O`zbekiston respublikasi sog`liqni saqlash vazirligi toshkent farmatsevtika instituti
Yüklə 462,77 Kb. Pdf görüntüsü
|
|
Azot birikmalari
Nitrogenium oxydulatum – kuldiruvchi gaz – N 2 O
Natrium nitrosum – NaNO 2
Olinishi. Tasvirlanishi. Oq yoki oq sarg`imtirroq, kristall kukun, gigroskopik, suvda oson, spirtda qiyin eriydi. Chinligi.
4. Na
+ ioniga xos sifat reaktsiyasi Tozalagi SO 4 , Me +2 , Cl , As +3 tekshiriladi. Miqdorini aniqlash. Permanganatometrik usul.
Ishlatilishi. Stenokardiyada, qon tomirlarini kengaytiruvchi vosita va tsianidlar bilan zaxarlanganda antidot sifatida ishlatiladi.
2 O 3 Natrium arsenicicum crystallisatum Na 2 HAsO 4 7H 2 O
Uglerodning preparatlari – Carba activatus – C Lithii carbonas – Li 2 CO 3 Natrii hydrocarbonas – NaHCO 3 Olinishi. Tasvirlanishi. Xadsiz, shўrtang, oq kristal kukun, suvda eriydi, spirtla kam eriydi. Suvli eritmalari kuchsiz ishqoriy muhitga ega rN 8,4.
Na
- alangani sariq rangga bўyaydi
- , SO
4 , Fe
+3 , Me
+2 , Ca
+2 , As
+3 ga tekshirib kўriladi. NH 4 +
Miqdorini aniqlash.
1 g preparatni 280 – 300 S da doimiy og`irlikgacha qizdirilganda, massasi 36,6% dan kam yўqotmasligi kerak. Bunda preparatning miqdori – 99,15% ga mos keladi.
kislotaliligi ortib ketganda ishlatiladi (eritma yoki tabletka xolida chiqaziladi).
Lithii carbonas – Li 2 CO 3 Olinishi. Lipidolit mineraldan olinadi - Li 2 O Al 2 (OH) 6 SiO 2 2LiCl + Na 2 CO 3 Li 2 CO 3 + 2NaCl Tasvirlanishi. Oq kukun, suvda qiyin eriydi, spirtda erimaydi. Suvli eritmasi ishqoriy xossaga ega. Suvli eritmasi qizdirilganda loyqalanadi. Tozaligi. Umumiy yod aralashmalar tekshirib kўriladi.
Saљlanishi. Og`zi maxkam berkitilgan idishlarda saqlanadi. Bor birikmalari Acidum boricum – H 3 BO 3 Natrii tetraboras – Na 2 B 4 O 7 10H 2 O H 3 BO 3 olinishi. Na 2 B 4 O 7 10H 2 O + 2HCl 4H 3 BO 3 + 2NaCl + 5H 2 O
ezg`ilansa, yog` kabi seziladi. K 6,4 10 -10
juda kuchsiz kislota. qizdirilganda angidromaxsulotlar hosil bўladi.
Chinligi Tozaligi: As birikmalari va mineral kislotalarga tekshirib kўriladi. Miqdori. Alkalimetrik usul, glitserin ishtirokida. Ishlatilishi. Antiseptik, ko’z tomchisi, quloq tomchilari tarkibiga kiradi.
Natrii tetraboras Na 2 B 4 O 7 10H 2 O Olinishi.
Tasvirlanishi. Rangsiz, tiniq, kristal kukun. Suvda va glitserinda eriydi. Spirtda erimaydi.
+ ioniga sifat reaktsiyasi. Bor kislotasiga sifat reaktsiyasi. Miqdori. Na 2 B 4 O 7 10H 2 O + 2HCl 4H 3 BO 3 + 2NaCl + 5H 2 O Ishlatilishi. Antiseptik modda sifatida sirtdan ishlatiladi.
Bariy birikmalari Bariy sulfat Barii sulfas pro roentgeno BaSO 4 Olinishi.
erituvchilarda amaliy jihatdan erimaydi.
