Azərbaycan qəzeti 2006 Almaniyadakı Nizami Gəncəvi adına Mədəniyyət

Azərbaycan.- 2008.- 11 aprel.- S. 3. 
 
 

Brüsseldə ümummilli lider Heydər Əliyevin 85 
illik yubileyinə həsr olunmuş poçt markaları çap edilib 
 
Belçika-Azərbaycan Evi və "Euro Xəbər" qəzeti 
ümummilli lider Heydər Əliyevin 85 illik yubileyi münasibətilə 
Brüsseldə poçt markaları çap etdirmişdir.  
Belçikada dövriyyəyə buraxılmış markaların birinin üzərində 
Azərbaycanın Dövlət bayrağının fonunda ümummilli lider Heydər 
Əliyevin şəkli verilmiş, "1923-2008" və "85 Year" (85 il) sözləri, 
digərinin üzərində isə ulu öndərin və onun siyasi xəttinin layiqli 
davamçısı Prezident İlham Əliyevin şəkilləri və "85 Year" sözləri 
çap olunmuşdur.  
Bu markalardan dünyanın bütün ölkələrinə göndərilən 
məktublarda istifadə oluna bilər. 
Qeyd edək ki, 2004-cü ildə də Belçika-Azərbaycan Evi üzərində 
ümummilli liderimizin və Azərbaycan Prezidenti İlham Əliyevin 
şəkilləri olan poçt markaları çap edərək dövriyyəyə buraxmışdı. 
Bu poçt markaları əhali arasında məmnunluqla qarşılanmış və 
geniş istifadə edilmişdir. 
Belçika-Azərbaycan Evindən bildirmişlər ki, markaların 
Avropanın mərkəzi hesab edilən Brüsseldə çap olunması 
avropalıların Azərbaycanı yaxından tanıması istiqamətində yeni 
bir addım olacaqdır. Markaların Belçika Poçt İdarəsi tərəfindən 
təsdiqi isə onların dünyanın istənilən ölkəsinə göndərilməsinə 
imkan yaratmışdır. 
Yeni poçt markalarını Belçika-Azərbaycan Evinin Bakı 
ofisindən əldə etmək olar. 
 
Azərbaycan.- 2008.- 26 aprel.- S. 3. 
 
 

İnformasiya kommunikasiya texnologiyalarının 
inkişafında Heydər Əliyev siyasətinin rolu 
 
Aprelin 24-də Rabitə və İnformasiya Texnologiyaları 
Nazirliyinin Baki Telefon Rabitəsi İstehsalat Birliyində (BTRİB) 
müstəqil Azərbaycan dövlətinin banisi Heydər Əliyevin anadan 
olmasının 85-cü ildönümü geniş qeyd olunmuşdur. 
Rabitə və informasiya texnologiyaları nazirinin müavini 
İltimas Məmmədov, Milli Məclisin deputatı Siyavuş Novruzov, 
BTRİB-in baş direktoru Beytulla Hüseynov və digər natiqlər 
parlaq və təkrarsız şəxsiyyət, müasir Azərbaycan dövlətçiliyinin 
qurucusu Heydər Əliyevin çoxşaxəli fəaliyyətindən, xalqımız 
qarşısında misilsiz xidmətlərindən danışmışlar. 
Qeyd olunmuşdur ki, ümummilli lider informasiya-
kommunikasiya texnologiyalarının əhəmiyyətini daim yüksək 
qiymətləndirmiş, bu sahədə inkişafa nail olmaq üçün ardıcıl səylər 
göstərmişdir. Azərbaycanda mobil rabitənin bugünkü yüksək 
inkişaf səviyyəsi də məhz Heydər Əliyevin səylərinin bəhrəsidir. 
1994-cü ildə "Bakcell", 1996-cı ildə "Azercell" birgə 
müəssisələrinin yaradılması Azərbaycanda mobil rabitənin 
inkişafının əsasını qoymuşdur.  
lkənin rabitə sektoruna ilk investisiyaların cəlb edilməsi də 
ümummilli liderin adı ilə bağlıdır. Heydər Əliyev Azərbaycanda 
radio-televiziya yayımının dünya standartlarına uyğun təşkili 
istiqamətində lazım olan bütün tədbirləri görmüşdür. Əsası 
ümummilli lider Heydər Əliyev tərəfindən qoyulmuş işlər bu gün 
Prezident İlham Əliyev tərəfindən uğurla davam etdirilir, 
informasiya-kommunikasiya texnologiyalarının inkişafı üçün 
məqsədyönlü addımlar atılır.  
Tədbirdə birliyin bir sıra əməkdaşına Yeni Azərbaycan 
Partiyasına üzvlük vəsiqəsi verilmişdir. 
 
Azərbaycan.- 2008.- 25 aprel.- S. 5. 
 

Əfəndiyev T. 
 
Ürəklərdə ucalan abidə 
 
Müstəqil Azərbaycanın banisi, ümummilli lider Heydər 
Əliyevin əziz xatirəsi hər birimizin qəlbində əbədi ünvan tapıb. 
Ulu öndər Azərbaycana rəhbərlik etdiyi bütün dövrlərdə 
mədəniyyətin, milli-mənəvi dəyərlərin himayədarı olmuşdur. 
Heydər Əliyevin mənəvi dəyərlərin qorunmasında Azərbaycan 
tarixinin unudulmayacaq səhifələrini yazan şəxsiyyətlərin 
qiymətləndirilib üzə çıxarılması istiqamətində göstərdiyi ardıcıl 
fəaliyyət misilsizdir. Heydər Əliyevin mədəniyyətə, incəsənətə, 
eləcə də bu sahədə çalışan insanların dəyərləndirilməsinə 
göstərdiyi diqqət əbədi bir proqramdır. Bu proqramın maddələri, 
bölümləri elə zəngindir ki, ondan istifadə etdikcə tükənmir, 
əksinə, daha geniş fəaliyyət üçün yeni imkanlar açır. 
1969-cu ildən - ölkəyə rəhbərlik missiyasını yerinə 
yetirdiyi vaxtdan etibarən Azərbaycan xalqı Heydər Əliyevin 
simasında əsl liderini tapdı. Ulu öndərin elə həmin ildə 
Azərbaycan dramaturqu Cəfər Cabbarlının anadan olmasının 70 
illiyinin keçirilməsinə təşəbbüs göstərməsi, az sonra ədibin 
yubileyinin Moskvada İttifaqlar evinin Sütunlu salonunda təşkil 
olunması çox mətləblərdən xəbər verir. Bu, faktdır ki, Heydər 
Əliyevin respublikaya rəhbərliyə başlaması ilə bərabər 
Azərbaycan mədəniyyətinin yeni inkişaf mərhələsinin əsası 
qoyuldu. Təsadüfi deyil ki, tədqiqatçılar ötən əsrin 70-ci illərini 
"Azərbaycan mədəniyyətinin intibah dövrü" adlandırıblar. Həmin 
intibahı şərtləndirən yüzlərlə fakt var ki, onların əsl yaradıcısı, 
təşəbbüskarı, xeyir-dua verəni məhz Heydər Əliyev olub.  
Türkiyə Cümhuriyyətinin banisi Mustafa Kamal 
Atatürkün bir kəlamı var: "Xalqa əfəndilik etmək yoxdur, xalqa 
xidmət etmək vardır, kim xalqa xidmət edə bilirsə, yalnız o, xalqa 
əfəndilik edə bilər". Bu kəlmələrin mahiyyətinə diqqət yetirilsə, 
onu məhz ümummilli lider Heydər Əliyevin fəaliyyətinə aid 

