakültəsini bitınb, 1949-cu ilin mayına kimi
Tak-Muğal Zoobavtar məntəqəsində baytar həkimi vəzifəsində işləmiş, 1949- 1956-cı illərdə Azərbaycan Bioloji Kombinatında müxtəlif vəzifələrdə çalış mışdır. 1956-cı ildə SSRİ “Xalq təsərrüfatı nailiyyətləri sərgisi”nin iştirakçısı olmuş və sərginin bürünc medalı ilə təltif olunmuşdur. 1956-cı ildə Az.ETBİ-da kiçik elmi işçi vəzifəsinə təyin edilmiş, 1957-ci ildə isə aspiranturaya qəbul olmuşdur. 1960-cı ilin may ayında ADAU-nun elmi şurasında namizədlik dissertasiyasını müdafiə etmiş və baytarlıq elmləri namizədi alimlik dərəcəsinə layiq görülmüşdür. 1960-cı ildə institutun “Mikrobiologiya və virusologiya” laboratoriyasında baş elmi işçi vəzifəsində çalışmışdır. 1962-ci ildə Keçmiş SSRİ Ali Attestasiya Komissiyasının qəranna əsasən ona “Baytarlıq mikrobiologiyası” ixtisası üzrə Baş elmi işçi diplomu verilmişdir. 1963-83-cü illərdə o, ‘'Ümumi virusologiya." 1983-1991-ci illərdə isə “Ümumi virusologiya və “Dabaq” laboratoriyalarının müdiri vəzifəsində işləmişdir. 1991-ci ildən institutun Epizootologıva, mikrobiologiya, virusologiya, ımmunologiya və mikologıya" laboratoriyasında baş elmi işçi vəzifəsində çalışmışdır. 1974-cü ildə N .E.Bauman adma Kazan Dövlət Baytarlıq İnstitutunda “Azərbaycanda buzovların adenovirus infeksiyasınm öyrənilməsinə dair
materiallar” mövzusunda baytarlıq elmləri doktoru alimlik dərəcəsi adı almaq üçün dissertasiya mühafizə etmişdir. 1978-ci ildə Respublikada baytarlıq elminin inkişafında xidmətlərinə görə Alı Sovetin Fəxri Fərmanı ilə təltif edilmişdir. N. A.Əliyeva 104 elmi əsərin müəllifidir, Moskva, Kiyev, Kazan, Vladimir, Tiflis vo s. şəhərlərdə keçirilən elmi konfranslarda məruzələrlə çıxış etmişdir. Şirinov Fəxrəddin Behbud oğlu (1930-2004) Şirinov Fəxrəddin Behbud oğlu 1953-cü ildə Azərbaycan Dövlət Aqrar Universitetinin baytarlıq təbabəti fakültəsini bitirdikdən sonra 1953-1960-cı illərdə Ağstafa rayonlararası laboratoriyanın müdiri vəzifəsində işləyib. 1960-cı
ildə Azərbaycan Elmi-Tədqiqat Baytarlıq İnstitutunda “Quş
xəstəlikləri” laboratoriyasının aspiranturasına daxil olub, 1963-cü ildə namizədlik disertasiyasının müdafiə etmişdir. 1961-1971—cı illərdə həmin laboratoriyada aparıcı elmi işçi işləyib. 1971-cı ildən ömrünün sonunadək “Quş xəstəlikləri” laboratoriyasının müdiri vəzifəsində çalışmış, 1978-ci ildə doktorluq disertasiyasını müdafiə etmiş və baytarlıq elmləri doktoru elmi dərəcəsim almışdır. O, baytarlıq virusologiyası, mikrobiologiyası və 64