Tozaligi. Bariyning eruvchan tuzlari va BaS tekshirib ko’riladi. Dispersligi. 50 ml hajmli silindrga 5 g BaSO
4 va belgisigacha suv solib, 1 minut chayqatiladi. 15 minutdan so’ng bariy sulfatning cho’kish chegarasi 12 ml dan past tushmasligi kerak.
Gigroskopik, 34 S haroratda o’z kristallik suvida erib ketadi. CHinligi. Ca +2 va Cl ionlarigi sifat reaktsiyasi. Tozaligi. Mg, Ba, Zn, Al, PO 4 -3 lar bo’lmasligi kerak. Mikdorini aniqlash. 1. Kompleksonometrik usul.
Qizil – pushti rang
Ko’k – binafsha rang 2. Argentometrik (Mor)usul. Ishlatilishi. Organizmning Sa +2 ga bo’lgan ehtiyojini qondirish maqsadida hamda allergik kasalliklarni davolashda 5-10 % li eritmasi ishlatiladi. 10% li in’ektsion eritmasi venaga 5-10 ml hajmda yuboriladi. Saqlanishi. Og’zi mahkam berkitilgan, parafinlangan idishlarda saqlanadi.
Magniy birikmalari. MgO - Magniy oqsid - Magnesii oxydum Mg(OH) 3MgCO 3 3H 2 O – Magniy asosli karbonat – Magnesii sulfas carbonas MgSO 4 7H 2 O - Magnesii sulfas Olinishi.
Tasvirlanishi. MgSO 4 rangsiz, tiniq, sho’rtang – taҳir mazali, kristall kukun, suvda juda oson erib, spirtda amaliy jihatdan erimaydi. MgO – oq kukun, suvda juda kam eriydi, magniyning asosli karbonati ham suvda kam eriydi. CHinligi. Mg +2 va SO 4 -2 ionlariga sifat reaktsiyasi bajariladi. Tozaligi. MgSO 4 da Mn +2 xususiy st aralashma
Indikator kislotali xrom kora.
Magniyning asosli karbonatida MgO mikdori 40-42% bo’lishi kerak. Ishlatilishi. MgO me’da shirasining kislotaliligi oshib ketganda, kislotalar bilan zaxarlanilganda va surgi dori sifatida ishlatiladi. 3MgCO
3 Mg(OH) 3H 2 O
– MgO singari qo’llaniladi.
MgSO 4 20-25% li In’ektsion eritmasi spazmalitik va tutkonoqka qarshi vosita sifatida mushak orasiga yuboriladi. Uni 15-30 ml dan surgi dori sifatida ichish ham mumkin.
Vismut birikmalari Vismutning asosli nitrati – Bismuthi subnitras
Olinishi.
erimaydi, mineral kislotalarda esa eriydi.
Tozaligini aniqlash. Fe +3 , Cu
+2 , Pb
+2 tekshirib ko’riladi. Miqdorini aniqlash. Kompleksonometrik usul. Indikator – piroqotexin binafsha rang. SHaroit kislotali muќit. 2
м Э
sariq rang rN 7 ko’k rang rN 7 Davomi o’xshash.
Preparatdagi Bi 2 O 3 79-82% bo’lishi lozim.
sifatida teri kasalliklarini davolashda ishlatiladi.
ZnO – Zinsi oxydum ZnSO 4 7H 2 O – Zinsi sulfas Olinishi.
Rux gidroqsikarbonat Tasvirlanishi. Rux oksidi oq yoki biroz sarg’imtir kukun bo’lib, suv va spirtda deyarli erimaydi. Mineral kislotalarda, ishqorlarda va ammiak eritmasida eriydi.
spirtda erimaydi. Uning suvdagi eritmasi kislotali muhitga ega. CHinligini aniqlash.
Richman yashili SO
4 ga sifat reaktsiyasi. Tozaligini aniqlash. Al +3 , Fe +3 , Pb
+2 (xususiy yot aralashma), Cu +2 larga tekshirib ko’riladi. sariq cho’kma Miqdorini aniqlash. Kompleksonometrik usul.