etmək olar. Bu da səbəbsiz deyildi. Bütün xarici ölkə siyasətçiləri 
dəfələrlə söyləyiblər ki, Heydər Əliyev qədər öz vətənini - doğma 
Azərbaycanı sevən ikinci bir liderə rast gəlinməyib. Buna görə də 
xalqın ürəyində Heydər Əliyevin abidəsi əbədi ucalmışdır.  
Könüllərdə öz abidəsinə əbədi yer almış Heydər Əliyev bu 
məhəbbəti qazanmamışdan öncə Azərbaycanın çox məşhur 
simalarının, tarixi şəxsiyyətlərinin, ədib və şairlərinin həm 
heykəllərinin ucalmasına, həm də ev-muzeylərinin yaradılmasına, 
yubileylərinin keçirilməsinə, kitablarının nəşrinə şərait yaratdı.  
1974-cü ildə Azərbaycan teatrının yüz illik yubileyi ilə 
əlaqədar Heydər Əliyevin geniş məruzəsi böyük əks-səda 
doğurdu. Azərbaycan teatrının bir əsrlik inkişaf yolu haqqında ulu 
öndər elə müəkəmməl, səriştəli və parlaq məruzə etdi ki, 
teatrşünaslar da, ömrünü-gününü bu sahəyə bağlamış sənətkarlar 
da, tamaşaçılar da, qonaqlar da heyrət içində qaldılar. Heydər 
Əliyev adi məruzəçi deyildi. Əsl teatrşünas, sənət bilicisi kimi 
danışırdı. Həm tarixin müəyyən məqamlarına toxunurdu, həm 
günün nailiyyətlərindən söz açırdı, həm də tərəqqiyə nail 
olmaqdan ötrü mədəniyyət xadimlərinin qarşısında yeni tələblər 
qoyurdu. Təsadüfi deyildi ki, biz həmin məruzədən bu günə kimi 
universitetimizdə dərslik vəsaiti kimi istifadə edirik. O ildən üzü 
bəri onlarla tədqiqat əsəri yaranıb, dərsliklər meydana çıxıb. 
Amma heç birində problemlər ulu öndərin həmin məruzədə 
toxunduğu kimi mükəmməl şərh edilməyib. Heydər Əliyev 
deyirdi: "Görkəmli mədəniyyət xadimləri Mirzə Fətəli Axundov, 
Həsən bəy Zərdabi, Nəcəf bəy Vəzirov, Əbdürrəhim bəy 
Haqverdiyev, Nəriman Nərimanov, Cəlil Məmmədquluzadə, 
Üzeyir Hacıbəyov mədəniyyət tariximizdə ilk dərin şırım açaraq 
Azərbaycan teatr sənətinin toxumunu səpmiş, onun cücərtiləriniE 
şiddətli qasırğalardan hifz edib qorumuşdular. Azərbaycan 
teatrının beşiyi başında dayanan bu mütəfəkkirlər sənət, xalq 
naminə mərdlik, cəsarət, hünər və rəşadət göstərmişlər". 
Dramaturqların, rejissor və aktyorların qarşısında mühüm 
vəzifələr qoyan ulu öndər teatr sənətinin estetik təsir gücündən, 

səviyyəsindən məzmunlu söz açaraq bildirirdi: "Teatr dərin 
düşüncələr, böyük hisslər, güclü dramatik vəziyyətlər 
yaratmalıdır. Əgər teatrımızın tarixinə nəzər salsaq, fərəhlə deyə 
bilərik: Azərbaycan dramaturgiyası həmişə böyük ictimai 
konfliktlərə, əhəmiyyətli mövzulara dərindən meyil edib. Teatr 
tamaşası həmişə bayrama çevrilib. Elə bir insan çətin tapılar ki, 
səhnə sənəti onun taleyində, dünyagörüşünün, estetik zövqünün 
formalaşmasında böyük rol oynamasın. Şübhə etmirik ki, 
incəsənətin formaları daim nə qədər zənginləşirsə-zənginləşsin, 
televiziya və kino nə qədər yayılır və kütləvi hal alırsa-alsın, 
cəmiyyət inkişaf etdikcə teatrın rolu da artacaqdır. Səhnənin 
bilavasitə tamaşa salonu ilə ünsiyyəti prosesinə əsaslanan, 
tamaşaçılarla birlikdə həyəcan keçirən teatr həyatın özü qədər 
əbədidir".  
Heydər Əliyev hələ 34 il öncə təəssüf edirdi ki, tamaşa 
salonları heç də həmişə adamla dolu olmur. Ulu öndər bunun 
səbəbini həm bəzi pyeslərin və tamaşaların keyfiyyətində, həm də 
əsərlərin səhnə təcəssümünün forma və üsullarının daha 
rəngarəng olmasına imkan verən müasir texniki vasitələrə 
münasibətdə axtarmağın lazım gəldiyini qeyd edirdi. Həm 
mətbuatın, həm də pedaqoji ictimaiyyətin qarşısında bir vəzifə 
olaraq tapşırırdı ki, teatr sənəti düzgün təbliğ olunmalı, uşaqlara 
həm ailədə, həm məktəbdə bu sənətə məhəbbət yaradılmalıdır. 
Elə bu kamil münasibətin və qayğının nəticəsində respublikanın 
müxtəlif bölgələrində qısa müddət ərzində 14-dən artıq dövlət 
teatrı yaradıldı. Ulu öndərin qayğısı nəticəsində yeridilən 
mədəniyyət siyasəti öz bəhrəsini verirdi. Münbit zəmin, əlverişli 
şərait nəticəsində dünya şöhrətli sənət adamlarının yetişməsi və 
hərtərəfli fəaliyyət göstərməsi sadəcə istedadın gücü deyildi. 
Həmin şəxsiyyətlər üçün məhz Heydər Əliyev tərəfindən yaşıl 
işıq yandırılmışdı. Xatırladaq ki, Azərbaycan o zaman sovet 
imperiyasının tərkibində kiçik bir respublika idi. Amma həmin 
vaxt on yazıçı, şair, memar, rəssam və müğənnimizin Sosialist 
Əməyi Qəhrəmanı kimi yüsək ad alması sadə bir iş deyildi. Bu 

