ZabiTƏ teymurlu

Zabitə Teymurlu 

 
66
 

 
Məs//Məst. Azərbaycan dili şivələrində (Qardabani, Qazax, Qu-
ba,  Şəki, Biləsuvar, Şəmkir) “xromdan tikilmiş yumşaq ayaqqabı” 
mənasında işlənir: Məs qabaqlar ulardı, üzü də dügməli ulardi (Qu-
ba); Hindi də məs giyən var kəntdə (Şəki);  Ayağımda məs var (Qazax); 
Məstin üstün düymələ (Biləsuvar) (7, 353). 
Türk ədəbi dilində mest leksik vahidi “ayaqqabının içinə geyilə 
bilən yüngül və yumşaq ayaqqabı” mənasını ifadə edir. Bu cür ayaq-
qabıdan dəstamaz alarkən üzərinə məst çəkmək üçün istifadə olunur. 
Türk dilinin xalq şivələrində mes şəklində də deyilir (69, 2029). 
Mintənə. Bu söz Azərbaycan dilinin Culfa şivəsində “geyim, pal-
tar adı” mənasında işlənir: Əynində mintənəsi var (7, 358). 
Türk ədəbi dilində mintan sözü “alt köynəyin üstünə geyilən, 
uzun qollu, düz yaxalı bir növ köynək; qollu jilet” mənalarını ifadə 
edir. Qeyd olunan leksik vahid fars dilindən türkcəyə keçib. (Fars.nīm-
ten “yarım bədən“ sözündən minten>mintan): Köylünün bir şeyi yok, 
sıhhati, ahlâki bitik / Bak o sırtındaki mintan bile tiftik tiftik  (Meh-
met Âkif’ten); Ve elini mintanının düğmesine attı, göğsünü açtı (Refik 
H.Karay) (69, 2080); Zaten kalın olan kaşlar biraz daha kalınlaştı ve 
karardı, yanaklar ve burun kızardı, allı karalı şalvar giyildi, eni koca-
man bir karış tutan yeşil kırmızı kuşak dolandı, damaları mor kendi 
sarı mintan ile sırmalı tel tel olmuş yemyeşil cepken sırta geçirildi 
(128, 104). 
Oyma//Oymə. Bu söz Azərbaycan dili şivələrində “qadın pal-
tarına, donuna salınan naxış, bəzək” (Oğuz) və “paltar” (Ordubad) 
mənasını ifadə edir: Ayna oymasını geyib məktəbə getdi (4, 346, 431).  
Türk ədəbi dilində isə oyma sözü “oyularaq açılan bəzək işi” 
mənasında  işlənir: Ahşap oyma; Taş oyma; Hâlâ renkleri, altınları 
ve oymaları bozulmayan bu tavan ... (Ahmet Haşim) (70, 2410); Ba-
zan caminin tavanından sarkan lambalara, lambaların ışığında ga-
rip gölgelerle bezenen tavan tahtalarına, bunların oymalarına, sonra 
duvarlara, duvarlardaki yazılara, mihrabın tam ortasındaki mermer 
çerçeveye takılırdı  (136,  35);  Yan yana duran beş hücrenin oymalı 
kapılarını hele daha çok beğenmişti (138, 76). “Azərbaycan dilinin 
izahlı lüğəti”ndə də oyma sözü “ağac, daş, sümük, metal və s. üzərinə 
həkk olunan və ya oyulmaqla açılan bəzək, zinət, naxış”  mənasında 
qeydə alınıb: Oyma dəzgahı (11, 539). 

---