30
II.
Changlanish
Ikki jinsli gullarda chang o’z gulidagi onalik og’izchasini changlatish
(o’zidan changlanish) yoki shu o’simlikdagi boshqa gullarni yoki bo’lmasa
boshqa o’simlikdagi gullarni changlanish mumkin( chetdan changlanish).
Ko’p o’simliklarda o’zidan changlanish hodisasi, odatda, chetdan
changlanish yuzaga chiqmay qolsa, gullash davrining oxiridagina sodir
bo’ladi. Chetdan changlanish ( ayniqsa,boshqa tur o’simlik change bilan
changlanishda) ko’p o’simliklar uchun qulaydir, chunki bunday
changlanishda changlanishda har xil irsiy belgilari bor gametalar
qo’shiladi:nasllar har xil bo’lib, turli yashash sharoitiga yaxshiroq moslasha
oladi. Shuning uchun o’simliklar gullarining tuzilishi va ekologiyasida
chetdan changlanish ta’minlaydigan ko’pdan-ko’p xususiyatlar borligini
ko’ramiz. Chetdan changlanish yuzaga chiqishi uchun, chang joyidan
ko’chishi kerek, changni anemofil o’simliklarda shamol yoki yengil havo
oqimi, entomofil o’simliklarda hasharotlar, ortinofil o’simliklarda qushlar
tarqatadi.Juda kamdan-kam o’simliklarda-bahor, yoz, kuzda gullaydi.
Ba’zi o’simlik turlarining gullari bir ochilganidan keyin so’liguncha
yopilmaydi. Boshqa o’simliklarda esa gullar kunduzning kecha bilan
almashinishi ( “gul uyqusi”) yoki temperetura, yorug’likning o’zgarishi
munosabati bilan ham ochilib, ham yopilib turadi va hokazo. Bunga sabab
shuki, ochilgan gulning qismlari bo’yicha o’sishini ham davom ettiradi va
ko’p o’simliklarda tashqi sharoitga qarab, dam tashqi,dam ichki yuzasi
kuchliroq o’sadi.