Indikator – kislotali maxsus xrom qora. SHaroit – ammiakli bufer ishtirokida. Ishlatilishi. ZnO burishtiruvchi, kurituvchi va antiseptik modda sifatida sirtdan sepma va surtma dori sifatida ishlatiladi. ZnSO 4 0,1; 0,2; 0,25; 0,5% li eritmalari urologiya amaliyotida, kuydiruvchi vosita sifatida va 0,25% li eritmaga ko’z tomchisi sifatida ishlatiladi.
ZnSO 4 B ro’yxati bo’yicha, ZnO esa umumiy ro’yxat bo’yicha, og’zi mahkam berkitilgan idishlarda saqlanadi.
Simob birikmalari HgCl 2 – Hydrargyri dichloridum, sulema HgO – Hydrargyri oxydatum flavum HgNH 2 CI - Hydrargyri amidochloridum Olinishi.
kinovar
2 – oq rangli kukun yoki kristall kukun, suvda eriydi, qaynoq suv va spirtda oson eriydi. Suvdagi eritmasi kislotali muhitga ega.
HgO – xidsiz, og’ir sariq yoki to’q sariq mayda dispers kukun, suv va spirtda erimaydi. Kislota eritmalarda eriydi.
HgNH 2 Cl – xidsiz, oq mayda amorf kukun, suv, spirt va efirda erimaydi. Xavoda barqaror. YOrug’lik ta’sirida qorayib qoladi.
2 - yodometrik usul.
HgO – kislotali asosli titrlash usuli.
HgNH 2 Cl – kislotali – asosli titrlash usuli.
ortiqchasi Ishlatilishi. HgCl 2 kuchli antiseptik. 1:1000, 2:1000 nisbatdagi eritmalari dezinfektsiyalash maqsadida ishlatiladi. Preparat 0,5 – 1 g kukun va tabletka xolida chiqariladi. Uning eritmalarida kislotali muhit kelib chiqmasligi uchun tabletkalar tarkibiga ma’lum miqdorda NaCl qo’shiladi.
bo’yalgan xolda chiqariladi. A ro’yxati bo’yicha saqlanadi. HgO – 2% li surtma xolida ko’z kasalliklarini davolash maqsadida ishlatiladi.
HgNH
2 Cl – 10 % li surtma xolida teri kasalliklarini davolashda ishlatiladi. B ro’yxati bo’yicha saqlanadi.
Mis va kumush birikmalari CuSO 4 5H 2 O – Cupri sulfas Olinishi.
spirtda erimaydi.
Chinligi.
Tozaligini aniqlash. Cl , Fe +3 , Me lar tekshirib ko’riladi. Miqdorini aniqlash. Yodometrik usul. Ishlatilishi. 0,25% li eritmasi ko’z kasalliklarida, siydik yo’llari kasalliklarida, 1% li eritmasi esa qusdiruvchi vosita sifatida ishlatiladi. Saqlanishi. Og’zi maxkam berkitilgan idishlarda saqlanadi. AgNO 3 – Argenti nitras Olinishi. Rangsiz, xidsiz, kristall kukun, suvda oson eriydi. YOrug’lik ta’sirida qoramtir tusga kiradi.
Chinligi.
AgNO 3 - defenilamin bilan reaktsiya
Tozaligini aniqlash. Cu +2 , Pb +2 , Bi
+3 birikmalariga tekshirib ko’riladi. Miqdorini aniqlash. Rodanometrik usul.
kasalliklarida va boshqalarda ishlatiladi.
A ro’yxati bo’yicha saqlanadi. Kumushning oqsil bilan bergan kolliod preparatlari tibbiyotda qadim zamonlardan beri qo’llanib kelingan. Collargolum – kollargol Protorgolum – protorgol Ag 2 O – oqsil Ularni olish uchun tuxum oqsili kislota bilan gidrolizlanib lizalbin va protalbin kislotalari hosil qilinadi. So’ng unga yangi hosil qilingan kumush oksidi qo’shiladi. Kollargol 70%, protorgol 8% kumush saqlaydi. Kollargol qora, protorgol esa qo’ng’ir rangda bo’lib, ular suvda eriydi. Chinligi. Preparatning ma’lum miqdori yoqiladi, bunda kuygan jun xidi keladi – oqsil. Kul qoldig’i nitart kislotala eriydi. Ishlatilishi. 1 – 5 % li eritmalari burishtiruvchi, antiseptik va shamollashga qarshi vosita sifatida ishlatiladi (otorinoloringologiyada). Temir birikmalari Fe – qaytarilgan temir - Ferrum reductum FeSO 4
2 O – Ferri (II) sulfas, Ferrosi sulfas
2. FeSO 4 – elektroliz qilib (Fe
2 (SO
4 ) 3 hosil bo’lmasligi uchun spirt qo’shiladi) Tasvirlanishi. Fe – Kulrang, yaltiroq kukun, mineral kislotalarda eriydi.
FeSO 4 7H
2 O och yashil kristall kukun. Suvda engil eriydi. Suvli eritmasi kislotali muhitga ega. havoda qisman kristallik suvini yo’qotadi.
berlin lazuri Miqdori. Permanganatometriya. Ishlatilishi. Kamqonlikda ishlatiladi. Radiofarmatsevtik prepatlar Reja: 1. Radioaktiv preparatlar tahlilining o’ziga xos tomonlari. 2. Radioaktiv izotopli dori moddalar tahlili. Rak kasalligini davolash va diagnoz qilish maqsadida keyingi vaqtda radioaktiv dori moddalardan keng foydalanilmoqda. Radiofarmatsevtik preparatlar shuningdek yurak – qon tomir tizimi, buyrak, o’t yo’llari, qalqonsimon bez va boshqa a’zolar kasalliklarni diagnoz qilish uchun ham ishlatiladi. Bu preparatlar sifatini nazorat qilishning o’ziga xos tomoni shundaki bunda kimyoviy va fizikaviy – kimyoviy usullar bilan birga radiometrik usul ham qo’llaniladi. Chinligini aniqlash. Dori moddasidagi radionuklidni aniqlash uchun undan taralayotgan nurlar spektri olinib, namunaviy eritmadagi ayni shu radionukliddan taralayotgan nurlanish spektri bilan solishtiriladi. Agar namunaviy manba bo’lmasa, spektrdagi ayrim chiziqlar energiyasi va nurlanish intensivligi aniqlanadi. Radinuklidlar faolligini aniqlash. - va j - nurlanishlar va rentgen nurlanish bo’yicha Geyger o’lchamida yoki ionlanish kamerasi yordamida aniqlanadi. Radioaktiv nuklidning tozaligi. Yadro spektroskopiyasi va radiometrik usullar yordamida aniqlanadi. Radiokimyoviy tozaligi xromatorafiya va elektroforez usullari bilan aniqlanadi. Radionuklid taxlil uch bosqichdan iborat: 1. Radionuklid yot aralashmalarni aniqlash; 2. Yot aralashmalarni identifikatsiyalash; 3. Faolligini aniqlash. Fosfor – 32 izotopi kiritilgan natriy fosfatning in’ektsion eritmasi Na 2 HPO 4 ( 32 P) – Solutio Natrii hidrophosphatis Phosphozo – 32 notati pro injectionifus Tasvirlanishi. Rangsiz, tiniq eritma. Solishtirma faolligi 2 – 10 mkyuri/ml. 32 r ning solishtirma faolligi 98%.
3 )
va konts. HNO 3 bilan oq cho’kma hosil qiladi. 2. - nurlanishning yutilish chiziqlari namunaviy eritma 32 r ning - nurlanish chiziqlari bilan solishtiriladi. 3. Yarim emirilish davri 14,2 kun. 4. Radiokimyoviy tarkibi qog’oz xromatorgrafiyasi usuli bilan aniqlanadi. Solishtirma faollik o’lchagich yordamida aniqlanadi. Fosforning miqdori SF – usul bilan aniqlanadi ((NH 4 ) 6 MoO
4 yoki (NH 4 )
VO 4 ) reaktivlari yordamida 410 nm. Saqlanish muddati 2 oy, maxsus konteynerlarda saqlanadi. A ro’yxati bo’yicha. Leykoz kasalligini davolash va rak kasalini tashxis qilish maqsadida ishlatiladi. Natriy – O – yod gipuratning, yod – 131 izotopi kiritilgan in’ektsion eritma
Yarim emirilish davri 8 kun. Saqlanish muddati – 20 kun. Tasvirlanishi. Tiniq, rangsiz eritma. Solishtirma faolligi 0,1 mkyuri/ml. O – yodgippuratning nisbiy faolligi 98%.
qog’oz xromatografiyasi o – yodgipurat miqdori – SF usul. Saqlanishi. A – ro’yxati bo’yicha. NAZORAT SAVOLLARI: 1. Azot brikmalari, kuldiruvchi gaz, natriy nitrat, arsen brikmalari, arsen uning oksidi, natriy arsenat, natriy gidrokarbonat, litiy karbonat ularni olinishi, bor brikmalari, bor kislotasi, natriy tetroborat, tasvirlanishi, tozaligi, chinligi, miqdorini aniqlash usullari, ishlatilishi va saqlanishi. 2. Bariy, Kaltsiy, Magniy, Vismut, Rux, birikmalarini olinishi, tavsifi, tahlili va ishlatilishi. 3. Simob birikmalari: Simob ikki xloridi, simob ikki oksidi, simob amid xloridi, ularni olinishi, sifat reaktsiyalari, miqdorini aniqlash usullari, ishlatilishi, saqlanishiga qo`yilgan talablar. 4. Mis va kumush birikmalari; mis sulfati, kumush nitrati, ularni olinishi, sifat reaktsiyalari, miqdorini aniqlash usullari, ishlatilishi. a. Kumush nitratni saqlashga qo`yilgan talablar. 5. Kumush oqsillarining birikmasi protorgol uning olinishi, sifat reaktsiyalari, miqdori, ishlatilishi. 6. Temir birikmalari ularni olinishi, sifat reaktsiyalari, miqdorini aniqlash usullari, ishlatilishi, saqlanishiga qo`yilgan talablar. 7. Radiofarmatsevtik preparatlar olinishi, sifat reaktsiyalari, ishlatilishi, saqlanishiga qo`yilgan talablar. MUSTAQIL ISH TOPSHIRIQLARI: TAVSIYA ETILADIGAN ASOSIY VA QO`SHIMCHA ADABIYOTLAR RO`YXATI: 1. Аксенова Э.Н., Андрианова О.П., Арзамасцев А.П. и др. Руководство лабораторным занятиям по фармацевтической химии. М., Медицина, 1987 г.-412 с. 2. Арзамасцев А.П. Сенов П.Л. Стандартные образцы лекарственных веществ. М., 1978.- 254 с. 3. Арзамасцев А.П., Печенников В.М., Радионова Г.М. и др. Анализ лекарственных смесей-М., “Спутник”, 2000 г.- 276 с. 4. Арзамасцев А.П., Яскина Д.С. Ультрофиолетовые и инфракрасные спектры лекарственных веществ, М., 1975.-245 с. 5. Арзамасцев А.П.и др. Фармацевтическая химия. М.: «Геотар-Мед», 2005.- 620 с. 6. Арзамацев А.П.и др. Анализ лекарственных смесей. Москва, 2000 г.-354 с 7. Базисная и клиническая фармакология. В 2 т/под. редак. Катцунга Б.Г., М.: Бином; 1998 г. 8. Беликов В.Г. Лабораторные работы по фармацевтической химии М., 1989. - 375 с. 9. Беликов В.Г. Фармацевтическая химия. –Москва. МЕДпресс, 2008. 10. Берштейн И.Е., Каминский Ю.Л. Спектрофотометрический анализ в органической химии., Л., 1975. -453 с. 11. Булатов М.И., Калинкин И.П. Практическое руководство по фотоколориметрическим и спектрофотометрическим методом анализа. Л., 1976. -407 c. 12. Государственная фармакопея, X изд, 1968. -1076 с. 13. Государственная фармакопея, XI изд, Т 1. М. 1987. -334 с. 14. Государственная фармакопея, XI изд, Т 2. М., 1990. -398 с. 15. Ибодов А.Ю. Фармацевтик кимё. I т. Тошкент, Абу Али ибн Сино, 1996. - 515 б. 16. Ибодов А.