Metodika azərbaycan məKTƏBİ. 2018. №2 61

METODİKA

68

AZƏRBAYCAN MƏKTƏBİ. 2018. №2

---

asılı vəziyyətdə qalır. Pedaqoji psixologiyada

qeyd  olunduğu  kimi,  diskussiyada  bir  sıra

fərziyyələri  törədən  problemli  vəziyyətin

elementləri  idrak  motivasiyasının  meydana

gəlməsinə  təsir  göstərən  əsas  faktorlardır.

Bundan  başqa,  dərsin  ilkin  mərhələsi  kimi

motivasiyanın yaradılması və uğurlu formada

qorunması üçün sosial-pedaqoji və psixoloji

şərtləri  bilmək  müəllimlər  üçün  vacibdir.

Həmin  şərtləri  ən  optimal  səviyyədə

müəyyənləşdirməyə çalışmışıq:

1.  «Qruplarla  iş»  formasında  verilən

tapşırıqlar  qrup  üzvlərinin  akademik

səviyyəsinə  uyğun  seçilməlidir.  Çünki

motivasiyanı yarada biləcək vacib şərtlərdən

biri  tapşırıqların  şagirdin  anlaq  səviyyəsinə

uyğun olmasıdır. Həm məzmunlu və həm də

motivasiya  yarada  biləcək  tapşırıqların

müəyyənləşməsi 

pedaqoji 

keyfiyyət

göstəricilərinə  bilavasitə  müsbət  təsir  edir.

Buna görə də, həmin materialların xüsusiyyəti

cəlbedici,  qeyri-adi,  müəmmalı,  gözlənilməz

və  ən  əsası,  müstəqil  təfəkkür  fəaliyyətinin

təşkilinə şərait yarada bilməlidir. 

2. Hər bir qrupa yanaşma mexanizmi fərqli

olmalıdır ki, şagirdlərin aktivlik dərəcəsi artsın.

Bu  prosesdə  xüsusi  sosial-pedaqoji  mühit

yaranır. Şagird özünə qarşı xüsusi diqqət hiss

etdikdə onun təlim fəaliyyətinə marağı artır.

Bu  nəticənin  əldə  olunması  üçün  müvafiq

tədris mühiti vacib şərtdir. Müəllimin şagirdlərə

yanaşma mexanizmi dinamik və planlı xarakter

daşıdıqda pedaqoji prosesin bütün elementləri

diqqət mərkəzində olur.

3.  Qruplara  verilən  tapşırıqların  təqdim

olunma  üsulları  aşkar  və  stimullaşdırıcı

xarakterdə olmalıdır. Müəllim ayrı-ayrı qruplara

təlim  tapşırıqlarını  təqdim  edərkən  həmin

tapşırığın  həllinin  uğurluluğuna  inamını

bildirməlidir.  Yəni  hər  şagirddə  özünəinam

hissini  yaratmaqla  onları  davamlı  fəaliyyətə

stimullaşdırmaq  lazımdır.  Qrupun  gücünə

inamını  aşkar  formada  səsləndirdikdə

şagirdlərdə dinamik fəaliyyət tərzi formalaşır.

Bu prosesdə bütün şagirdlərin diqqəti təlim

fəaliyyətinə mərkəzləşir. 

4.  Şagirdlər  tərəfindən  yerinə  yetirilən

fəaliyyətlərin  məzmununa  diqqət  yetirmək

və lazımi səviyyədə istiqamət vermək vacibdir.

Bu  məsələnin  vacibliyi  ondadır  ki,  şagirdin

irəli  sürdüyü  fikir  və  ideyalardakı  yanlış

yanaşmalara diqqət yetirməyəndə dərsin so-

nuna qədər faydasız fəaliyyət davam edəcəkdir.

Təbii olaraq dərsin keyfiyyəti müəllimin əsasən

təşkilatçılıq qabiliyyəti ilə xarakterizə olunur.

Dərsdə şagirdlərin fəaliyyəti aparıcılıq təşkil

etsə  də,  fasilitator  olaraq  müəllim  öz  işinin

keyfiyyətinə nəzarət etməsə, dərsin akademik

səviyyəsi aşağı düşəcək və lazımi nəticə əldə

olunmayacaq.  Buna  görə  də  dərsdə  düzgün

istiqamətin seçilməsi müəllimdən asılıdır. Yəni

təkcə qrupları fəaliyyətə cəlb etmək yox, həm

də  qrupda  iştirakçı  olan  hər  bir  şagirdin

fəaliyyətinə, fikir və mülahizələrinə nəzarəti

diqqət mərkəzində saxlamaq lazımdır. 

5.  Şagirdlərdə  yaradıcı  yanaşma  imkan-

larının inkişaf etdirilməsi vacibdir. Çalışmaq

lazımdır  ki,  şagird  dərslikdə  və  ya  dərs

vəsaitində qeyd olunan tədris materiallarını

eyni  formada  deyil,  məzmununu  qorumaq

şərti ilə fərqli formada təqdim etsin. Bu me-

xanizm  sualları  cavablandırarkən  məzmunu

qorumaqla  yeni  formalarda  təqdimatın

verilməsini  tələb  edir.  Şagird  şəxsi  təfəkkür

məhsulundan çıxış etməklə verilən tapşırıqları

və  sualları  cavablandırsa  daha  yaxşı  nəticə

əldə olunar. Müəllim daim cəhd etməlidir ki,

şagird sərbəst olaraq öz sözləri ilə təqdimat

etməyi  bacarsın.  Çünki  şəxsiyyət  modelinin

struktur vahidlərindən biri də insanın mövcud

məsələlərə  fərdi  yanaşma  bacarığıdır.  Bu

mənada, fərdi yanaşma, fərdi mövqe və fərdi

ideyaların irəli sürülməsi şagirdin cəmiyyətin

aktiv və potensiallı üzvü olaraq sosiallaşmasına

şərait  yaradır.  Ən  əsas  şərt  olaraq  burada

şagirdin özünütəsdiq misssiyası həyata keçmiş

olur.  Müəllim  müvafiq  sosial-psixoloji  və

pedaqoji mühiti yaratmağı bacarsa, şagirdlərdə

özünüreallaşdırma  imkanları  da  baş  qaldıra

bilir.  Bu  tendensiyanın  mexaniki  quruluşu

müəllim-şagird  və  şagird-şagird  strukturu

üzərində  qurulur,  lakin  sosial-pedaqoji  qu-

ruluşu  isə  qarşılıqlı  münasibətlərin  forma-

laşması  ilə  şərtlənir.  Müəllim  şagirdi,  şagird

Sahil Cəfərov