Selçuklu hanedaninin önemli Bİr mensubu: İbrahim yinal cihan PİyadeoğLU
Yüklə 278,05 Kb. Pdf görüntüsü
|
|
Şahıs Adları, II, 583; Pervîz, Tarih-i Selâcuke, s. 108-109; Sevim-Merçil, Selçuklu Devletleri,
s. 44; Pîrneya-İkbâl, Tarih-i İran, s. 319; Öngül, Selçuklular, I, 36; Genç, “İbrahim Yınal İsyanı”, s. 35 vd. Savaşın ve İbrahim Yınal’ın ölümü hakkında iki farklı tarih verilmektedir. Bu konuda Sadreddîn el-Hüseynî (s. 14) ile Ahmed b. Mahmûd (s. 55) 19 Cemâziyelâhir 451/2 Ağustos 1059 tarihini verirken, İbnü’l-Esîr (IX, 489) ise 9 Cemâziyelâhir 451/23 Temmuz 1059 demektedir. Sümer (aynı yer), Ahmed ve Muhammed’in hanedana mensup olmalarına rağmen, boyunlarının vurularak öldürüldüklerini belirtmektedir. 58 Sıbt İbnü’l-Cevzî, Makaleler, II, 295; Selçuknâme, s. 123; Merçil, Kirmân Selçukluları,s.36 59 el-Kâmil, IX, 488. 60 Sümer (Şahıs Adları, II, 583), ayrıca İbrahim Yınal’ın isimleri verilmeyen oğullarının Tuğrul Bey’in hizmetinde kaldığını, bunlardan Kavurd’un damadı olanının Melikşah-Kavurd mücadelesinde kayınbabasını desteklediği için öldürüldüğünü belirtmektedir.
Türkiyat Mecmuası, C. 23/Güz, 2013
İbrahim Yınal’ın her iki isyanının hanedan içerisinde sahip bulunduğu yer ve başarılarına rağmen konumunun buna uygun olmaması neticesinde gerçekleşmiş olduğunu söylenebilir. Bununla birlikte Dandanakan Savaşı’ndan sonra süratle teşkilâtlanmaya giden Selçuklular’ın ele geçirdikleri bölgelerde hâkim bulunan yerel güçlerle yakınlaşmaları geleneksel yönetim biçimine uygun değildir. Bu politikadan en fazla etkilenenlerin başında İbrahim Yınal yer almıştır. Geleneksel yönetim biçiminden farklı olarak İbrahim Yınal’ın hâkim olduğu bölgeler elinden alınmış, yerel hâkimlere daha fazla söz hakkı tanınmıştır. İbrahim Yınal’ın eski sistemin şartlarının aksine yönetimde etkin bir hale gelememesi, üstelik ele geçirdiği bölgelerin de elinden alınmasının onu rahatsız etmiş olması ve farklı düşünmesine yol açması gayet normal bir durumdur. Nitekim yukarıda da belirtmiş olduğumuz üzere yeni teşkilatlanmaya uygun olarak devletin kurulmasında etkin rol üstlenen pek çok Türkmen, Selçuklu hâkimiyet bölgesinde yaşam alanı bulamamış ve batıya yönlendirilmiştir. Tuğrul Bey’in İbrahim Yınal’ı affetmemesi ise Arslan Besâsîrî ile olan münasebetiyle doğrudan bağlantılıdır. Tuğrul Bey’in hâkimiyetini güçlendirmesindeki en önemli etkenlerden birisi şüphesiz Abbâsî halifesinden almış olduğu destektir. Bu sebeple İbrahim Yınal’ın Arslan Besâsîrî vasıtasıyla dolaylı da olsa Fatımîler ile iletişime geçmiş olması kabul edilebilir bir durum değildir. Ancak işin hâkimiyet boyutu da mevcuttur. Yukarıda da belirttiğimiz üzere Tuğrul Bey, Türkmenler tarafından pek sevilmemektedir. İbrahim Yınal’ın isyanı sırasında pek çok Türkmen’in ona katılmış olmasının Tuğrul Bey’i endişelendirmesi gayet normaldir. Muhtemelen Tuğrul Bey, Arslan Besâsîrî argümanından faydalanarak Türkmenler’in tepkisini bertaraf etmeye çalışmıştır. Son olarak neresinden bakılırsa bakılsın İbrahim Yınal, Büyük Selçuklular, hatta Türk tarihi açısından önemli bir şahsiyettir. Nitekim Tuğrul Bey’in Batı İran, Azerbaycan ve Doğu Anadolu’daki hızlı ilerleyişinin en önemli aktörlerinden birisi odur. Selçuklular’ın büyük devlet olma özelliğini bu kadar hızlı şekilde kazanmasındaki rolü de ortadadır. Onun Tuğrul Bey’den sonra sultan olma ihtimali mevcut şartlara bakıldığında hayli yüksek bir ihtimal olarak karşımıza çıkmaktadır. Ancak aceleciliği bunu denemesine bile fırsat vermeden ölümüne neden olmuştur. Onun ölümü Melikşah’ın ölümünden sonra meydana gelen taht mücadelesinin bir benzerinin bu dönemde yaşanmasına da engel olmuştur. Nitekim Alp Arslan, Kutalmış ve İbrahim Yınal’ın yer alacağı bir taht mücadelesinin Büyük Selçuklular’a zarar vereceği açıktır. |