Paleografiya yordamchi tarix fani



Yüklə 0,96 Mb.
Pdf görüntüsü
səhifə16/49
tarix02.01.2022
ölçüsü0,96 Mb.
#43941
1   ...   12   13   14   15   16   17   18   19   ...   49
kurs ishi

                                                               

                                                                17 


Shumer yozuvlari suratli yozuvlar bo`lib aytmoqchi bo`lgan fikr surat shaklida aks 

ettirilgan.  Lekin,  suratli,  so`zlar  bilan  ko`p  narsani  ifoda  etib  bo`lmagan  va  bu 

soddalashtirilib ponasimon mixxat yozuvi kashf etilgan. Mixxat belgili yozuvlar 600 

dan  ortiq  bo`lgan.  Bu  yozuv  3-ming  yillikda  Shumerda  ixtiro  qilingan. 

Mesopotamiyaning  Ur,  Bobil,  Ashur  kabi  shaharlarida  kutubxonalar  mavjud 

bo`lgan.  Mixxat  yozuvi  Old  Osiyoga  keyinchalik  Yevropa  davlatlariga  keng 

tarqalgan.  Misrda  bundan  VI-VII  ming  yil  avval  750  belgidan  iborat  –  rasmli 

iyeroglif kashf etilgan. Misr yozuvida narsa va hodisalar turli xil rasm va belgilar 

bilan  ifoda  etilgan  bo`lib  zamonlar  o`tishi  bilan  bu  belgilar  alifbo  belgilariga 

aylangan.  Odamlar  buyumlarga  aniq  ma`no  berila  boshlagan.  Buyumga  ma`no 

birkitib  qo`yishning  bu  usuli  ―  “buyumli  yozuv”  deb  atalgan.  Son,  raqamlarni 

bildirish  uchun,  masalan,  taxtachalarga  o`yib  shartli  belgilar  o`yilgan.  Bu 

xatcho`plardan  turli  xildagi  shartnomalar  tuzishda  foydalanilgan.  Xatcho`p 

bo`lakchalari birlashtirilganda kertiklar bir-biriga mos kelgan. Xatcho`plar kalendar 

sifatida  ham  qo`llanilgan  (unga  kunlar,  haftalar soni  va  hokazolar  o`yilgan).  Ular 

qarz shartnomalarida tilxat o`rnida ham xizmat qilgan. Yozib emas, balki xotirada 

saqlab qolinishi lozim bo`lgan ayrim ma`lumotlarni saqlashda ham xatcho`plardan 

foydalanilgan.  Ular  perulik  cho`ponlarda,  Lotin  Amerikasi  va  Afrikaning  boshqa 

ba`zi xalqlarida hozir ham bor. Bir tizimcha ho`kizlarni, boshqa tizimcha sigirlarni 

sanash  uchun  xizmat  qiladi;  bu tizimcha ikki  tutamga  ajratiladi  -  bir  tutami  bilan 

sog`im sigirlar va boshqa tutami bilan bo`g`oz sigirlar sanaladi. Uchinchi tizimcha 

buzoqlarni  sanash  uchun  ishlatiladi.  Tizimchadagi  tugunlar  soni  shu  cho`ponning 

podasida necha bosh mol borligini bildiradi. Qadimgi xitoylar ham hisob-kitob va 

yodda saqlash uchun tizimchalardagi tugunlardan foydalanganlar

3

 

Qadimgi  xalqlarda  vaqt  hisobi  ham  ko`pincha  tugunlar  bilan  olib  borilgan. 



Eramizdan  oldingi  V  asrda  yashagan  qadimgi  yunon  tarixchisi  Gerodot  hikoya 

 

M.M.Is`hoqov,I



 B. Xudaynazarov, Yordamchi tarixiy fanlar T.: TDSHI, 2018.

16-bet


 

 

 




Yüklə 0,96 Mb.

Dostları ilə paylaş:
1   ...   12   13   14   15   16   17   18   19   ...   49




Verilənlər bazası müəlliflik hüququ ilə müdafiə olunur ©azkurs.org 2025
rəhbərliyinə müraciət

gir | qeydiyyatdan keç
    Ana səhifə


yükləyin