Ю. Фармацевтик кимё. II т. Тошкент, Абу Али ибн Сино, 1996. - 574 б. 17. Ионин Б.И., Ершов Б.А. ЯМР - спектроскопия в органической химии, Л., Химия, 1967. 18. Кирхнер Ю. Тонкослойная хроматография. 1 т. М.. 1981. -616 с. 19. Кирхнер Ю. Тонкослойная хроматография. 2 т. М.. 1981. 522 с. 20. Логинова Н.В., Полозов Г.И. Введение в фармацевтичекую химию. Минск Электронная книга БГУ, 2004. -252 с. 21. Максютина Н.П. Анализ фармацевтических препаратов в лекарственных формах, Киев, 1976. -247 с. 22. Максютина Н.П. и др. Методы анализа лекарств, Киев, 1984 г. -222 с. 23. Максютина Н.П. и др. Методы идентификации фармацевтических препаратов. Киев, 1978. -240 с. 24. Машковский М.Д. Лекарственные средства, М., Медицина, Т. 1. 1998. -543 c. 25. Машковский М.Д. Лекарственные средства, М., Медицина, Т. 2. 1998. -590 c. 26. Международная фармакопея (Общие методы анализа). Женева, 1981, 1 т. – 243 с. 27. Международная фармакопея (Сертификации для контроля качества фарм препаратов). Женева, 1983, 2 т. -364 с. 28. Международная фармакопея (Сертификации для контроля качества фарм препаратов), Женева, 1990, 3 т. -435 с. 29. Мелентьева Г.А. Фармацевтическая химия. Т.1,2 М., Медицина, 1976 г. -827 с. 30. Руководство к лабораторным занятиям по фармацевтической химии. Под ред. Арзамасцева А.П. М., Медицина, 2001.- 380 с. 31. Ўзбекистон Республикасида фармацевтика фаолияти, (проф. А.Н. Юнусходжаев таҳрири остида), I китоб, Тошкент, Абу Али Ибн Сино, 2001. -288 б. 32. Ўзбекистон Республикасида фармацевтика фаолияти, (проф. А.Н. Юнусходжаев таҳрири остида), II китоб, Тошкент, Абу Али Ибн Сино, 2001. -336 б. 33. Ўзбекистон Республикасида фармацевтика фаолияти, (проф. А.Н. Юнусходжаев таҳрири остида), III китоб, Тошкент, Абу Али Ибн Сино, 2003. -434 б. 34. Фармацевтична хiмiя за загальною редакциею проф. П.О. Безуглого, Харкiв, - 2002 г. -448 с. 35. Фармацевтичнiй анализ за загальною редакциею проф. П.О. Безуглого, Харкiв, -2001 г. -240 с. 36. Харитонов Ю.Я. Аналитическая химия. В 2-х томах. М.: «Высшая школа», 2001. 882 б. 37. Шаршунова Н., Шварц В., Михалец Ч. Тонкослойная хроматография в фармации и клинической биохимии, М. Мир, 1980. 1 т, -295 с. 38. Шаршунова Н., Шварц В., Михалец Ч. Тонкослойная хроматография в фармации и клинической биохимии, М. Мир, 1980. 2 т, -621 с. 39. Яхонтов Л.М., Глушков Р.Г. Синтетические лекарственные средства. М., 1983. -272 с. 40. European Pharmacopoeia. Council of Europe, 1997. 3 rd Edition. –Strasbourg, 1997. -1799 p. 41. I.K.Azizov. Collection of Legal Documents on Turnover of Drugs, Psychotropic Substances and Precursors in the Republic of Uzbekistan, Tashkent, 2006. -226 P. 42. The United States Pharmacopoeia, 2003. 43. Ubaydullaev Q. A. va boshqalar. “Farmatsevtik kimyo”. Toshkent, 2006 y. -320 b. Yüklə 462,77 Kb. Dostları ilə paylaş:
|