epızootologiya sahəsində görkəmli alim olmaqla heyvan və quşların ınfeksion xəstəliklərinin və onlara qarşı 2 (27 AŞ və "Bakı" ştammlan), kolıbakterioza qarşı formol vaksinin hazırlanması və istehsalata tətbiqinin, qaramal və camış- ların pasterellyozuna qarşı formolvaksinin (Az ETBİ) təkmilləşdınlməsinin və tətbiqinin elmi rəhbəri və müəllifi olmuşdur Azərbaycanda və xaricdə dərc edilən 85 elmi məqalənin, 2 elmi ixtiranın və 2 kitabın müəllifidir. Hindistanda, Macarıstanda və ABŞ-da elmi ezamiyyətdə olub, 1979-cu ildə Ümumdünya Baytarlıq konqresində məruzə ilə çıxış edibdir. MDB ölkələri üzrə quş xəstəlikləri sahəsində əlaqələndirmə, müdafiə, elmi-texniki şuraların üzvü olub, "Şərəf nişanı” ordeni və beynəlxalq sərgilərin medalları ilə təltif olunub və ona əməkdar baytar həkimi adı verilib. Eyubov İkram Ziyəddin oğlu (1925-2011) Eyubov İkram Ziyəddin oğlu doğulduğu və rəfaət etdiyi illər 1938-40-cı illərdə Qazax Müəllim lər seminariyasında təhsil almış, bir müddət Tovuz rayonunun Şamlıq orta məktəbində müəllimlik etmişdir. O, 1945-cı ildə Azərbaycan Dövlət Aqrar Universitetinin baytarlıq təbabəti fakültəsinə daxıl olmuş, 1951- ci ildə onu fərqlənmə diplomu ilə bitirmişdir. Elmə, elmı-tədqıqat işlərinə böyük ma rağı olduğuna görə onu institutda müəllim saxla mışlar. İnstitutda elmi-tədqiqat işləri istiqamətində gənc alim kimi onun qarşısında yeni perspektivlər, geniş imkanlar açılır. Bu imkanlar baytarlıq rentgenologiyası mövzusunda daha geniş olur. Bu mövzu İkram Eyubovda böyük maraq doğurur. O, institutda baytarlıq rentgenologiya kabinəsi yaradan və baytarlıq rentgenologiyası fənnini tədris edən ilk müəllim olmuşdur. İ.Eyubov bu istiqamətə apardığı elmi tədqiqatların nəticəsi kimi, həmin mövzuda yazdığı elmi işi (dissertasiyanı) uğurla müdafiə edərək 1958-ci ildə baytarlıq elmləri namizədi elmi dərəcəsi almışdır. Həmin ildən etibarən alimin taleyi “Şərəf nişanı” ordenli Azərbaycan Elmi-Tədqiqat Baytarlıq İnstitutu ilə bağlanır. O, bu elm məbədinə baş elmi işçi kimi dəvət alır. 1970- ci ildə professor İkram Eyubov “Ətraf mühit amillərinin təsiri ilə qoyunlarda əmələ gələn endemik xəstəliklər (anemiva, ur, ataksiya) və bunların profilaktikası” mövzusunda doktorluq dissertasiyası müdafiə edərək baytarlıq elmləri doktoru elmi dərəcəsini alır. Bu əsər öz əhəmiyyəti, aktuallığı, elmi dəyərinə görə tək Azərbaycan elminin deyil, həm də dünya elminin ən dəyərli
nümunələrindəndir. Alim
1972-1994- illərdə
Az.ETBİ-nıın “Yoluxmayan xəstəliklər” laboratoriyasına rəhbərlik etmiş, 1994- cü ildə Azərbaycan Dövlət Aqrar Universitetinin Qazax filialında kafedra müdiri vəzifəsində çalışmış, 2005- ci ildə isə yemdən Az.ETBİ-na qayıtmışdır. 65