nailiyyətlər o zaman Azərbaycana rəhbərlik edən ulu öndərin 
nüfuzunun, sənətə münasibətinin, ən başlıcası isə millətinə olan 
sevgisindən doğan qeyri-adi cəsarətinin nəticəsi idi. Müqayisə 
üçün deyək: o zaman Ukrayna kimi bir respublikanın cəmi iki 
Sosialist Əməyi Qəhrəmanı var idi. Qara Qarayev, Fikrət Əmirov, 
maestro Niyazi, Mirzə İbrahimov, Süleyman Rüstəm, Süleyman 
Rəhimov, Rəsul Rza, Rəşid Behbudov, Mikayıl Hüseynov, Tahir 
Salahov kimi görkəmli insanların soyadlarının yanında yazılmış o 
fəxri ad hər bir azərbaycanlının ürəyində qürur hissi doğururdu. 
Heydər Əliyevin bu fədakarlığı sanki 1937-ci ildə köksünə yaralar 
vurulmuş Azərbaycanın repressiyalardan zillət çəkmiş ovqatına 
təskinlik gətirirdi. Cavidləri, Müşfiqləri gedər-gəlməzə aparan 
yollar ulu öndərin cəsarəti nəticəsində Azərbaycanın sənət 
aləminə indi də dünya şöhrəti, yeni fəxri adlar, mükafatlar 
gətirirdi. Tarixin müəyyən qaranlıq məqamları haqqında 
fikirləşəndə istər-istəməz Heydər Əliyevin həqiqətən misilsiz 
qəhrəmanlıq missiyasını ləyaqətlə yerinə yetirdiyinin şahidi 
olursan.  
Hələ sovet dövründə ən cəsarətli ədəbiyyat Azərbaycanda 
yarandı. Yazıçılar tərəfindən cəmiyyətdə olan neqativ hallara 
kəskin ədəbi-bədii münasibət göstərildi. Sovet rejimində 
Azərbaycanda dissident ədəbiyyatının yaradılması Heydər 
Əliyevin uzaqgörənliyi və onun daxilən demokratik ruhlu 
şəxsiyyət olmasını təsdiqlədi. Bu faktı heç kəs inkar edə bilməz 
ki, Azərbaycan ədəbiyyatında ilk demokrat yazıçı əgər Mirzə 
Cəlildirsə, ilk demokrat ölkə rəhbəri də Heydər Əliyev olub. 
Rusiyada dissident ədəbiyyatına cəhd göstərənlər təqib edilirdi, 
təzyiqə məruz qalırdı, son anda ünvanı zindanlar olurdu. 
Azərbaycanda isə Heydər Əliyev belə ruhlu insanları həmişə 
himayə edirdi. Məsələn, Bəxtiyar Vahabzadə, Abbas Zamanov, 
Xəlil Rza Uluturk, İlyas Əfəndiyev, Anar və başqaları. Bəzi 
misallara fikir verək. Bəxtiyar Vahabzadə "Gülüstan" poemasını 
yazdı. Məzmunundan bəllidir ki, sovet dövründə bu cür müəllifi 
nə gözləyərdi. Amma onun xilaskarı Heydər Əliyev oldu. "Cənubi 

Azərbaycan" sözünə görə adamı ciddi cəzalandırardılar, amma 
professor Abbas Zamanov həm ədəbiyyata, həm də mətbuata 
"Cənubi Azərbaycan" mövzusu gətirdi. O da Heydər Əliyevdən 
dəstək alırdı. Xəlil Rzanın bütün fəaliyyəti məlumdur. Onun da 
kürəyində Heydər Əliyevin əli var idi. İlyas Əfəndiyev "Natəvan" 
pyesində müstəqil Azərbaycan ideyasından danışırdı. 1976-cı ildə 
bu pyes tamaşaya qoyulanda xalq artisti Amalya Pənahovanın 
(Natəvan) üzünü salona tutaraq: "Biz müstəqil Azərbaycanı 
mütləq görəcəyik!" nidası səslənəndə çoxu eyhamlı baxışlar ulu 
öndərə sarı boylanırdı. Onun sifətində isə qəribə bir razılıq və nur 
var idi. O gecənin müdhiş olacağı haqqında çoxları bədgüman idi. 
1993-cü ildə yenidən hakimiyyətə qayıdan Heydər Əliyev 
"Natəvan"a tamaşa edəndə o hadisəni xatırlatmışdı. Xalq yazıçısı 
Anarın 60 illik yubileyində ulu öndər bir qaranlıq məqama da işıq 
saldı: "Yaxşı yadımdadır. O vaxtlar Anar haqqında Azərbaycan 
MK-ya nələr yazıb göndərmirdilər? Pantürkistdir, sovet 
hökumətinin düşmənidirE Amma biz bunlara fikir vermədik".  
Heydər Əliyev bu sözləri elə sadə və səmimi ifadə edirdi 
ki, sanki heç nə olmamışdı. Halbuki bu fikirlərin arxasında 
repressiyaya tuş gələ biləcək insan taleyi dayanırdı. Bu taleyi 
yaşayanlardan biri də Heydər Əliyev ola bilərdi. Ümummilli lider 
təkcə siyasi karyerasını, vəzifəsini deyil, həm də həyatını 
millətinin xoş gələcəyi uğrunda təhlükə altında qoymuşdu. Onu 
qalib edən də məhz bu keyfiyyəti və nüfuzu idi. Bugünkü dövlət 
müstəqilliyimizin əsası məhz 1970-ci illərdə qoyulub. Bunu sübut 
etmək üçün yüzlərlə misal gətirmək olar. Azərbaycan 
mədəniyyəti və incəsənəti həmişə Heydər Əliyev şəxsiyyətinin 
himayəsində olub.  
Azərbaycan mədəniyyətinin müxtəlif sahələri üçün ixtisaslı 
kadrlar hazırlayan universitetin fəaliyyətinin genişlənməsində, 
çoxprofilli ixtisasların yaradılmasında, maddi-texniki bazasının 
möhkəmlənməsində ulu öndərin çox böyük xidməti var. Bu ali 
məktəbdə rəngkarlıq, heykəltəraşlıq, qrafika ixtisasları yox idi. 
Sovet dövründə bu ixtisaslar mütləq Moskva tərəfindən müəyyən 

edilirdi. Bu razılığı almaq da asan deyildi. Belə ziddiyyətli bir 
şəraitdə universitetdə həmin ixtisasların açılması yenə də Heydər 
Əliyevin köməyi nəticəsində mümkün oldu. Ötən müddət ərzində 
bu ixtisaslar üzrə yüksək səviyyəli mütəxəssislər yetişib, müəyyən 
uğurlar qazanılıb. İndi yerləşdiyimiz gözəl bina da Heydər 
Əliyevin göstərişi ilə universitetə verilib. Həmişə qayğımıza 
qalan, problemlərimizlə maraqlanan və onun aradan qaldırılması 
üçün tövsiyə və məsləhətlər verən Heydər Əliyev deyərdi: "Xalq 
bir çox xüsusiyyətləri ilə tanınır, bu xüsusiyyətlərin ən yüksəyi, 
ən böyüyü mədəniyyətdir. Yüksək mədəniyyətə malik olan xalq 
həmişə irəli gedəcək, həmişə yaradacaq, həmişə inkişaf edəcək".  
1980-ci illərin ikinci yarısından 1993-cü ilə qədər olan 
dövrdə ziyalılar, böyük sənətkarlar maddi baxımdan çox 
acınacaqlı vəziyyətə düşmüşdülər. Ölkədə baş alıb gedən 
anarxiya, iqtisadi böhran bu insanları diqqətdən kənarda 
saxlamışdı. Ölkədə təkcə iqtisadiyyat deyil, mədəniyyət də 
sıradan çıxmaqda idi. Heydər Əliyevin xalqın tələbi ilə yenidən 
hakimiyyətə qayıtması bu qaranlığa bir aydınlıq gətirdi. Ulu 
öndərin ilkin olaraq xilas etdiyi, yaşaması, hərtərəfli fəaliyyət 
göstərməsi üçün şərait yaratdığı insanlar mədəniyyət xadimləri 
oldu. Prezident təqaüdü təsis edildi. İnsan əməyini qiymətləndirən 
meyarlar yaradıldı. Elmə, mədəniyyətə əsl qiymət verildi. Bütün 
zamanlarda olduğu kimi, Heydər Əliyev yenə də mənəvi ucalığın 
fövqündə dayanaraq xeyirxah əlini varlığından artıq sevdiyi 
xalqının ziyalılarına uzatdı. Ölkənin mədəni həyatında əsl dirçəliş 
baş verdi. Vaxtilə Azərbaycanı tərk etmiş ziyalılar, söz-sənət 
sahibləri, sənətkarlar vətənə qayıtdılar. Azərbaycan 
mədəniyyətinin vüsəti genişləndi. Beynəlxalq mədəni əlaqələrin 
yaradılması, xarici ölkələrdə Azərbaycan mədəniyyəti günlərinin 
keçirilməsi, bir sıra yeniliklər ulu öndərin arzularını 
gerçəkləşdirdi.  
Sevinirik ki, həmişə mədəniyyətimizin himayədarı kimi 
dəstəyinə arxalandığımız ulu öndərin ənənələri bu gün də 
yaşamaqdadır. Azərbaycan mədəniyyəti yenə də etibarlı 

əllərdədir. İstər ölkə Prezidenti İlham Əliyevin, istərsə də Heydər 
Əliyev Fondunun prezidenti Mehriban xanım Əliyevanın bu 
istiqamətdəki fəaliyyətləri Azərbaycan mədəniyyətinin üfüqlərini 
daha da genişləndirdi. İndi Azərbaycan yazıçısının, bəstəkarının, 
rəssamının yubileyləri YUNESKO tərəfindən qeyd edilir. Tarixi 
abidələr YUNESKO-nun İrs siyahısına salınır. İncəsənət və 
musiqi xadimlərinin xoş sorağı dünyanın möhtəşəm konsert 
salonlarından gəlir. Azərbaycan bəstəkarı beynəlxalq "Sülh 
artisti" fəxri adına layiq görülür. Müxtəlif ölkələrdə Azərbaycan 
ili start götürür. Bütün bunlar bir daha təsdiqləyir ki, Heydər 
Əliyevin böyük uzaqgörənliklə həyata keçirdiyi və keçirmək 
arzusunda olduğu məqsədlər, məramlar dəyərli varislər tərəfindən 
həqiqətən də əbədi proqrama çevrilib. Bu proqramın həyatda 
gerçəkləşməsi Azərbaycan xalqına iftixar və yeni sevinclər 
gətirməkdədir.  
 
Azərbaycan.- 2008.-25 aprel.- S. 4. 
 
 
Azərbaycanın Polşadakı səfirliyi bu ölkənin 
Milli Kitabxanasında Ümummilli lider 
Heydər Əliyev haqqında kitabların 
təqdimatını keçirmişdir 
 
Azərbaycanın Polşadakı səfirliyindən AzərTAc-a 
bildirmişlər ki, aprelin 21-də Varşava Milli Kitabxanasında 
xalqımızın ümummilli lideri Heydər Əliyevin həyat və 
fəaliyyətindən bəhs edən kitabların təqdimat mərasimi 
olmuşdur. 
Azərbaycan, rus və ingilis dillərində çap olunmuş 
20-dən çox kitabı Milli Kitabxananın direktoru Tomaş 
Makovskiyə təqdim edən səfir V.Quliyev, ulu öndər 
Heydər Əliyevin zəngin və çoxşaxəli fəaliyyətindən, onun 
Azərbaycanın iqtisadi və mədəni inkişafında, dövlət 

müstəqilliyinin möhkəmlənməsi və ölkənin beynəlxalq 
miqyasda tanınması istiqamətində gördüyü böyük işlərdən 
danışmışdır.       
İndiyə qədər səfirlik tərəfindən Milli Kitabxanaya 
onlarla kitabın bağışlandığını və həmin kitablar əsasında 
Azərbaycan fondunun yaradıldığını qeyd edən Tomaş 
Makovski Heydər Əliyev haqqındakı əsərlərin həmin 
fondda fəxri yer tutacağını bildirmişdir. 
 
Azərbaycan.- 2008.- 22 aprel.- S. 2. 
 
 
Beynəlxalq festivalda Firəngiz 
Əlizadənin Heydər Əliyevə həsr 
etdiyi «İthaf» əsəri 
səsləndirilmişdir 
 
            Bəstəkarlar İttifaqının mətbuat xidmətindən AzərTAc-a, 
bildirmişlər ki, aprelin 11-dən 20-dək Kiyevdə Ukrayna 
Bəstəkarlar İttifaqının təşkilatçılığı ilə keçirilən "Mövsümün 
musiqili premyerası" adlı XVII Beynəlxalq Musiqi Festivalı 
keçirilmişdir. 
           Festivalın Ukrayna Dövlət Filarmoniyasındakı açılış 
mərasimində Azərbaycan Bəstəkarlar İttifaqının sədri, xalq 
artisti, professor Firəngiz Əlizadənin ulu öndərimiz Heydər 
Əliyevə həsr etdiyi “İthaf” əsəri ifa olunmuşdur. Əsər 
Ukraynanın xalq artisti, dirijor Vladimir Sirenkonun rəhbərlik 
etdiyi Ukrayna Dövlət Simfonik Orkestrinin ifasında 
səsləndirilmişdir. 
          Aprelin 13-də isə Pavlo Strutsun rəhbərliyi ilə Kreşşatik 
Xoru Azərbaycanın əməkdar incəsənət xadimi, bəstəkar Rauf 
Əliyevin "Ballada" əsərini ifa etmişdir. 
 
Azərbaycan.- 2008.- 22 aprel.- S.  4. 

Rəhimli İ. 
 
