Microsoft Word rasim isguzar etiket docx

Ticarət markası- ticarət markası, əmtəə nişanları da istehsalat mülkiyyətinə 

aiddir. Müəssisə marketinq strategiyasını işləyib hazırlayarkən istehsal etdiyi malın 

üzərinə  ticarət  markası  və  əmtəə  nişanları  vurur.  Bu  nişanlar  müəssisənin 

intellektual mülkiyyəti hesab edilir və qanunla qorunur. 

Reklamda həqiqilik 

Yəqin  ki,  TV,  radio  və  mətbuatda,  eləcə  də  küçədə  insanı  bezdirən  reklam 

çarxlarına, lövhələrinə və ya elanlara hər gün rast gəlirsiniz. Hər bir istehsalçı öz 

məhsulunu  istehsal  etdikdən  sonra  onun  reklam  edilməsini  və  marketinqinin 

aparılmasını zəruri sayır. Təəssüf ki, bir çox sahibkarlar reklam kampaniyalarının 

aparılmasında  çox  vaxt  qeyri-etik  üsullardan  istifadə  edirlər.  Bu  isə  cəmiyyətdə 

zövqsüzlüyün  formalaşmasına,  hətta  istehlakçıları  bu  və  ya  digər  məhsulun 

alınmasında  aldadılmasına,  hətta  fikrinin  zorla  müəyyən  məhsul  növünə 

yönəldilməsinə səbəb olur. 

Bu məsələyə işgüzar etika nöqteyi-nəzərindən baxaq. Reklamın əsas məqsədi 

məhsulun satışına şərait yaratmaqdır. Əlbəttə ki, reklamın əsas məqsədi məlumatın 

təqdimatıyla bitmir. Reklam həmçinin ictimaiyyətdə müəyyən rəy formalaşdırır və 

məhsul  istehsalçısı  istehlakçıları  məhz  onun  məhsulunu  almağa  şirnikləşdirir,  o 

cümlədən,  özünə  qarşı  müsbət  rəy  formalaşdırmağa  çalışır.  Başqa  sözlə  desək, 

reklam eyni zamanda inandırmaq və təlqin etmək funksiyasını daşıyır. Bu bölmədə 

biz 3 qeyri-etik üsulu nəzərdən keçirməyə çalışacağıq: 

---

77 

 

- Saxta, yalan və insanı çaşdıran reklam; 

-  İnsanların  hissləri  ilə  oynayaraq  reklam  üsullarından  istifadə 

etməkləmüəyyən məhsulun alınmasına təhrik; 

- Reklamın yolverilməz üsullarının istifadəsi. 

Bir çox reklamlarda deyilənlər həqiqətdən daha çox yalana yaxın olur. Əgər 

reklamda  yalan  məlumat  verilirsə  və  onun  əsas  məqsədi  insanları  çaşdıraraq 

potensial  müştəriləri  aldatmaqdırsa,  belə  reklamın  edilməsi  əxlaqsızdıqdır.  Çünki 

reklam  agentliyi  yalana  əl  atır,  bu  isə  heç  bir  əxlaqa  sığmır.  Məsələn,  reklam 

bazarında  satılan  müxtəlif  qida  məhsullarının  -  müxtəlif  yağ,  süd,  kolbasa, 

sərinləşdirici  içkilər  və  sairənin  tərkibi  haqqında  bir  çox  məlumatlar  həqiqətə 

uyğun deyildir və belə reklam alıcıların aldadılmasına yönəldilmişdir. 

Bəzi  reklam  növləri  də  vardır  ki,  onlar  heç  bir  soz  söyləmədən  insanları 

aldadır.  Alıcılar  məhsulun  qabı  üzərinə  vurulan  təsvirə  görə  onun  keyfiyyəti 

haqqında  müəyyən  fikir  yürüdürlər  və  hesab  edirlər  ki,  bu  təsvir  qabın  içindəki 

məhsul ilə eynidir. Lakin biz dəfələrlə bunun əksinin şahidi oluruq. Məsələn, toyuq 

bulyonu  adlanan  və  qabı  üzərində  nəfis  toyuq  suyu  şəkli  əks  olunan  məhsulun 

tərkibində  toyuqdan  savayı  nə  desən  tapmaq  olar.  Belə  reklam  heç  bir  əxlaq 

normalarına uyğun gəlmir. 

Hətta  yalan  məlumatlar  və  ya  təsvirlər  vermədən  də  bəzi  reklam  növləri 

müştəriləri  aldada  və  ya  çaşdıra  bilər.  Belə  reklam  qəsdən  elə  tərzdə  deyilir  ki, 

normal  insan  onu  tez  qavrayır  və  tamamilə  yanlış  nəticə  çıxarır.  Bu  reklam 

növünün  müəllifləri  günahı  özlərində  deyil,  onu  düzgün  qavramayan  şəxslərdə 

görürlər.  Bu  iddialarda  qismən  razılaşmaq  olar.  Məsələn,  bir  çox  bitki  yağı 

istehsalçıları  məhsullarının  üstün  cəhəti  kimi  tərkibində  xolesterinin  olmamasını 

qeyd edirlər. Bu həqiqətən də belədir lakin, kimyadan az məlumatı olan istehlakçı 

da  bu  məhsulun  keyfiyyəti  haqqında  yanlış  təsəvvür  (xolesterin  yalnız  heyvan 

mənşəli  yağlarda  mövcud  olur  və  o,  bitki  yağında  sadəcə  ola  bilməz)  yaranır. 

