Мавзу: Диний экстремизмга қарши курашнинг маънавий- маърифий асослари ва усуллари

X   U   L   O   S   A 
           Diniy    ekstremizmning    xalqlar    va    davlatlar  tinchligiga  rahna  solishini 
ushbu  ilmiy  tahlillardan  ham  yaqqol  ko’rish  mumkin  ekan.  Barcha  diniy 
ekstremistik  harakatlar  faqat  zo’rovonlik  va  tahdidlarga  aosolangan  bo’lib, ular 
hech    qachon    jamiyat    rivojiga    ijobiy    ta’sir    ko’rsatmaydilar.    Demak,  ularga 
qarshi    ayovsiz,    tizimli    va    birgalikda  faoliyatlar  olib  borish  lozim  ekan. 
Mavzudagi    diniy    ekstremizmga    qarshi    kurashning    ma’naviy-ma’rifiy  asosolari 
va  usullarini  o’rganish    natijasida    quyidagicha    xulosalarga    kelindi    va    ularni 
bayon etamiz: 
         Diniy  ekstremizm  jamiyat,  insoniyat,  millat  va  davlatlar  uchun  juda  xavfli, 
ularga qarshi kurashish dolzarb hisoblanadi. 
         Diniy    ekstremizmga  qarshi  kurashishda  quyidagilar  asosiy  manba 
hisoblanadi.    Bularga    diniy    manbalardan    ―Qur’on‖  va  undagi  oyatlar,  Hadislar, 
fiqhshunoslardan    Imom  al-Moturudiy,    Burxoniddin    Marg’inoniy,    Shariat 
arkonlari    alohida    manbalar    sanaladi.    Asosiy    vazifa    ularning  mohiyatini 
yoshlarga    va    barcha    kitobxonlarga    mukammal  va  xolis  tushuntirish.  Turli 
reaksion 
guruhlar 
ham 
nashriyot 
manbalaridan 
foydalanishlarini 
esdan 
chiqarmasligimiz  kerak.    Axir    targ’ibot  va  tashviqot  ishlarida  shular  asosiy 
manbalar  sirasiga  kiradi.    Agar    yoshlarga    adabiyotlardan  qanday  foydalanish, 
ularni  o’rganishda  nimalarga  e’tibor  berish,  qaysi  manbalardan  umuman 
foydalanmaslik  kerakligini  to’g’ri  tushuntirsak,  mafkuraviy  immunitetni  oshirishga  
erisha olamiz. 
                  Diniy    ekstremizmga    qarshi    kurashishda  BMT  va  boshqa  xalqaro, 
hamda    ma’lum    davlatlar    hududida    ishlab    chiqilgan  siyosiy-huquqiy  hujjatlar 
bilan  yaqindan  va  to’liq  tanishish.    Bu    diniy    ekstremistik    harakatlarning    jahon 
miqyosda    ishlab    chiqilgan    qonuniy  faoliyatlarga  nechog’li  zid  ekanligini  aniq 
bilamiz va  ularga  qarshi  kurashda asoslangan  hujjatga ega  bo’lamiz.   Xalqaro 
hujjatlarda  inson  va  fuqarolar  dahlsizligi,  ularning  yashash  huquqlaridan  hech  kim 
mahrum    eta    olmasligi    e’tirof    etiladi.    Bu  gumanistik  huquq  sanaladi.  Ularga 
qarshi barcha faoliyatlar jinoiy hisoblanib, zaruriy choralar ko’rish shart. 