Quruculuq missiyası 
 
Tarixi şəxsiyyətlərin əsl miqyası gördükləri və görmək 
istədikləri işlərin tarixi əhəmiyyəti, önə çəkdikləri ideyaların 
inkişaf potensiyası müəyyən zaman məsafəsindən daha aydın, 
daha parlaq, daha mənalı görünür. Görkəmli rus şairi Aleksandr 
Blokun mudrik kəlamı var: "Üz-üzə üz görünməz. Böyük 
uzaqdan görünər". Bu mənada XX əsrdə və XXI əsrin ilk illərində 
həqiqi böyük şəxsiyyət kimi Heydər Əliyev dühasının 
Azərbaycan tarixində əzəmətli rolu, cahanşümul əhəmiyyəti və ən 
ümdəsi bir rəhbər, bir öndər kimi qüdrətli tarixi missiyası çağdaş 
günümüzdə daha aydın, daha parlaq, daha möhtəşəm görünür. 
Görünür və son dərəcə geniş, dərin, fəlsəfi təhlilə əsas verir. 
Heydər Əliyevin siyasi və dövlətçilik fəaliyyətinin özəl təhlili 
üçün ilk növbədə mürəkkəb, politoloji terminlərlə ifadə olunan 
ideyalar sistemi lazımdır. Çünki onun qüdrət və mahiyyətini 
açmaq üçün əsrlərlə təsdiqlənmiş dünya ölçülərinə böyük ehtiyac 
var. Heydər Əliyevin mədəniyyət quruculuğunda gördüyü işlər 
onu layiqincə və asanlıqla dəyərləndirmək üçün daha əlverişlidir. 
Bunun isə vacib və tutarlı, əsaslı dayaqlar üzərində bərqərar olan 
üç əsas səbəbi var. 
Birincisi. Heydər Əliyevin mədəniyyət quruculuğu sahəsində 
gördüyü möhtəşəm və ardıcıl işlər göz qabağındadır. Göz 
qabağındadır və həmin həqiqətə hamının, o cümlədən ulu öndərin 
siyasi opponentlərinin də münasibətləri eyni dərəcədə müsbətdir, 
qəbul olunur. 
İkincisi. Bu səbəb bilavasitə mədəniyyət və incəsənət hadisələrini 
hisslərimizlə qavramaqla bağlıdır. Həmin mənada Heydər 
Əliyevin milli mədəniyyətimiz və incəsənətimiz sahəsində 
gördüyü işlər hamıda sevinc, fərəh, qürur, iftixarE kimi xoş 
duyğular oyadır. 
Üçüncüsü. Mədəniyyət quruculuğu bir canlı, qırılmaz proses kimi 

özü-özlüyündə məhsuldardır. Yəni mədəniyyət quruculuğu 
prosesini əkinçiliklə müqayisə etmək olar. Bu gün əkdiyin ağac 
yaxşı qulluq nəticəsində uzun illər bar-bəhər verir. Hələ vaxtilə 
dahi yazıçı Lev Tolstoy deyirdi: "Ək, o zaman həyatın başlıca 
qanununa uyğun olarsan". 
Bu mənada bir tarixi şəxsiyyət kimi Heydər Əliyevin bəşər 
tarixinin dahi şəxsiyyətləri ilə bir sırada durduğunu bu günün 
zaman məsafəsindən daha aydın görürük. Şərq və Qərb tarixini 
səhifələyəndə adları qızıl hərflərlə yazılan hökmdarlar, dövlət 
rəhbərləri bir qayda olaraq məhz mədəniyyət quruculuğunda 
gördükləri işlərlə əbədiləşiblər. Amerika Birləşmiş Ştatlarının 
dörd dəfə prezidenti seçilmiş Franklin Ruzvelti (1882-1945) və 
Türkiyə Respublikasının yaradıcısı Atatürk Qazi Mustafa Kamalı 
(1881-1938) xatırlamaqla buna istənilən qədər misal gətirmək 
olar. Ancaq mənim üçün Heydər Əliyev şəxsiyyətini ilk 
Azərbaycan dövlətinin qurucusu Şah İsmayıl Xətai ilə müqayisə 
etmək tarixilik baxımından daha tutarlı və daha korrekt (həssas və 
incə, dəqiq və mənalı) olar. Böyük inamla demək olar ki, Heydər 
Əliyevin mədəniyyət və incəsənətin bütün sahələrində gördüyü 
fundamental işlər, etdiyi təşəbbüslər hələ uzun müddət 
Azərbaycanın milli mədəniyyətinin və incəsənətinin sarsılmaz 
dayaqları olacaq. 
Şah İsmayıl Xətainin sarayında musiqi, miniatür sənəti məktəbləri 
formalaşırdı, elm mərkəzi fəaliyyət göstərirdi. Sənət adamları 
dövlətin diqqət və himayəsindəydi. 
Heydər Əliyev sovet dönəmində müttəfiq respublika katibləri 
arasında yeganə rəhbər idi ki, ölkəmizin Ali Qanununa dövlət 
dilinin Azərbaycan dili olduğu bəndini daxil etdi. Daxil etdi və bu 
prosesə təkan verdi, mətanətlə onun arxasında dayandı və son 
nəticədə istəyinə qətiyyətlə nail oldu. 
Heydər Əliyevin böyük qətiyyəti və iradəsi, uzaqgörən müdrik 
siyasəti ilə SSRİ-nin ən məşhur ali məktəblərinə ilbəil daha çox 
gənclər müxtəlif ixtisaslar üzrə təhsil almağa göndərildilər. Bu 
gün onların böyük bir dəstəsi müstəqil Azərbaycanın qüdrətli 

dövlət kimi formalaşmasında müxtəlif sahələrdə səylə çalışır. Bir 
daha yada salmalıyıq ki, ölkəmizin prezidenti İlham Əliyev də 
məhz Azərbaycandan kənarda təhsil almış həmin insanların 
sırasındadır. 
Heydər Əliyev Azərbaycanda müxtəlif respublikaların ədəbiyyat 
və incəsənət günlərini keçirirdi. Bununla da yazıçılarımızın, 
rəssamlarımızın, bəstəkarlarımızınE əsərləri özgə xalqlara təbliğ 
olunurdu, dünya miqyasına çıxırdıE 
Heydər Əliyevi böyük tarixi şəxsiyyət kimi fərqləndirən ən böyük 
amillərdən, özəllikdən biri odur ki, ulu öndər mədəniyyət 
quruculuğu ilə iki müxtəlif və son dərəcə fərqli ictimai-siyasi 
formasiyada məşğul olub. İkisində də ən böyük amalını, milli 
mədəniyyətin qüdrətli təəssübkeşi olduğunu gördüyü işlərin 
əzəmətilə dönə-dönə təsdiqləyib. 
1969-cu ildə Azərbaycan Kommunist Partiyası Mərkəzi 
Komitəsinin birinci katibi seçiləndə unitar dövlət sistemi (SSRİ) 
kifayət qədər möhkəm və sərt qanunlarla mərkəzdən idarə olunan 
qaydalarla yaşayırdı. Olduqca mürəkkəb ictimai-siyasi 
konyuktura çərçivəsində milli mədəniyyət quruculuğu ilə məşğul 
olmaq o qədər də asan məsələ deyildi. Ən başlıca çətinlik isə milli 
mədəniyyət quruculuğunun məqsəd və vəzifələrini marksizm-
leninizmin sərt ideoloji tələb-prinsipləri içərisində 
gerçəkləşdirmək idi. İndi dərk edirik ki, Heydər Əliyev bu çətin 
işi fövqəladə məharətlə, coşqun vətənsevərlik eşqilə 
gerçəkləşdirə, reallaşdıra və inkişaf etdirə bilib. Məhz 
özünəməxsus məharətlə!!! 
Belə bir deyim var: informasiyaya mükəmməl sahib olan şəxs tam 
şəkildə situasiyaya hakimdir. Ölkəmizin ali vəzifəsinə 
seçilməmişdən əvvəl Heydər Əliyev Milli Təhlükəsizlik 
Nazirliyinin (o vaxtı DTK - Dövlət Təhlükəsizliyi Komitəsi 
adlanırdı) ilk azərbaycanlı rəhbəri idi. O, Azərbaycanda, SSRİ-də 
və bütün dünyada gedən ictimai-siyasi, həmçinin digər prosesləri 
dərindən bilirdi. Bilib analitik təfəkkürlə təhlil etmək qüdrətində 
idi. Təhlil edib müdrik qərarlar çıxarmaq iqtidarı vardı. 