Amma reklamçılar bunu qəsdən edirlər və bu reklamın nəticəsi açıq-aydın görünür. 

---

78 

 

Bu heç bir əxlaq normalarına sığmır, çünki belə reklam yalan söyləmirsə də, amma 

kütləni çaşdırır. 

Müəyyən məhsulun reklamı vasitəsilə insanların iradəsinə təsir göstərmək də 

etika prinsiplərinə ziddir. Davranış normaları aldatma, yalan, hiylə kimivasitələrlə 

insanı hər hansı əməllərə təhrik etməyi və insan iradəsinə təsir etməyi əxlaqsızlığın 

təzahürü kimi qiymətləndirir. Bəs, reklam vasitəsilə insan iradəsinə və davranışına 

təsir etmək mümkündürmü? 

Bir sıra psixoloji testlər sübut edir ki, insan şüuruna vizual və verbal (şifahi) 

informasiya ilə yanaşı təhtəlşüur da təsir edir. Reklamçılar istənilən informasiyanı 

musiqi  klipinə,  kinofılmə,  televiziya  verilişinə  və  melodiyaya  daxil  edə  bilər.  Bu 

məlumatları qavrayan insan zahirən onu reklam hesab etməyə bilər, amma həmin 

informasiya onun yaddaşına yazılır. Belə reklam «sublimal» adlanır və bizdən asılı 

olmayaraq  iradəmizə  təsir  edir.  Əgər  biz  TV,  radioda  səslənən  və  ya  qəzet  və 

jurnallarda  yerləşdirilən  reklamlara  rast  gəldikdə  kanalı  və  ya  səhifəni  çevirmək 

seçiminə malik oluruqsa, «sublimal» reklamlara münasibətdə bu mümkün deyildir. 

İ

nsan  iradəsinə  zidd  olan  belə  reklamlar  etik  normalara  uyğun  deyildir.  Hər  gün 

uşaqlara  ünvanlanmış  reklam  çarxlarım  misal  çəkmək  olar,  onlar  konfet,  saqqız, 

vitaminləri  reklam  edir.  Təcrübəsiz  və  sadəlövh,  həqiqəti  yalandan  ayırd  etməyi 

bacarmayan  kiçik  yaşlı  uşaqlara  ünvanlanmış  bu  reklamların  əsas  hədəfi  onların 

valideynləridir. Əsas məqsəd budur ki, uşaqlar valideynlərini reklam edilən bu və 

ya  digər  məhsulu  almağa  məcbur  etsinlər.  Belə  reklamlar  nə  dərəcədə  etik 

normalar  baxımından  düzgündür  və  uşaq  vasitəsilə  valideynin  iradəsi  təsir 

göstərmək hansı əxlaqa sığır? 

Bəzi  reklamlar  qeyri-peşəkarcasına  çəkildiyi  üçün  insanlarda  zövqsüzlüyü 

formalaşdırır  və  mənfi  hisslər  oyadır.  Azərbaycan  bazarında  reklam  edilən  və 

ə

vvəldən uğursuzluğa düçar olan Uruqvay yağını misal çəkmək olar. Nəticədə həm 

reklam həm də əmtəə bizim bazardan çıxmış oldular. 

Azərbaycanın  reklam  bazarına  daxil  olan  məhsullar,  adətən  xarici  dildən 

tərcümələrdir. Keyfiyyətsiz tərcümə, xalqımızın ənənələrinə və əxlaq normalarına 

---

79 

 

etinasızlıq  reklam  edilən  məhsulun  uğursuzluğuna  səbəb  ola  bilər.  Məsələn, 

yuyucu tozun reklamının süjet xətti belə qurulmuşdur: gəlin öz qaynanasını reklam 

edilən  yuyucu  tozdan  istifadə  etmədiyinə  görə  kobudcasına  tənbeh  edir.  Bununla 

yanaşı gənc qadın qaynanasını istəyir. Belə hal Azərbaycanmentalitetinə nə qədər 

uyğundur? Belə reklam hansı etik normala sığır? 

Yuxarıda  qeyd  edilən  bütün  faktları  ümumiləşdirərək  belə  nəticəyə  gəlmək 

olar  ki,  qeyri-etik  üsullardan  istifadə  edən  reklamlar  cəmiyyət  tərəfindən  mənfi 

qarşılanır və bu, reklamı təşkil edənlər üçün mənfi nəticələr verə bilər: 

-  Müştərilərin  aldadılması nəticəsində  müştərilər  tərəfindən həmin  məhsulun 

alınmasından imtina; 

- Reklama çəkilən xərclərin puça çıxması; 

- Məhsulun satış həcminin azalması; 

- Reklam edən şirkətin nüfuzdan düşməsi; 

- İctimaiyyətdə aşağı səviyyəli zövqün formalaşması. 

 

 

---

80