Dərslikdə təbiətdən istifadəyə dair bir çox məsələlər, konsepsiyalar

-(p-2
  götürülür.  Qaz  xassəli  çirklənmə  və 
aerozollar üçün 
^=1
 götürülür. 
M-çirkləndirici  maddələrin  gətirilmiş  kütləsi  (şərti  ton 
/il), aşağıdakı distur ilə təyin edilir: 
102 

---

M = E M,4 
; 
Burada 
M i -
 i çirkləndirici maddənin ümumi kütləsi, 
“(i maddəsinin) nisbi aqressivlik göstəricisidir. Bu 
göstərici həddi yol verilən qatılıq (HYVQ) nəzərə alınmaqla təyin 
edilir (1/HYVQ). 
Su  hövzələrinin  çirklənməsindən  dəyən  ziyanın  yu- 
varlaqlaşdırılmış  qiymətləndirmə  metodu  aşağıdakı  disturla  ifadə 
edilir: 
Ya 
= 2 ' - c 7 - M   ;  
Burada 
y
 -xüsusi ziyan (şərti ton axmtıya görə-man) cr^-müxtəlif su 
təsərrüfatı sahələri üçün sabit göstərici (konstanta), xüsusi 
cədvəldən göturulur. 
Ziyan  hesablama  yolu  ilə  təyin  edilir  həm  də  məhsul 
hasilatına dəyən xüsusi ziyanın hesablanması ilə də təyin edilə bilər. 
Təxmini  metodla  hesablamalar  göstərir  ki,  cəmiyyətə 
dəyən ziyan hava hövzəsinin çirklənməsindən 60 %, su hövzəsinin 
çirklənməsindən-30  %  və  bərk  tullantılarla  çirklənmədən 
10
  % 
təşkil  edir.  İnkişaf  etmiş  xarici  ölkələrdə  təbiətdən  səmərəsiz 
istifadəyə görə dəymiş iqtisadi ziyan 4-8 % (ümumi daxili məhsul) 
təşkil edir. Rusiya üzrə ümumi ziyanın qiyməti 15-17 % təşldl edir 
(1990). Azərbaycanda bu rəqəm daha yüksəkdir.