İ.Eyubov 150- yə qədər elmi əsərııı. 5 kitabın, 5 səmərələşdirici təklifin müəllifidir. Onun müəllifi olduğu baytarlığa aid qurğular ötən əsrin 70-80-ci illərində SSRİ ‘ Xalq təsərrüfatları nailiyyətləri sərgisi"’ nin qızıl medalına lajiq görülmüşdür. Alimin elmi əsərləri ABŞ -m Florida ştatından, Polşadan, Macarıstandan istifadə üçün tələb olunmuşdur. Biotexnologiya və embrionun transplantasiyası sahəsində fundanental tədqiqatlar aparan ilk alimlərimizdən sayılır. Xəlilov Bəhman Bəhram oğlu (1930-2012) Ölkəmizdə yüksək ixtisaslı aqrar sahə müt əxəssislərinin hazırlanmasında və ADAU-nun inki şafında onun məzunu olmuş, biologiya elmləri doktoru, professor, ƏEX Bəhman Bəhram oğlu Xəlilovun çox böyük və təqdirəlayiq xidmətləri olmuşdur. Onun elmi-tədqiqat işlərinin əsas qayəsini entomozlann genetik və bioloji xassə lərinin öyrənilməsi və onlarla müvafiq mübarizə tədbirlərinin metodikasının hazırlanması təşkil edir. O, elmi-pedaqoji fəaliyyəti ilə yanaşı 1973- 1983-cü illərdə ADAU-nun rektoru olmuşdur. Bitki mühafizəsi üzrə tanınmış alim həm də Rusiya Aqrar Elmi Akademiyasınm həqiqi üzvü olmuşdur. Onun rektor işlədiyi müddətdə instituta tələbə qəbulu xeyli artırılmış, yeni kompleksin inşası üçün Azərbaycan KP MK, SSRİ Kənd Təsərrüfatı Nazirliyi və Azərbaycan SSR Nazirlər Sovetinin birgə qərarı qəbul olunmuş və qərara əsasən bir sıra tikinti işləri aparılmışdır. Ulu öndər Heydər Əliyevin böyük diqqət və qayğısı nəticəsində 1978-ci ildə Azərbaycan SSR Nazirlər Sovetinin «Azər baycan Kənd Təsərrüfatı İnstitutunda kadr hazırlığının daha da yaxşılaşdın İması və onun tədı is-maddi bazasının möhkəmləndirilməsi tədbirləri haqqında» birgə qəran qəbul olundu. Bu qərarda tədris prosesinin, elmi tədqiqatlann, təlim- tərbiyə işlərinin keyfiyyətinin daha da yaxşılaşdırılması proqramı nəzərdə tutulmuşdur. Həmin qərarın tələblərinə uyğun olaraq Gəncə-Göygöl şəhərləri arasında 300 hektarlıq sahədə ADAU-nun böyük kompleksinin tikilməsi planlaş- dınlmışdı. 1979-cu ildən bu işlərə ciddi şəkildə başlanıldı, xeyli tikintilər və kommunikasiya işlən həyata keçirildi, yataqxanalar, qazanxanalar tikildi, bir neçə tədris korpusunun, dendroloji parkın, ippodromun əsaslan qoyuldu. B.Xəlilov SSRİ Ali Soveti Rəyasət Heyətinin 16 may 1979-cu il tarixli fərmanı ilə yüksək ixtisaslı mütəxəssislər hazırlanmasında və kənd təsərrüfatı elminin inkişafında xidmətlərinə görə «Şərəf nişanı» ordeni ilə təltif edilmişdir. O, çoxlu sayda dərslik və dərs vəsaitləri hazırlamışdır. Onun rəhbərliyi ilə bir neçə namizədlik və doktorluq dissertasiyalan hazırlanmışdır. 66
Əsgərov Ələddin A bdulla oğlu (1925-2013) Azərbaycanda milli kənd təsərrüfatı kadrlarının hazırlanmasında çox böyük xidmətləri olan, geniş diapozonlu elmi elitaya və intellektə malik, korifey alimimiz, təbiətin və ətraf mühitin mühafizəsi üzrə ilk ali məktəb dərsliklərinin müəllifi, baytarlıq elmləri doktoru, professor, Əməkdar Elm Xadimi, Prezident Təqaüdçüsü (2010), akademik Həsən Əliyev adma Ekologiya Mükafatı Laureatı, məşhur mikrobioloq, sanitar-gigiyenist, ekoloq, zooloq Ələddin Abdulla oğlu Əsgərovun biologiya, ekologiya, təbiəti mühafizə və baytaarlıq təbabəti, ümumilikdə isə kənd təsərrüfatı elmimizin inkişafında olduqca böyük və önəmli xidmətləri vardır. Alimin apardığı fundamental-tətbiqi xarakterli elmi-təd qiqatların müəyyən hissəsi heyvan və quşların pasterellyoz xəstəliyi zamanı ayrılan P. multocida ştammlannın genetik xüsusiyyətlərinin, əlamət və xas sələrinin, dəyişkənliyi, həssaslığı və davamlılığının və mübarizə tədbirlərinin öyrənilməsinə həsr olunmuşdur. Onun rəhbərliyi ilə 20-yə qədər elmlər nami zədi və 1 elmlər doktoru hazırlanmışdır. Alim 1951-ci ildə Azərbaycanda quşlar arasında tüğyan edən xolera (pasterellyoz) xəstəliyinə qarşı peyvənd materialı - yarım maye formal vaksin hazırlayaraq onun səmərəsi mövzusunda namizədlik dissertasiyası müdafiə etmişdir. O, 1965-ci ildə baytarlıq elmləri doktoru elmi dərəcəsi və professor elmi adını almışdır. 1965-ci ildə onun təşəbbüsü ilə Azərbaycan Dövlət Aqrar Universitetində «Zoolo giya, gigiyena və baytar- sanitar ekspertizası» kafedrası yaradılmış və 2009-cu ilin sentyabr ayına kimi ona rəhbərlik etmişdir. Ə.Əsgərov 1976-1981 və 1991-1995-cı illərdə baytarlıq təbabəti fakültəsinin dekanı vəzifəsində işləmişdir. O, 600- dən artıq müxtəlif səpkili əsərlərin, o cümlədən 400 elmi xarakterli və 200-dəıı artıq ıctımaı-sıyasi mə qalənin müəllifidir. Onun müxtəlif sahələrə həsr edilmiş
60-dan artıq
kitabı (dərsliklər, monoqrafiyalar, dərs vəsaıtlən, elmi-bədii kitablar) nəşr edilmişdir. O, təbiəti və təbii sərvətləri mühafizə, ətraf mühitin mühafizəsinə aid, eləcə də «Müasir ekologiya» (I və II- hissələr, 2004, 2007) və «Davamlı İnsan Tnkişafi» (2009) fiındamentalali məktəb dərsliklənnm ilk müəllifidir Ə.Əsgərovun milli kənd təsərrüfatı, xüsusilə baytarlıq təbabəti, zootexniya, ətraf mühitin mühafizəsi, təbiəti və təbii sərvətlərin mühafizə, ekologiya və Davamlı İsan İnkişafı sahəsindəki xidmətləri elm və təhsilimizin tarixinə qizıl hərflərlə yazılıb Babayev Adil Namazalı oğlu (19 39-2004) 67
Yüksək intellektual səviyyə və geniş diapozonlu elmi elitaya malik olan, mükəmməl elmi-pedaqoji fəaliyyəti və dərin biliyi ilə səciyyələnən, mahir pedaqoq, morfoloq, anatom biologiya elmləri namizədi, dosent Adil Babayevin ölkəmizdə aqrar sahə üzrə yüksək ixtisaslı kadrların hazırlanmasında xüsusi xidmətləri olub. O, 1957-ci ildə AIMU-nun baytarlıq təbabəti fakültəsinə daxil olmuş, 1962-ci ildə isə həmin universiteti qırmızı diplomla bitirdikdən sonra ilk əmək fəaliyyətinə Gədəbəy rayonunda baş baytar həkim kimi başlamış, 1969 - 1979-cu illətdə Şuşa Kənd Təsərrüfatı Texnikumunda müəllim işləmişdir. Texnikumda yerli komitənin sədri vəzifəsində çalışmış, mütəmadi olaraq şerləri çap olunmuşdur. 