Dərslikdə təbiətdən istifadəyə dair bir çox məsələlər, konsepsiyalar
Yüklə 1,23 Mb. Pdf görüntüsü
|
|
8.3. Ekoloji lizinq
Ekoloji və digər fondların hesabına ekoloji lizinq (müəssisələr tərəfindən ekoloji avadanlığın icarəyə götürülməsi) inkişaf edə bilər. Ekoloji lizinq öz mahiyyətinə görə uzunmüddətli kreditləşdirmədir, belə ki, müəyyən müddətdə geri qaytarmaq prinsipinə əsaslanır. Eyni zamanda ekoloji lizinq həm də maliyyələşdirmə (investisiya) formasıdır. Lizinqdə eyni zamanda həm avadanlığın ahnması, həm də maliyyələşdirmə məsələsi həll olunur, çünki icarədar avadanlığın dəyərinin birdəfəlik ödənməsindən azad olur və bununla da firmanın investisiya imkanları artır. Ekoloji fondlardan başqa əmlak mülkiyyətçisi ola biləcək sahələr: - banklar və onların filialları; - xüsusi maliyyə lizinq kompaniyası; - istənilən firma. Lizinqdə əsas kapital icarəyə uzun müddətə verilir. Mülkiyyət hüququnda (funksiyasında) bölünmə gedir: mülkiyyətçi bir şəxsdir, istifadə edən isə başqa şəxsdir. İcarə müddəti 1 ildən 20 ilə qədər ola bilər. Bir illik sövdələşmə reytinq, orta müddətli sövdələşmə isə xayrinq adlanır. 135 Klassik lizinqdə iştirakçılann tərkibi iki şəxsdən ibarət olur (lizinq verən və lizinq alan). Bu halda avadanhq verən və lizinq satan bir hüquqi şəxs kimi iştirak edirlər. Lizinq üç tərəfli münasibətlərdə də ola bilər. Gələcək lizinq alan, müəyyən əmlak növünə ehtiyacı olan aydın bilir ki, ona hansı növ avadanhq lazımdır. Onun əgər şəxsi vəsaiti yoxdursa, istiqraz vəsaitlərinə yolu yoxdursa, əmlak ala bilmirsə, o, gələcək lizinq verənə müraciət edir ki, sövdələşmədə iştirak etmək üçün kömək etsin. Lizinq verən gələcək istifadəçidən alqı-satqı müqaviləsinin hazır layihəsini alır və yalnız o zaman imzalayır ki, lizinq müqaviləsi bağlanmış olsun. Lizinq verən avadanlığın mülkiyyətçisi olur, lakin onun rolu avadanlıq almaq və verməklə məhdudlaşır. İqtisadi şəraitdən asılı olaraq sövdələşmə iştirakçılarının sayı arta və ya azala bilər. Sövdələşmədə broker lizinq firmaları da, vasitəçi rolunda iştirak edə bilərlər. Amortizasiya şərtlərindən və özünüdoğrultma (alma) dərəcəsindən asılı olaraq iki növ lizinq qeyd edilir: - operativ (əməli 3,5 il), icarə dövründə avadanlığın natamam amortizasiyasım nəzərə alan növ. İcarənin vaxtı qurtarandan sonra avadanlıq yenidən lizinq obyekti ola bilər və ya mülkiyyətçiyə qaytarılır; - maliyyə (5, 10, 20 il) lizinqi, avadanhğm amortizasiyası ya tam, ya da əksərən başa çatmış olur. Öz növbəsində maliyyə lizinqi üç formada ola bilər: 1) Lizinq «standart»-avadanhq hazırlayan onu maliyyə kompaniyasına satır, həmin kompaniya öz lizinq firması vasitəsi ilə avadanhğı icarəyə verir; 2) Lizinq «liz-bek» -avadanlığın sahibi (mülkiyyətçisi) onu lizinq firmasına satır və eyni zamanda əgər mülkiyyətçi maliyyə çətinliyi hiss edirsə, onu təzədən icarəyə götürür; 3) Lizinq «satıcı» - avadanlığı satan (verən) icarədar olur, lakin icarəyə götürülmüş avadanlıq subicarəyə, o cümlədən xarici ölkəyə də verilir. 136 Lizinqin təsnifatı başqa meyarlara əsasən də ola bilər. Xidmət həcminə görə təmiz lizinq, xidmətlərin tam seçimi ilə lizinq («həm lizinq») və xidmətlərin qismən seçimi ilə lizinq növləri mövcuddur. Birinci halda verilən əmlakın bütün xidmətlərini lizinq alan öz üzərinə götürür. «Həm lizinq» də xidmətlər tamamilə lizinq verənin üzərinə qoyulur. Eyni zamanda daxili və xarici lizinq də aymrlar. Xarici lizinq ola bilər: a) ixrac və b) idxal. İxracat lizinqində lizinq alan xarici ölkə olur, idxal lizinqdə isə-lizinq verən olur. Kontraktın müddəti qurtaranda icarədar aşağıdakıları həyata keçirə bilər: A) icarə obyektini geri qaytara bilər; B) icarə müqaviləsini yenidən razılaşma şərtləri əsasında təzədən bağlayar, ya da köhnənin vaxtını uzada bilər; V) qalıq qiyməti üzrə satın ala bilər. Lizinq prosesində üç mərhələ ayırırlar. Birinci mərhələdə müqavilə bağlamaq üçün bütün hazırlıq işləri görülür. Hər bir sövdənin bütün şərtləri və xüsusiyyətlərini ətraflı öyrənmək lazımdır. Lizinq alamn ödəmə qabiliyyəti, lizinq layihəsinin effektivliyi və s. öyrənilir. İkinci mərhələdə lizinq sövdələşməsi bağlanır. Lizinq obyektinin alqı-satqı müqaviləsi sənədləşdirilir: lizinq obyektinin istismar qəbul aktı; lizinq razılaşması, li- zinqə verilən avadanlığına texniki xidmətin müqaviləsi, lizinq obyektinin sığorta müqaviləsi və s. Üçüncü mərhələ- lizinq obyektinin istifadə mərhələsidir. Bu mərhələdə lizinq əməliyyatı mühasibatı uçotu və hesabatı əsasında aparıhr, lizinq verənə lizinq ödəmələrinin ödənişi həyata keçirilir, lizinq müqaviləsi başa çatdıqdan sonra avadanlığın gələcəkdə istifadəsi barədə münasibətlər sənədləşdirilir. Ekoloji lizinq kompleks əmlak münasibətlərindən ibarətdir. Bu münasibətlərdə təbiəti mühafizə avadanlıqları müvəqqəti istifadəyə verilir. Bu kompleks əsas lizinq müqaviləsindən başqa, köməkçi rol oynayan digər müqavilələri də (al- qı-satqı, istiqraz və s.) özündə birləşdirir. Həmin köməkçi müqavilələr olmasa, lizinq münasibətləri təkmil olmazdı. Mə 137 sələn, alqı-satqı müqaviləsi yalnız avadanlığın lizinqə verilməsinə kömək etmir, eyni zamanda həm də lizinq münasibətlərini tamamlayır (yəni istifadəçi müddət qurtardıqdan sonra həmin avadanlığı yerli-köklü ala da bilər). Lizinq təbiəti mühafizə avadanhğımn ənənəvi maliyyələşdirilmə mənbəi üçün əlavə amil kimi özünü göstərir. Özünün iqtisadi mahiyyətinə görə lizinq uzunmüddətli kredit- ləşdirməyə daha uyğundur. Ekoloji lizinqin üstünlüyü bir də ondadır ki, lizinq ödəmələrinin qaydalan hər iki tərəfin razılığı ilə (lizinq satan, lizinq alan) onların maraqlanna uyğun olaraq ödəmələr həyata keçirilə bilər: həm məbləğ, həm də vaxt baxımından. Bundan başqa lizinq üçün müxtəlif növ ödəmə forması tətbiq etmək olar. Ödəmələr məhsulun satışından əldə edilmiş pul (gəlir) hesabına, yaxud hər hansı bir əmtəə (mal) kimi, hətta qarşıhqlı xidmət kimi də ödənilə bilər. Müsbət tərəfləri ilə yanaşı ekoloji lizinqin müəyyən çatışmazlıqları da vardır. Bu ilk növbədə lizinq alan üçün avadanlığın baha olmasıdır. Çünki, lizinq alan həmin avadanlığı öz nəğd vəsaitinə və ya istiqraz hesabına daha ucuz ala bilər. Ona görə də, lizinq sövdələşməsini bağlamazdan əvvəl hərtərəfli təhlil etmək lazımdır və onun müəssisənin maliyyə vəziyyətinə təsirini vaxtında qiymətləndirmək vacibdir. Lizinq biznesi həddindən artıq risklidir və cəsarət tələb edir. Bu məsələ hüquqi təminatsızlıq şəraitində daha da çətinliklər yaradır. Lizinq verən üçün operativ lizinq zamam daha yüksəkdir, çünki bir ildən sonra avadanlığı icarəyə götürən olmazsa, bu onun üçün ağır maliyyə yükü ola bilər. Yüklə 1,23 Mb. Dostları ilə paylaş:
|