---

106 
 
                 Mustaqil   O’zbekistonda   ham    Konstitutsiyada   inson  va   fuqarolarning 
xayoti    dahlsizligi,    shuningdek  vijdon  erkinligi  alohida  qayd  etilgan.  Bu  bilan 
asosiy    qomusimiz    mohiyatan    xalqaro    hujjatlar    va  paktlarga  mos  ekanligini 
ko’rish mumkin.  Demak, asosiy qonunlar majmuasida diniy ekstremizm rad etiladi 
va ularni to’liq o’rganish lozim. 
           Shuningdek,  davlatimiz  tinchligiga  rahna  soluvchi  radikal  guruhlar 
faoliyatlarini  man  etuvchi  turli  qator  hujjatlar  ishlab  chiqilgan  bo’lib,  barcha 
O’zbekiston    fuqarolari    ularning  mazmunini  to’liq  bilishlari  va  ularga  amal 
qilishlari  lozim.  Bu  ayni  paytda  diniy  dunyoqarashni  kengaytirish  va  huquqiy 
madaniyatini    rivojlantirishni    talab    etadi.    Bular    alohida  holda  BMI  da  bayon 
etildi. 
          Dinshunoslik  va  Dinlar  tarixi,  diniy  ekstremistik  tahdidlar,  mafkuraviy 
xurujlar    va    tahdidlar,    ma’naviy    tahdidlar    kabi  sohalarni  tadqiq  etuvchi 
tadqiqotchi olimlar  tomonidan  atroflicha tahlil  etilgan ilmiy  izlanishlar  materiallari 
ham  yoshlar  uchun  diniy  ekstremizmga  qarshi  kurash  manbalari  sirasiga  kiradi. 
Bular haqida BMI da batafsil ifodalandi. 
         Diniy  ekstremizmga  qarshi  kurashda  faoliyat  samarali  bo’lishi  uchun  turli 
usullardan    foydalanish    lozim.    Bu    usullarni    dastlab    ma’naviy  va  ma’rifiy  kabi 
ikki  qismga  ajratish  mumkin.  Ammo  ma’naviy  usullar  o’z  qamroviga  siyosiy, 
axloqiy, huquqiy  sohalardagi  tashviqot  va  targ’ibot,  turli  bahs  va  munozaralar 
uyushtirish,    o’quv    seminarlar,    treninglar    tashkil  etish,  sport  musobaqalarini    va 
san’at  turlaridan  oqilona  foydalanish.  Turli  sport  musobaqalarida  yoshlar 
birlashadilar.  San’at  sohalari  orqali  ezgulikni  targ’ib  qilish  mumkin.  Bahs-
munozaralarda  barchaning  erkin  mushohada  qilishiga  sharoitlar  yaratiladi.  Milliy 
madaniy va diniy qadriyatlardan tizimli forydalanish. 
              Ta’lim  tizimida  kelajak  avlodlarning  yosh  tafovvutlarini  hisobga  olgan 
holda    tizimli    targ’ibot    va    tashviqot    usullarini    qo’llash  kerak.  Ta’lim 
jarayonlarini ijodiylik  va  erkin  fikrlashga  sharoitlar yaratilgan  holda  olib  borish 
lozim.    Bundan    tashqari  diniy  ekstremizmning  mohiyatini  ilmiy  tahlil  etish  va 
ularni    tushuntirishda    zamonaviy      pedagogik  texnologiyalardan    unumli 

---

107 
 
foydalanish  kerak.  Bunda  diniy  va  milliy  qadriyatlarni  xolislik  nuqtai  nazaridan 
o’rganish va foydalanish lozim. 
          Mafkuraviy 
immunitetni 
hamisha 
barqarorlashtirib 
borish, 
bunda 
globalllashuv,    ommaviy  madaniyat  va  boshqa  mafkuraviy  tajovvuzlarni  hisobga 
olish. Ularni oldini olish uchun doimo samarali o’qitishga erishish. 
           Manfur    kimsalar    bor    ekan,    ularning    egoizmga    asoslangan  manfaatlari 
ham  mavjud,    demak  ularga  hamisha  va  ratsional  kurash  olib  borish  zarur.    Bu 
borada    ushbu    ilmiy    tahlil    nazariy    asos    vazifasini    o’taydi    deb  hisoblaymiz. 
Diniy    ekstrеmizmning    mohiyatidan    ham    uning    millat,    davlat    va    jamiyat  
taraqqiyotiga  faq’at    salbiy    ta'sir    etishini,  tazovuzkorona    faoliyatga  
asoslanganligini    anglash  kiyin  emas.    Tinchlik    va  bararorlikka  rahna  soluvchi 
kuchlar g’oyalar va kuchlarga q’arshi  kurashish zarur.  Talabalar  mukammal  bilim 
va  ko’nikmalarga  ega  bo’lganlaridagina    ma'lum    yot    g’oyalarga    q’arshi    ezgu  
g’oyalar    bilan  q’arshi  javobni  bеra  oladilar.    Axir    ―  jaholatga    qarshi    faqat  
ma’rifat ―  bilangina  kurashish  mumkin. 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 

---

108