Qənaətlərini həssaslıqla, uzaqgörənliklə reallaşdırmaq 
gücündəydi. Bu dühalıq keyfiyyətlərinə və belə məlumatlı 
olduğuna görə də Heydər Əliyevin mədəniyyət quruculuğunda 
atdığı inamlı addımların hamısı sərrast, tutarlı və məhsuldar oldu. 
Heydər Əliyev Azərbaycan Respublikasının rəhbərliyinə 1969-cu 
ilin iyun ayında seçildi. Artıq elə həmin ilin sonunda hamıya 
aydın oldu ki, Heydər Əliyev əvvəlcədən tərtib etdiyi və güclü 
elmi əsaslara söykənən mədəni quruculuq proqramını ardıcıl 
olaraq gerçəkləşdirir. 
Sovetlər dönəmindəki keçmişimizi birmənalı qara rənglə təsvir 
edənlər unutmamalıdırlar ki, "Sovet Sosialist Mədəniyyəti" 
quruculuğu proqramı mütərəqqi prinsiplər əsasında tərtib edilirdi. 
Müttəfiq respublikaların rəhbərləri bu proqramı necə var eləcə də 
adekvat gerçəkləşdirəndə, bir qayda olaraq, müsbət nəticələrə 
gəlirdilər. Özünün fərdi proqramını partiyanın qurultaylarında və 
digər ali məclislərində təsdiqlənmiş mədəniyyət quruculuğu 
proqramı ilə məharətlə uzlaşdırmağı bacaran Heydər Əliyev milli 
mədəniyyətimizin üzvi inkişafı üçün münbit zəmin yaratmışdı. 
Heydər Əliyevin sovet dövründə mədəniyyət sahəsində gördüyü 
möhtəşəm işləri zaman məsafəsindən tədqiqata, təhlilə çəkəndə 
bu işin uğurlu olmasının əsasında üç amilin dayandığını açıq-
aydın görürük. 
Birinci amil: Danılmaz qüdrətli idarəçilik istedadı. 
İkinci amil: Milli mədəniyyətin səmimi təəssübkeşliyi. 
Üçüncü amil: Milli mədəniyyət və incəsənətə fərdi marağı. 
Bu amilləri bir qədər geniş açmağa ehtiyac var. 
Heydər Əliyevin idarəçilik prinsipləri bu sahənin obyektiv 
qanunlarını mükəmməl bilməsi və onları sistemli struktur 
formasında həyata keçirməsi ilə qırılmaz tellərlə bağlıdır. Gənc 
yaşlarından sistemli düşünməsi ilə fərqlənən Heydər Əliyev 
inzibati amirlik idarəetmə üsulunun bütün şərtlərini, imkan və 
yasaqlarını, hətta yeri gələndə fəndlərini mükəmməl 
mənimsəmişdi. Bu sahədə əldə etdiyi zəngin təcrübəni o, 
məharətlə mədəniyyət quruculuğu istiqamətindəki məqsədyönlü 

və ardıcıl, səngiməz fəaliyyətində heyranlıq doğuran vüsət və 
reallıqla gerçəkləşdirirdi. 
Heydər Əliyevi o dövrdəki bütün rəhbərlərdən fərqləndirən cəhət 
uzun zaman kəsiyindən parlaq bir keyfiyyət kimi görünür. Bu 
keyfiyyət onun ana südü ilə, ata qanı ilə canına, ruhuna, varlığına 
hopduğu milli qeyrət vüsətidir, milli təəssübkeşlik səciyyəsidir. 
Sovet amiranə inzibati sistemində siyasi karyeranı qurmaqdan 
ötəri bu cəhət əslində tələb olunmurdu. Respublika rəhbərliyindən 
yalnız partiya xəttinə sadiq olmaq və bunu hər vəchlə sübuta 
yetirmək tələb edilirdi. Sovet dönəmində partiya nomenklaturaları 
bunu çox gözəl bilirdilər və necə deyərlər, başlarını cəncələ 
salmaq istəmirdilər.  
Heydər Əliyevin böyüklüyü həm də onda idi ki, o, dövrün 
gerçəkliklərini gözəl anlayırdı və siyasi oyunlarda məharətlə 
iştirak etməsi ilə yanaşı həm də öz doğma milli mədəniyyətinin 
aktual və perspektivli məsələləri ilə fəal məşğul olmağa imkan və 
vaxt, qətiyyət və cəsarət, hünər və fədakarlıq tapırdı. Hamıya 
məlum olan bir faktı xatırlamaq istəyirəm. 
Rüstəm İbrahimbəyovun ssenarisi əsasında çəkilişi 1968-ci ildə 
tamamlanmış "Bir cənub şəhərində" filmi öz ideya kəskinliyi və 
forma orijinallığı ilə respublikamızın o dövrdəki siyasi 
rəhbərliyini əməlli-başlı qorxutmuşdu. DTK sədri Heydər Əliyev 
həmin məsələyə qarışıb onu müsbət həll etməsəydi, bu gün böyük 
sənətkar səviyyəsinə yüksələn, "Oskar" mükafatı laureatı Rüstəm 
İbrahimbəyov və görkəmli rejissor Eldar Quliyev haqqında yəqin 
ki, söz aça bilməzdik. Yalnız elə bu danılmaz faktla Heydər 
Əliyevin hələ o vaxt öz üzərinə götürdüyü mədəniyyət 
quruculuğu missiyasının əzəmətini aydın görmək mümkündür. 
Halbuki belə faktlar onlarladır, yüzlərlədir. 
Sonralar Azərbaycan KP MK-nın birinci katibi işləyəndə Heydər 
Əliyevin bu sahədə tutduğu sərt və inamlı, aydın və işıqlı 
mövqeyi nəticəsində Azərbaycanda "dissident" anlayışı və onunla 
bağlı mənfur kampaniyalar baş vermədi. Mövlud Süleymanlının 
"Dəyirman" əsəri ətrafında qalxan 1937-ci il ab-havalı hay-küyün 

qabağını Heydər Əliyevin müdrik mövqeyi kəsdi. Belə faktları 
musiqi və rəssamlıq, teatr və kino incəsənəti ilə bağlı da 
xatırlamaq olar. Ancaq məsələ faktların çoxluğunda yox, onların 
mahiyyətindədir. 
Dünya xalqlarının hamısında müxtəlif şəkildə deyimlər var ki, 
istedadlı adam bütün sahələrdə istedadlıdır. Heydər Əliyevin bədii 
sənət, bədii yaradıcılıq ehtirası yeniyetmə yaşlarından baş 
qaldırıb. Məsələn, xalq artisti, mərhum rejissor və aktyor İbrahim 
Həmzəyev böyük sevinclə danışırdı ki, mənim Naxçıvanda 
başçılıq etdiyim dram dərnəyinin ən parlaq istedadlı şagirdi 
Heydər Əliyev idi. Həmişə də Qəhrəman və sərkərdə rollarını 
heyrətamiz cazibədarlıqla oynayarmış. Haqqında yazılanlardan, 
müəllimlərinin xatirələrindən bilirik ki, Heydər Əliyevin 
fövqəladə rəssamlıq qabiliyyəti də varmış. Mərhum teatr rəssamı, 
uzun illər Gəncə teatrında işləmiş aktrisa Barat xanım 
Şəkinskayanın qardaşı Süleyman Hacıyev danışırdı ki, biz 
tələbəlik illərində Heydər Əliyevlə bir yerdə kirayə qalırdıq. Onun 
rəsmləri və akvarel işləri rəssamlıq məktəbinin tələbələrini də 
heyrətləndirirdiE 
Həyatının məcrası başqa səmtə, siyasi fəaliyyətə yönəldiyi üçün 
Heydər Əliyev səhnə sənətinə vurğunluğunu, rəssamlığa 
məhəbbətini və ən əsası hər iki sahədə olan istedadını davam 
etdirmədi. Lakin təbiətindəki fövqəladə yaradıcılıq istedadı, 
yüksək estetik zövqü, ruhundakı coşqun sənət ehtirası, incəsənətə 
səngiməz və ülvi məhəbbəti heç vaxt sönmədi. Əksinə, 
transformasiya olundu və o, istedadlı, zövqlü, bilikli, ehtiraslı və 
obyektiv tamaşaçıya çevrildi. Onun tamaşalarda, müxtəlif 
xarakterli konsertlərdə, bədii tədbirlərdə iştirak etməsi yalnız 
protokol tədbiri deyildi. Hamıya aydın görünürdü ki, Heydər 
Əliyev bu tədbirlərdə həvəslə, maraqla, sönməz sənət ehtirası ilə 
iştirak edirdi. İndi keçən zaman kəsiyindən daha aydın görürür, 
daha dərindən anlayırıq ki, Heydər Əliyevin mədəniyyətə, 
incəsənətə, ədəbiyyata könüllü bağlılığı, mədəniyyət və incəsənət 
faktlarından dərin zövq və ləzzət ala bilmək səriştəsi, bacarığı 

onun siyasi uzunömürlüyünün rəhni oldu. 
Mən vaxtilə "Kommunist" (indiki "Xalq qəzeti") redaksiyasının 
ədəbiyyat və incəsənət şöbəsində işləmişəm. Buna görə də Heydər 
Əliyevin yazıçıların, rəssamların, bəstəkarların, jurnalistlərin, 
teatr xadimlərinin qurultaylarında etdiyi çıxışların canlı şahidi və 
dinləyicisi olmuşam. Sirr deyil ki, yaradıcı adamlar müəyyən 
qiymətvermədə həssas olurlar və hər şeyi də bəyənmirlər. 
Qurultaylardan sonra müsahibələr almışam. Onda görmüşəm ki, 
Süleyman Rəhimov, Rəsul Rza, Əli Vəliyev, Süleyman Rüstəm 
kimi şair və nasirlər, Qara Qarayev, Fikrət Əmirov, Tofiq 
Quliyev, Soltan Hacıbəyov, Niyazi, Cövdət Hacıyev kimi 
bəstəkarlar, Səttar Bəhlulzadə, Mikayıl Abdullayev, Tahir 
Salahov, Elmira Şahtaxtinskaya, Maral Rəhmanzadə, Toğrul 
Nərimanbəyov kimi rəssamlar, Nəsir İmanquliyev, Ağababa 
Rzayev, Adil Cavadlı kimi jurnalistlər, Mehdi Məmmədov, Tofiq 
Kazımov, Hökümə Qurbanova, Nəsibə Zeynalova, Ağasadıq 
Gəraybəyli, İsmayıl Osmanlı kimi səhnə xadimləri Heydər 
Əliyevin sənət bilgisindən necə heyranlıqla danışıblar. 
Məsələ burasındadır ki, Heydər Əliyev incəsənətin və 
mədəniyyətin hansısa sahəsindən danışanda özünün zəngin biliyi 
ilə hamıda heyranlıq doğururdu. Yadımdadır, rəssamların növbəti 
qurultayında müasir boyakarlıqdan danışırdı. Gözlənilmədən 
improvizə etdi və məruzə vərəqlərini bir kənara qoyub İntibah 
dövrünün dahiləri Leonardo da Vinçidən, Rafaeldən, Battiçellidən 
söz saldı, Kurbe, Van Qoq, Qogen kimi impressionistlərdən, 
kubizmdən və Pikassodan danışdı. Danışıb onların sənət 
estetikalarını yığcam şəkildə xarakterizə etdi. Onun dünya 
incəsənətinə beş-on dəqiqəlik ekskursu emosiyalarını üzə 
çıxarmaqda "xəsislik" göstərən fırça və tişə ustalarının dəfələrlə 
gurultulu alqışlarına səbəb oldu. 
Heydər Əliyev ehtiraslı və diqqətcil tamaşaçı idi. Akademik Milli 
Dram Teatrında dövlət rəhbərləri üçün xüsusi loja var. Ancaq 
Heydər Əliyev xoşlayırdı ki, hansısa sənət əsərinə tamaşaçıların 
arasında baxsın. O, salonun səhnə əsərinə reaksiyasını çox 

həssaslıqla duyurdu. Xalq artisti Şəfiqə Məmmədovanın vaxtilə 
mənə söylədiyi fikirlər yadıma düşür. Aktrisa deyir ki, Heydər 
Əliyev 1978-ci ilin əvvəllərində teatra Anarın "Şəhərin yay 
günləri" əsərinin tamaşasına baxmağa gəlmişdi. Pərdə arxasında 
hamımız həyəcanlı idik. Həm əsərin kəskin tənqidi ruhuna, həm 
də onun qarşısında çıxışımıza görə həyəcanımız daha da artmışdı. 
İlk pərdənin ikinci şəklinin axırlarına yaxın mən, eləcə də 
tamaşada oynayan Həsən Turabov, Sofya Bəsirzadə və Səməndər 
Rzayev gözucu Heydər Əliyevin səhnədəki hadisələrə 
reaksiyasını izləməyə çalışırdıq. O qədər heyranlıqla və diqqətlə 
səhnəyə baxırdı ki, tezliklə hamımızın həyəcanı sovuşdu. 
Yadıma Moskvada SSRİ xalq artisti, dünya şöhrətli teatr və kino 
aktyoru Mixail Ulyanovla olan görüşüm düşdü. Onda Heydər 
Əliyev haqsızlığa məruz qalmışdı və SSRİ Nazirlər Soveti 
Sədrinin birinci müavini vəzifəsindən çıxarılmışdı. Söhbət 
hərlənib-fırlanıb Heydər Əliyevin üzərinə gəldi. Mixail Ulyanov 
təəssüflə dedi: Heyf Heydər Əliyeviçdən, çox heyf. Bir 
çətinliyimiz olan kimi ona çıxırdıq və bizi həssaslıqla dinləyib 
bütün müşgül məsələlərimizi, problemlərimizi həll edirdi. Eləcə 
də kino işçilərinin, həkimlərin, bir sözlə, humanitar sahənin 
problemlərinə böyük diqqət və həssaslıqla, nəzakət və ehtiramla 
yanaşırdı. 
Heydər Əliyevin mədəniyyət quruculuğu missiyasının ikinci 
dövrü 1993-2003-cü illəri əhatə edir. İkinci dəfə respublika 
rəhbərliyinə qayıdan Heydər Əliyev tamam yeni siyasi-ictimai, 
sosial-iqtisadi formasiyada fəaliyyətə başladı. Həmin dövrdə 
ölkədə çox kəskin siyasi iqlim vardı və öndər əvvəlki 
rəhbərlikdən ona "miras" qalan mürəkkəb, ziddiyyətli çətinliklərlə 
üzləşmişdi. Lakin inamla dövlət quruculuğunun təməllərini 
möhkəmlətməyə, monolit dayaqlar qurmağa başladı. Eyni 
zamanda qısa müddətdə Heydər Əliyevin mədəniyyət quruculuğu 
konsepsiyasının çevik çarxı işə düşdü. Tez bir zamanda 
mədəniyyət quruculuğu missiyası yeni vüsət aldı. Məhz Heydər 
Əliyevin istedadına, qüdrətinə, dühalığına məxsus əzəmətli 

