MəHƏRRƏm hüseynov poetik frazeologiYA

Xoşbəxtəm ki, ürəyin çılğın duyğularıyla 
 
 
 
 
Yaşadıram səni mən. 
Başqasını yaşatmaq – 
 
 
Daha göz
əl olurmuş 
 
 
 
Yaşamağın özündən (102, 61). 
 
S
ənin qalib niyyətinəm – 
 
 
 
yaşayırsan. 
Yüaşamağa nə var, qardaş, 
Hün
ər odur yaşadasan (54, 409). 
 
Dünya öz d
ənizini aşıb-daşıtmaqdadır, 
Duyğusu daş adamlar ona daş atmaqdadır. 
Yaşamaq hünər deyil, hünər yaşatmaqdadır 

---

          
 
 
149 
 
 
 
 
 
 
(108, 93). 
 
1960-1980-ci  ill
ər poeziyasında bu poetik kateqoriya daimi 
s
əciyyə daşıyır. Onlar təsadüfdən-təsadüfə deyilən dərin hikmətli 
fikirl
ər,  fəlsəfi  mühakimələr  deyil,  dərindən  düşünülmüş  və 
z
əngin təcrübənin təməli üzərində qərar tutmuş sistemli ifadə tər-
zidir. 
Fikrimzi t
əsdiq etmək üçün təkcə onu qeyd etmək kifayətdir 
ki, R.Rza, H.Arif, M.Araz, F.
Sadıq, F.Qoca, M.İsmayıl, M.Aslan, 
E.
Borçalı,  A.Laçınlı,  R.Rövşən,  A.Bədəlzadə  kimi  şairlərin 
dilind
ə belə ifadə tərzinə geniş yer verilmişdir. Onlar şeirin dilin-
d
ə gözəllik ünsürü, poetik motiv ks etdirən bədii forma naxışları 
olaraq  müdriklik  üz
ərində  təməl  tutur.  Hüseyn  Arifdən  bəzi 
misralarla 
tanış olaq: 
 
Alçala-alçala yüks
ələnləri 
Yüks
ələ-yüksələ alçalan gördüm. 
Bir ovuc torpaqdan dön
ən deyiləm, 
Bir ovuc 
torpağa dönənə kimi. 
Aman allah, katib
ələr qocaldı, 
Qoca nazir 
qocalmır ki, qocalmır və s. 
 
Bu  cür  novator  deyim  üsulu 
obrazlılığı get-gedə yüksəldir, 
oxucunun 
düşüncə  qabiliyyətini  itiləşdirir.  Şairin  fərdi 
yaradıcılıq  uğuru  olan  aforistik  misralar,  mürəkkəb  quruluşlu, 
d
ərin semantikalı birləşmələr yeni üslubi istiqamət alır. 
Frazeoloji  novatorluq  bütünlükd
ə  şeir  kompozisiyasının 
v
əhdətini  yaradır.  Bədii  toxumanın  ayrı-ayrı  naxışlarındakı  son 
d
ərəcə təsirli, dramatik məqamlar fikir predmetini fəal anlatmağa 
t
əhrik  edir.  Təhrik  ruhu  isə  poetik  qavranışın  əsas  mahiyyətini 
t
əşkil edir. 
 
Birc
ə şapalağa dəyməyənləri 
Hörm
ətə mindirmə bir şapalaqla (54, 241). 

---

          
 
 
150 
 
Şöhrət azarına tutulanları 
Şöhrətin özü də sağalda bilməz. 
Oxucu 
imzası olmayan şöhrət 
Oğurluq alınmış sənəd kimidir (54, 228). 
 
Birin
ə doğrudur, birinə yalan, 
Birin
ə mələkdir, birinə şeytan, 
Birin
ə əlçatmaz uca asiman, 
Birin
ə torpağın təkidir dünya (79, 6). 
 
«
Qanadlı  sözlər»in  məntiqi-emosional  tutumu  ifadə  for-
masından xeyli kənara çıxır. İfadə siqləti lirik təhkiyəni intensiv 
axın halına salır. Şair aforizmin yaranmasına birbaşa keçmir. Bu, 
mü
əyyən  hissi  mühit,  əsaslı  poetik  zəmin  üzərində  qurulur. 
M
ənalı və dərin məzmunlu təfərrüatın özü bədii kəşflərə gətirib 
çıxarır ki, bu da müxtəlif motivlər arasında assosiativ uyarlıqlar 
aşkarlayır. Poetik fəhmlə əlaqələndirilən fikirlər bədii-frazeoloji 
strukturlar 
şəklində meydana çıxır. Bunu A.Bədəlzadənin «Vaxt 
v
ə bəxt» şeirindən asanlıqla sezmək mümkündür: