MəHƏRRƏm hüseynov poetik frazeologiYA

 
M
ən onu könlümü söküb tikmişəm, 
Gözümü 
kağıza töküb tikmişəm (73, 65). 
 
İgid ölər, adı qalar! 
Odu qalar!.. (99, 54) 
 
Frazeoloji  birl
əşmələr  üzərində  aparılan  üslubi  dəyişmələr 
uğurla nəticələnən məqamlarda gözəl nitq nümunəsi alınır, şeirin 
üslubi  inc
əliyini  bərpa  edir.  Əsas  cəhət  ondan  ibarət  olur  ki, 
üslubi 
əməliyyat leksik-qrammatik normalar çərçivəsində aparı-
lır, novatorluq sintaktik normanın sabitləşmiş möhkəm qəlibləri 
daxilind
ə  baş  verir.  Məlum  ifadə  və  tərkiblərdə  təcəssüm  edən 
obrazlar  yenil
əşmə  prosesində  ənənəvi  məzmununu  davam 
etdirm
əklə yanaşı, yeni çalarlar kəsb edən obrazları canlandıran 
dil nümun
əsinə yaxın gəlir. 
Frazeoloji  novatorluq  say
əsində  vərdiş  etdiyimiz  ənənəvi 
ifad
ələrin bədii təsiri, poetik mənzərə hissolunacaq qədər yüksək 
s
əviyyəyə qalxır. Frazeoloji materiala novatorcasına yanaşmanın 
n
əticəsi  sırf  bədiilik  faktıdır  və  təbiidir  ki,  bu  faktın  fonunda 
poetik m
ənzərə tamamilə başqa məzmunda görünür. 
 
Sel keç
ən yerlərdən bir də sel gələr, 
M
ənim doğma yurdum sənət yurdudur. 
Müslümün köksünd
ən qopan nəğmələr 
El
ə bil yeriyir – mətin ordudur (101, 100). 
 
Bir q
ərar verməyək vaxtından əvvəl 
Ocaqda qor varsa, bir d
ə qor olar. 
Adam var 
yaranır bəxtindən əvvəl 
Adam var b
əxtindən arxada qalar (77, 11). 
 
«Su  g
ələn  arxa  bir  də  gələr»  ifadəsinə  novatorcasına 
müdaxil
ə  öz  bəhrəsini  verir:  onun  işığından  yaranan  yeni 

---

          
 
 
131 
ifad
ələrə,  göründüyü  kimi,  danışıq  dilinin  mayası  qatılmışdır. 
Buna  gör
ə də asanlıqla oxucunun zövqünü oxşayır, düşüncəsini 
işıqlandıra  bilir.  Yeni  deyim  üsulu  şeirə  doğma  çalarlar  əlavə 
edir.  Folklora  söyk
əndiyinə  görə  emosiyasındakı  doğmalıq 
oxucu  q
əlbini  isindirir.  Aydın  sezilir  ki,  ondakı  bütün  rənglər, 
poetik ovqat xalq dilinin qüdr
ətindəndir. 
Şeirin  zamanla  həmahəng  nəfəsi  söz  sənətinin  dil  mən-
b
ələrndə  mütəhərrikliyə  təkan  verir.  Yaradıcılıq  axtarışının 
s
əmərəsi,  bu  axtarışların  səmərəli  nəticəsi  kimi  frazeoloji  söz 
birl
əşmələri də şeirin ruhuna uyğunlaşır. Bu uyğunlaşma prosesi 
idiomatik  ifad
ələrin  struktur  və  məna  cəhətdən  müdaxiləyə 
m
əruz  qalmasına  da  yol  açır.  Novatorcasına  yanaşma  tərzi 
frazeologizml
ərin  mətnə  daxilolma  sərbəstliyində  və  yaratdığı 
poetik  ab-havada 
aydın  şəkildə  duyulur.  Onların  estetik 
funksiyası  bütünlükdə  şeirə  yüksək  sənətkarlıq  səviyyəsi, 
bütövlük  v
ə  sanbal  bəxş  edir.  Frazeoloji  birləşmələrin  
aktuallaşmasından dərhal hiss olunur ki, söz sənətkarının poetik 
düşüncəsi  saf  qaynaqlardan,  xalqın  ənənəvi  poetik  təfəkkürün-
d
ən güc və qüvvət alır. Bu qüdrətli bədii özül obrazlı təcəssüm 
üçün  t
əkanverici  rol  oynayır.  Məsələn,  R.Rzanın  şeir  dilində 
frazeoloji 
novatorluğun bu cür nümunəsinə rast gəlirik. «Başına 
dönüm»  frazeologizmi 
əsasında  yaradılan  ifadə  şeir  dilinə 
doğmalıq və hərarət gətirir. Şeir dilinin dadına xalq yaradıcılığı-
nın doğma nəfəsini qatır. 
 
... Boynuna almasa da, 
beyni bu fikirl
ərlə