işgüzarlıq nəticəsində prosesin möhtəşəmliyi hamının diqqətini 
çəkdi.  
Şəxsən bir teatrşünas kimi məni Heydər Əliyevin teatra olan 
xüsusi diqqəti və tələbkarlığı daha çox maraqlandırırdı. Bu 
yaxınlarda böyük alman mütəfəkkiri Hötenin elmi-publisist 
yazılarını vərəqləyirdim. Onun ilk baxışda qəribə səslənən 
aforizmi diqqətimi çəkdi. Höte yazır: "Milləti yaratmaqdan öncə 
teatr yaratmaq lazımdır". Ani çaşqınlıqdan özümə gəlib bu 
aforizmin dərin mənasını anladım. Tarixdən məlumdur ki, 
Almaniya ərazisində yaşayan əhalini vahid xalq səviyyəsinə 
yüksəldən ilk növbədə böyük alman şair və dramaturqlarının 
yaradıcı səyləri oldu. Aydındır ki, bir teatr tamaşasında ədəbi dil, 
milli-mənəvi əxlaqi dəyərlər, bədii-estetik sistemlər bariz şəkildə 
təqdim olunur və duyğu-düşüncənin sintezi halında insanlar 
tərəfindən qavranılır. Qavranılır və onları birləşdirir. Göründüyü 
kimi, Heydər Əliyev bu həqiqəti çox-çox əvvəllər özü üçün 
təsdiqləyib və onu mütləq anlamda həyata keçirməyə çalışıb. 
Heydər Əliyev hakimiyyətə qayıdışdan sonra Akademik Milli 
Dram Teatrında İlyas Əfəndiyevin "Hökmdar və qızı" (20 
sentyabr 1997), Səməd Vurğunun "Fərhad və Şirin" (7 iyun 
1997), Bəxtyar Vahabzadənin "Hara gedir bu dünya?!" (7 noyabr 
1997), "Özümüzü kəsən qılınc" (12 aprel 1998), Nəbi Xəzrinin 
"Burla xatun" (10 dekabr 1999), Cəfər Cabbarlının "Aydın" (7 
may 2000), Elçinin "Ah, Paris...Paris..." (25 iyun 2000), Vilyam 
Şekspirin "Hamlet" əsərlərinin tamaşalarında olub. Opera və 
Balet Teatrında Fikrət Əmirovun "Sevil" operasına (15 noyabr 
1998), Üzeyir bəy Hacıbəyovun "Arşın mal alan" operettasına (21 
sentyabr 1997), Musiqili Komediya Teatrında Üzeyir bəy 
Hacıbəyovun "Məşədi İbad" (4 dekabr 1998) operettasına baxıb. 
Akademik teatrda tamaşalara baxanda mən də zalda olmuşam. O 
vaxt Akademik teatrda ədəbi hissə müdiri işlədiyim üçün səhnə 
arxasında ulu öndərin əksər tamaşaların yaradıcı heyəti ilə görüş 
və söhbətlərinin də şahidiyəm. Ulu öndərin "Aydın" tamaşasına 
baxdığı günün səhərisi quruluşçu rejissor Mikayıl Mirzə ilə 

görüşdüm. Çılğın ehtirasla, heyranlıqla danışırdı. Dedi ki, Heydər 
Əliyevin Cəfər Cabbarlı fəlsəfəsini, "Aydın" faciəsinin fikir 
yükünü bir neçə cümlədə, böyük psixoloji-estetik heyranlıqla 
təhlil etdi. İnan mənə, "Aydın"ı ikinci dəfə kəşf etdim. Mən 
həmin əsəri tamamilə yeni səhnə təfsirində, məhz Heydər 
Əliyevin yanaşma prinsipləri əsasında bir daha tamaşaya qoya 
bilərəm. 
Başqa bir xatırlama. "Hökmdar və qızı", "Fərhad və Şirin" 
tamaşalarına baxandan sonra oradakı hakimiyyət uğrunda 
mübarizə problemlərini elə qlobal tərzdə açıqladı ki, məhz həmin 
fikir-qənaətlər teatrın uzunmüddətli yaradıcılıq platformasının 
müəyyənləşməsi üçün kifayət idi. Maraqlı cəhət bir də onda idi ki, 
Heydər Əliyev klassik əsərlərdə hansısa personajdan danışanda 
otuz, qırx, əlli il əvvəlki quruluşlarda həmin rolu ifa edən 
aktyorların da oyunlarına toxunurdu. Yüksək estetik duyumla 
aktyor oyunlarını və rejissor quruluşlarını müqayisə edirdi. 
Hansısa tənqidi fikri elə həssaslıqla, elə ifadəli tərzdə deyirdi ki, 
adam heyran qalırdı. 
Mədəniyyət quruculuğuna böyük əhəmiyyət verən alman filosofu 
Fridrix Engels olduqca dəqiq bir fakt söyləyib. Filosof yazır: 
"Mədəniyyət idarə olunmasa, arxasında külə dönmüş torpaqlar 
qalar". Təbii ki, söhbət təsisatlı mədəniyyətdən gedir. O da 
aydındır ki, burada mədəniyyət sahəsini onun özünəməxsus özəl 
qanunları çərçivəsində idarə etmək nəzərdə tutulur. Azərbaycan 
mədəniyyətinin və incəsənətinin bugünkü uğurlarını düşünərkən 
onların başlıca səbəblərini Heydər Əliyevin mədəniyyət 
quruculuğu missiyasının təcrübəsi kimi dəyərləndirmək olar. 
Obrazlı desəm, Heydər Əiyevin son on ildə yaratdığı, "əkdiyi" 
mədəniyyət faktlarının çoxunun barını dadırıq, bəzilərinin çiçək 
açdığını görürük, bəzilərinin artıq fidan olduğuna şahidik. 
Ən əsası isə odur ki, Heydər Əliyevin əzəmətlə ucaltdığı 
dövlətçiliyin, o cümlədən də milli mədəni quruculuğun tərəqqi 
sükanı bu gün etibarlı və qüdrətli əllərdədir.