Mühazirə Kimyəvi kinetikanın mahiyyəti. Kimyəvi reaksiyanın sürəti və ona təsir edən amillər
Yüklə 1,3 Mb. Pdf görüntüsü
|
|
0
sonsuz durulaşmada molyar elektrik keçiriciliyi adlanır. Temperatur artdıqca artır. Zəif elektrolit məhlullarında kiçik təzyiqlərdə elektrik keçiriciliyi təzyiqdən praktik olaraq asılı olmur. Çünki, kondensləşmiş sistemlərə təzyiqin kiçik dəyişməsi praktiki olaraq təsir göstərmir. Təzyiqin çox böyük artması elektrik keçiriciliyini azaldır. Məs., təzyiq 2000 atmosfer artdıqda sirkə turşusunun molyar elektrik keçiriciliyi 40% azalır. Bu, onunla izah olunur ki, sirkə turşusunun dissosasiyası CH 3
CH
3 COO
- + H
+ həcmin artması ilə gedir və təzyiq artdıqda Le-Şatelye prinsipinə görə tarazlıq sol tərəfə yönəlir. Nəticədə ionların miqdarı azaldığından məhlulun elektrik keçiriciliyi də azalır. Həm qüvvətli, həm də zəif elektrolitlər üçün sonsuz durulaşmada (sonsuz durulaşmada =1 olur) Λ ∞ = 𝜈 + 𝑧 + 𝜆 + ∞ + 𝜈 − |𝑧 − |𝜆 − ∞
Bu tənliyi Kolrauşun ionların bir-birindən asılı olmadan hərəkət etməsi qanununu ifadə edir. Bu qanuna görə ionlar sonsuz durulaşmada bir-birindən asılı olmadan hərəkət edir. Ona görə də məhlulun molyar elektrik keçiriciliyi stexiometrik əmsallar nəzərə alınmaqla ionların hərəkətliklərinin cəminə bərabər olur. Bütün birləşmələr elektrik keçirmə təbiətinə görə şərti olaraq əsas beş yerə bölünürlər. 1. Elektrik keçirməyən cisimlər və ya izolyatorlar. Bunlarda, hətta, yüksək elektrik sahəsi yaratdıqda belə elektrik keçməsi müşahidə olunmur. 2. Birinci dərəcəli elektrik keçiriciləri. Bunlara metallar, qrafit materialları, bəzi metal oksidləri və s. daxildir. 3. Yarımkeçiricilər (bəzi yarımmetallar, intermetallidlər, duzlar, bəzi üzvi birləşmələr). Bu birləşmələrdə elektrik cərəyanı elektronlarla və xırda deşiklərlə keçir. Bu birləşmələr elektrik keçirməyinə görə izolyatorlarla birinci dərəcəli elektrik keçiriciləri arasında durur. Yarımkeçiricilərin elektrik keçiriciliyinin temperatur əmsalı müsbətdir, yəni temperatur artdıqca elektrik keçiriciliyi artır. 4. İkinci dərəcəli elektrik keçiriciləri və ya ion keçiriciləri. Bunlara bərk duzların ionlu ərintiləri və elektrolit məhlulları daxildir. Ion elektrik keçiricilərinin temperatur əmsalı da müsbətdir. 5. Qarışıq keçiricilər. Bunlara elektron və ion keçiriciliyi olan birləşmələr – qələvi və qələvi torpaq metalların ammonyakda məhlulu, bəzi bərk duzlar daxildir. Burada ikinci dərəcəli elektrik keçiriciləri haqqında söhbət açacağıq. Elektrolitlərdə elektrik cərəyanı ionlar vasitəsilə ötürülür. Elektrolitlərə salınmış elektrodlarda gərginlik yaratdıqda ionlar bir istiqamətli hərəkətdə olurlar. Bu zaman dövrədən cərəyan keçir. Elektrik cərəyanının təsiri altında məhlulda ionlar hərəkət edərkən məhlulun molekulları ionların hərəkət sürətinə tormozlayıcı təsir göstərirlər. Öz atmosferi ilə birlikdə hərəkət edən ionun sürəti, onun ölçüsündən, mühitin özlülüyündən asılı olub Stoks qanunu ilə ifadə olunur. =
r F 6
burada: F – ion atmosferinə təsir edən qüvvə, r – ion atmosferinin radiusu, - məhlulun özlülüyüdür. Həmin tənlikdə nəzərə alsaq ki, F = E e
z i , onda =
K z e E r z e E i i 6
burada: E – elektrik sahəsinin gərginliyi, e – elektronun yükü, z i – ionun valenti, K
İonların hərəkətinə tormozlayıcı təsir göstərən əsas iki effekt məlumdur. İonların bir nöqtədən digərinə yerdəyişməsi zamanı onun ion atmosferi dağılır və başqa bir yerdə yeni ion atmosferi əmələ gəlir. Bu dağılma və əmələ gəlmə ani olaraq baş vermir, bunun üçün müddəti lazımdır ki, buna ion atmosferinin relaksasiya müddəti deyilir. İon atmosferinin dağılması zamanı onun atmosferi ilə ion arasında elektrostatik qüvvə meydana gəlir və bu qüvvə atmosferin dağılmasına əks təsir göstərir. Buna relaksasiya effekti deyilir. Bu effekt ionun hərəkətinə əks təsir göstərir. İonların bir istiqamətli hərəkəti zamanı onun əks istiqamətində əks yüklü ionlar da hərəkət edir ki, bu da öz arxasınca həlledici axını yaradır. Həmin axınlar qarşı – qarşıya hərəkət etdiyi üçün ionların hərəkətinə tormozlayıcı təsir meydana gəlir. Buna elektroforetik effekt deyilir. Şübhəsiz, bu effektlərlə yanaşı ionların hərəkət sürətinə əsas tormozlayıcı təsir göstərən məhlulun qatılığıdır.
Yüklə 1,3 Mb. Dostları ilə paylaş:
|