Derecel‹ hassas döKÜm yüzey kal‹tes‹ ve boyutsal hassas‹yet

HASSAS DÖKÜM YÖNTEM‹
2.1. Hassas Dökümün Tarihçesi
L.B. Hunt hassas dökümün uzun tarihiyle ilgili araflt›rmalar yapm›flt›r. Metallerin ergitilerek kal›plara
dökülmesi ilk insanlar›n uygarlaflma yolunda att›klar› en önemli ad›mlardan biridir. MÖ 4000 y›l›ndan
önce farkl› bölgelerde ba¤›ms›z olarak renkli mineraller malakit ve azurit ile yap›lan denemeler
sonucunda bak›r tasfiyesi bafllam›flt›r. Bu metalurjideki ilk ad›m›n kesin tarihi ve yeri bilinmemesine
ra¤men ayn› zamanlarda Anadolu, ‹ran, Suriye, Filistin ve Tayland'da bafllad›¤›n› gösteren kan›tlar
bulunmufltur. Bir sonraki aflama elbette ki bak›r›n, tafltan, bazen de kilden yap›lm›fl aç›k kal›plara
dökülmesi ile basit parçalar›n üretimi olmufltur. Bunu takiben iki parçal› kal›plar ile bütün yüzleri
flekillendirilmifl parçalar üretilebilmifltir. ‹lk tasfiye ve ergitme ifllemleri muhtemelen çömlek piflirilen
f›r›nlarda yap›lm›flt›r ve ilk metal iflçileri bu ifl için ve ayr›ca potalar için çömlekçilerin yard›m›n› alm›fl
olmal›d›r. O zamanlarda yak›n do¤uda veya herhangi bir yerde çömlekçiler çeflitli tanr›lara adak olarak
sunulan do¤al veya sembolik insan ya da hayvan figürleri yapmaya al›flk›nd›lar. Bu tip heykelcikler
as›rlar boyu çeflitli tafllara oyulmufltur; bunun yan›nda dini nitelikli objeler olarak veya atefle at›l›p
yak›larak düflmanlardan gelecek lanetleri uzaklaflt›rmak amac›yla balmumundan küçük insan figürleri
yap›lm›flt›r.
MÖ 4. Bin y›l›n ortalar›nda bilinmeyen bir tarihte ve yerde muhtemelen ba¤›ms›z olarak birden fazla
bölgede bir çömlekçi veya metal iflçisi, büyük ihtimalle ikisi birden, parlak bir fikir ortaya ç›kard›lar.
Balmumundan ifllenmifl bir modeli kil ile kaplad›lar sonra bu kompozit yap›y› ›s›t›p, kili sertlefltirdiler;
 mum ergiyerek uzaklaflt› ve böylece elde edilen kal›b› kullanarak mumdaki tüm detaylara sahip döküm
yapt›lar. Bu yenilik büyük bir coflkuyla karfl›lanm›fl olmal›yd›. Önceki tekniklere göre pek çok avantajla,
her flekilde obje çok daha özenli bir flekilde üretilebiliyordu. Taflla k›yasland›¤›nda insan kol ve bacaklar›,
hayvan ayak ve boynuzlar› çok daha kolay bir flekilde ifllenebiliyor ve kil ile karfl›laflt›r›ld›¤›nda elde
edilen dayan›kl›l›k çok yüksek oluyordu. Mum yabani ar›lardan elde edilebiliyordu ve zaten farkl›
amaçlar için kullan›lan ticari bir üründü, ar›c›l›k ise yine erken zamanlarda Bat› Asya'da bafllam›flt›.
Kaybolan mum döküm tekni¤inin (hassas döküm) bu bafllang›c›, arkeologlar taraf›ndan tekni¤inin
isminin Frans›zcas› olan “cire perdue” olarak adland›r›l›r. ‹lk dökümler ar› bak›rla yap›lm›fl ve bunu
arsenikli bak›r ile kalay bronzu dökümleri izlemifltir, bunlardan k›sa bir süre sonra da alt›n dökümleri
gerçeklefltirilmifltir.
Hassas dökümün baz› ilk bak›r örnekleri Mezopotamya'da MÖ 3500 civar›nda, yaz›n›n icad›ndan önce
kullan›lan, kireç tafl› veya manyezite oyulan mühürlerin arkas›na monte edilen hayvan figürlerinde
görülmektedir. Ayn› zaman dilimine ait benzer örnekler, e¤ilmifl da¤ keçisi ve farkl› hayvan figürlerindeki
büyük elbise i¤neleri fleklinde Elam' da (Güney Bat› ‹ran'da) bulunmufltur ve günümüzde Louvre
Müzesi'nde sergilenmektedir. Bir kaç yüzy›l sonra ise yine benzer örneklere bu defa Truva'da ve çeflitli
Yunan flehirlerinde rastlanmaktad›r [4].

---

22
Hassas Döküm Yöntemi