3-Mavzu: Sharq matematik olimlarining asarlarida arifmetikaning rivojlanishi haqida reja

Matematikani o‘rgatishda u tarbiyaviy choralarga ushbu omillarni  kiritadi: 

1) bolalarda o‘qishga bo‘lgan qiziqish, bilim va ko‘nikmalarni  shakllantirish; 

2) mashg‘ulot jarayoniga bo‘lgan mas’uliyatlilikni tushuntirish; 

3) o‘z kuchiga, qobiliyatiga bo‘ladigan ishonchni tarbiyalash; 

4) matematika keyingi bosqich uchun “zamin” ekanligiga ishonchlilikni  tarbiyalash. 

Matematik 

tushunchalarni 

shakllantirishda 

S.I.SHvarsburd 

quyidagi 

komponentlarni ajratadi: 

1) keng qamrovli tasvirlashni rivojlantirish; 

2) asosiyni tanlay bilish, abstrakt fikrlashni bilish; 

3) aniq holatdan savolni matematik ifodalashga o‘tishni bilish; 

---

4) tahlil qilishni, aniq holatlarga bo‘lishni bilish; 

5) ilmiy xulosalarni aniq materialda ishlashni bilish; 

6)  matematik  masalani  echishda  toqat  qilishni  bilish,  deduktiv  fikrlash  

ko‘nikmalarini hosil qilish; 

7) yangi savollarni berish (qo‘yish)ni bilish. 

Demak,  ilk  matematik  qobiliyatlar  shunday  insoniy  xususiyatlar  orqali  

ifodalanadiki,  ular  matematika  ilmida  yuqori  ijodiy  faoliyat  ko‘rsatishga    imkon 

yaratadi.    Bilim  va  ko‘nikmalarni  o‘rganuvchilarning  ko‘pchiligi  bilish  bu 

matematik  masalada qo‘yilgan maqsadga muvaffaqiyatli erishtiruvchi bilim va 

ko‘nikmalarga  asoslangan  insoniy  qobiliyatdir.    “Bilish”ning  ayni  shunday 

ifodalanishi  ushbu  izlanishda  ko‘rilmoqda.    “Ko‘nikma”  bolaning  masalani 

echishdagi  shaxsiy  tajribasida  ifodalanuvchi    faoliyat  deb  ko‘riladi.  Bilimni 

o‘zlashtirish va bilim hamda ko‘nikmalarning  shakllanishi o‘rtasidagi bog‘lanish 

bolalarning  bilimlariga  asoslangan  bilim  va  ko‘nikmalarni  egallashda  ko‘riladi. 

Ushbu  ko‘nikma  va  bilimlar  hisobida  bolalarda  yangi  bilimlar,  tushunchalar 

o‘zlashtiriladi. 

I.A.Markushevich maktabgacha ta’lim oldida turgan asosiy vazifa bolalarda  

matematik tushunchalarni 

rivojlantirishdir deydi. 

 

I.A. Markushevich bolalarda quyidagi  ko‘nikmalar hosil qilish uchun batafsil  

metodologik dasturni beradi: 

1) savolning mohiyatini aniqlash; 

2) aniq qo‘yilgan savoldan sxemaga 

o‘tish (sxemalashtirishni bilish); 

3) berilgan farazlardan mantiqiy xulosalarni keltirish; 

4) berilgan savolni tahlil qilish; 

5) nazariy fikrlashdan kelib chiqqan xulosalarni aniq savollarda 

ishlatishni bilish; 

6) xulosalarni taqqoslash; 

7) shartlarning natijalariga bo‘lgan ta’sirni baholash; 

8) olingan xulosalarni umumiylashtirib, yangi savollarni qo‘yish. 

YUqorida  keltirilgan  bilimlar  bolaning  ijodiy  fikrlashi  asosida  yotadi    va  bu 

bilimlarni bolalarda maktabga qadam qo‘yguncha muntazam rivojlantirish  lozimdir. 

Geometrik  tushunchalarni  rivojlantirishda  bolalarda  mustaqil    fikrlashni 

shakllantiruvchi boshqa bilim va ko‘nikmalarni shakllantirish  muhimdir. 

Bolalarda  matematik  tushunchalarni 

rivojlantirish bir qator shartlarga  bog‘liq: