Mühazirə Kimyəvi kinetikanın mahiyyəti. Kimyəvi reaksiyanın sürəti və ona təsir edən amillər

BƏRK ADSORBENTLƏR ÜZƏRİNDƏ ADSORBSİYA. 

ADSORBSİYA NƏZƏRİYYƏSİ 

 

Bərk  adsorbentlər  böyük  xarici,  yaxud  daxili  səthə  malik  olan  və 

təmasda  olduğu  maye  və  ya  qazları  adsorbsiya  edə  bilən  təbii,  süni 

materiallardır.  

Lənqmürün monomolekulyar adsorbsiya nəzəriyyəsi -1915-ci ildə 

İ.Lənqmür  aşağıdakı  müddəaları  əsas  tutaraq  adsorbsiya  izoterminin tənliyini 

almışdır.  

1.  Adsorbsiya  qüvvələri  kimyəvi  təbiətlidir  və  nisbətən  qısa  

məsafələrdə təsir göstərir.  

2.  Adsorbsiya  adsorbentin  bütün  səthində  deyil,  onun  səthinin  

çıxıntılarında yerləşən aktiv mərkəzlərdə gedir. 

3.  Adsorbsiyaolunmuş  molekullar  adsorbentin  səthində  hərəkət  etməyib,  

aktiv  mərkəzlərdə  fiksəolunmuş  vəziyyətdədir  və  bir-biri ilə qarşılıqlı təsirdə 

deyillər.  

4.  Aktiv  mərkəzlər  doyma  xassəsinə  malikdir.  Hər  aktiv  mərkəz  bir 

adsorbat  molekulu  saxlaya  bilər.  Ona  görə  də,  belə  adsorbsiya nəticəsində  

adsorbentin  səthində  monomolekulyar  təbəqə  əmələ gəlir.  

5.  Adsorbsiyaolunmuş molekul müəyyən müddətdən sonra aktiv mərkəzdən  

qopur  –  desorbsiya  edir,  onun  yerini  yeni  adsorbat  molekulu tutur və  s. 

Nəticədə  sistemdə  dinamik adsorbsiya tarazlığı yaranır.  

Fərz edək ki, adsorbentin səthi sabit temperaturda qazla  təmasdadır və 

sistem adsorbsion tarazlıq halındadır. Onda vahid zamanda adsorbsiya olunan  

qaz  molekullarının  sayı  desorbsiyaolunan  molekulların  sayına bərabərdir.  

ν

ads

.=ν

des

. 

Adsorbentin  səthinin  ümumi  sahəsini  vahid  qəbul  edək.  Onun adsorbat  

molekulları  ilə tutulmuş  hissəsini  θ ilə  işarə  edək.  Onda  səthin boş hissəsi (1-

θ) olar. Aydındır ki, θ  –  fiziki mənaca adsorbsiya olunmuş  maddə miqdarının 

(A) maksimal adsorbsiyaya  nisbətinə bərabərdir.  

θ = A/A

∞

                              (4) 

V

ads.

  =  V

des.

 olduğu  üçün  k

ads.

P(1-θ)  =  k

des.

θ.  Bu  ifadənin  hər  iki tərəfini  

k

des.

 sabitinə  bölüb,  kads./ kdes.=  k  qəbul  ets

 

 

---

 

(Temperaturun artması ilə desorbsiya güclənir, k –azalır. A

∞

- sabit kəmiyyət  

olub,  adsorbentin  maksimal  tutumunu,  maksimal  adsorb siyanı göstərir. Onun 

qiyməti adsorbentin vahid səthinə düşən aktiv mərkəzlərin sayından, adsorbat 

molekullarının ölçülərindən asılıdır.