0 , 1967 - 1968-d illərdə ADAU-nun “Anatomiya fiziologiya və histologiya” kafedrasında aspiranturaya daxil olub, məşhur professor R B.Rüstəmovun rəhbərliyi ilə “Camışlann barmaq və diz əzələ qollan hissəsində maqistral arteriyaların yaş xüsusiyyətləri” mövzusunda elmi tədqiqatlar apararaq, 1973-ci ildə namizədlik dissertasiyasını müdafiə etmişdir. A.Babayev 1972-ci ildən ADAU-nun “Anatomiya, fiziologiya və histologiya” kafedrasında assistent, sonra isə dosent vəzifəsində çalışmışdır. Alimin 30-dan çox elmi əsərləri, elmi metodik göstərişləri, dərslikləri və dərs vəsaitləri (“Heyvan anatomiyası terminləri lüğəti”, rusca-azərbaycanca-labnca, 1991; “Camışçılığm əhəmiyyəti”, 1986; “Heyvan” anatomiyasının sümük bəhsi”, 2001 və s.) vardır. Onun elmi əsərləri Rusiya Federasiyasının nüfuzlu mərkəzi jurnallarında, elmi külliyadannda nəşr olunmaqla dünya anatomlannın diqqətini cəlb etmişdir. A.Babayev sabiq SSRİ-nin bir çox Respublikalarında, mərkəzi şəhərlərdə (Moskva, Kiyev, Sankt-Peterburq, Səmərqənd, Alma-Ata və s.) keçirilən elmi- praktiki konfranslarda, konqreslərdə, simpoziumlarda və seminarlarda kənd təsərrüfatı heyvanlarının, xüsusilə iri buynuzlu heyvanların anatomiyasına dair çox zəngin və maraqlı elmi məruzələrlə çıxış etmiş, dünya alimlərinin rəğbətini qazanmışdır. O, 2003-cü ildə Gəncədə keçirilən Gəncə-Qars baytarlıq simpoziumda çox maraqlı mövzuda çıxış etmişdir. Zəngin biliyi ilə seçilən alim həm tələbələrin, həm də bütün universitet kollektivin böyük rəğbətini qazanmışdır. Alimin elmi pedaqoji irsi sanki genetik olaraq qızı tərəfindən davam etdirilib. Pürhani Tamara Adil qızı 2011-ci ildə “Camışlarda baş skeletinin ekoloji və yaş xüsusiyyətləri” mövzusunda dissertasiya müdafiə edərək biologiya elmləri üzrə fəlsəfə doktoru elmi dərəcəsi almışdır. Tamara xanımın həyat yoldaşı professor Pürhani Səfər Həsən oğlu iqtisad elmləri doktoru və professorudur. Respublikamızda informatika və avtomatlaşdırma üzrə məşhur alimdir, hazırda Milli Aviasiya Akademiyasında kafedra müdiri vəzifəsində çalışır. O, Azərbaycan Respublikası Prezidenti yanında Ali Attestasiya Komissiyasında Ekspert Şurasının üzvü, Beynəlxalq Ekologiya və Həyat fəaliyyətinin təhlükəsizliyi Akademiyasının həqiqi üzvüdür, Azərbaycan Müəllimlərinin I qurultayının və YAP-ın I qurultayının nümayəndəsi olub. Dəfələrlə Təhsil Nazirliyinin Azərbaycan həmkarlar təşkilatlan Konfedera siyasının fəxri fərmanları ilə təltif edilib.
Yüklə 26,66 Mb. Dostları ilə paylaş:
|