Baza modulu üzrə Təlim Materialı
Normalar, qaydalar və fərdi etik davranışlar
Yüklə 1,34 Mb. Pdf görüntüsü
|
|
Normalar, qaydalar və fərdi etik davranışlar
Etik normalar və prinsiplərin təyin olunması asan deyil. Bir çox insan özlərinə düzgün gələn davranışları vicdanlarının səsinə görə təyin edirlər. Etik normaların məqsədi bütün xoşagəlməz davranışların kökünü kəsmək deyil. Əgər müəyyən insan qrupu müəyyən zamanda daha əxlaqlı davranmağa başlayarsa, deməli, bu norma və prinsiplər məqsədinə çatmışdır. Əxlaq fərdi və ya qrupu yönləndirən davranış prinsipləridir. Əxlaq fərdin şəxsi həyatında istifadə edildiyində fərdi əxlaq, peşəkar və peşə sahəsində istifadə edildiyində məsuliyyət əxlaqı anlayışı ilə ifadə edilməkdədir. Mənəvi əxlaq xarakter və davranışda nəyin yaxşı, nəyin pis olmasıdır. Şəxsi əxlaq isə fərdin nəyi doğru, nəyi yalnış olduğu mövzusunda şəxsi inanclarıdır. Əxlaqi dəyərlərdə də əsas nəyin yaxşı, nəyin pis olması və bu şəraitdə necə davranılmasıdır. Əxlaqi normalar aşağıdakılardır: Dürüstlük – doğru sözlü, oğurluq etməyən, pislikdən qaçan, pis hərəkət etməyən; Doğruluq – prinsipləri olan, hörmətcil, qaydalara sadiq olan, ikiüzlülükdən qaçmaq, vəziyyətə görə dəyişən biri olmamaq; Sözündə duran – güvənilən, verdiyi sözü tutan, öhdəliklərini yerinə yetirən, həm yazılı, həm də şifahi bütün sözlərinə sadiq olan; Sədaqətli – ailəyə, dostlara, Vətənə sədaqətli olan, peşəkar fəaliyyətdə mənfəətini düşünmədən qərarlar verəbilən; 49 Ədalətli – qərəzsiz və açıq fikirli olan, xətaları qəbul edən, haqq və hüquqa bağlılığını göstərən, fərdlərə münasibətdə fərq qoymayan, başqalarının xəta və əskikliklərindən özünə fayda əldə etməyən; Yardımsevərlik – düşüncəli, bölüşən, başqalarına kömək edən və zərər verməkdən çəkinən;
Hörmətcil olmaq – şəxslərin haqqlarına, şəxsi həyatlarına və şəxsi seçimlərinə hörmət edən, mədəni olmaq, başqalarını alçaldıcı davranışlar etməmək; Vətəndaşlıq məsuliyyəti – qanunlara əməl etmək, cəmiyyətə faydalı, bütün demokratik haqq və hüquqlarından istifadə edən (səs vermədə iştirak etmək, fikrini bildimək və s.), lazım olmadıqca gizlilikdən və məlumatları gizlətməkdən qaçmaq; Ən yaxşını axtaran – hər mövzuda ən yaxşını axtarmaq, güvənilən, məhsuldar olmaq. Potensiyalı daxilində bütün vəzifələrdə hərşeyin ən yaxşısını etmək, mübarizlik göstərmək; Məsuliyyətli – veriləcək qərarlarda məsuliyyətli ola bilmək, davranışlarıyla nümunə olmaq, öz davranışlarının məsuliyyətini daşımaq, nəticələrini nəzərə almaq, empatiya qura bilmək (özünü başqasının yerinə qoymaq), ailə, müəssisə, dövlət üçün inanılan fərd olmaq. Etik qaydaların müəyyən olunması işçilərin həmin qaydalara əməl etməsinə səbəb olur. Etik normaları mənimsəyən fərdlər eyni qaydalar içində fəaliyyət göstərirlər. Bu da həm onlar arasında bağlılığın artmasına, həm də həmin qaydaları bir-bir öyrənmələrinə ehtiyac duymamasına gətirib çıxarır. Etik qaydalara əməl etmək fərd və müəssisə adına hər zaman fayda verir.
Sinfi 2 qrupa bölün. Bir qrup mənfəətyönümlü, digər qrup vəzifəyönümlü davranış qəlibini izah etsin. Çıxan nəticələr əsasında müzakirə təşkil edin. Etik davranış qaydalarının formalaşmasında hər iki davranış qəlibinin rolunu misallarla ifadə edin. Bir qrup əxlaqyönümlü davranış qəlibi mövzusunda 15-20 dəqiqəlik diskussiya aparsın. Digər qrup izləyici qismində həmin qrupu dairəyə alın. Diskussiya aparan qrupun qaydalara əməl edib etmədiyini dəyərləndirin. Daha sonra qruplar yer dəyişdirin. Sinfi qruplara bölün. Hər qrup növbəti günlər ərzində istədikləri mühitdə (ev, məktəb, qonaqlıq və s.) müşahidə aparsın. Müşahidələrin sonunda hansı əxlaq normalarının çoxluq təşkil etdiyi mövzusunda təqdimat hazırlayın. Sinfi iki qrupa bölün. Hər qrup əxlaq normaları ilə bağlı xüsusiyyətləri açıqlasın. Ən çox normanı xüsusiyyəti ilə birgə açıqlayan qrupu qalib seçin. 4.2.3. Qiym ətləndirmə Aşağıdakı qiymətləndirmə meyarına əsasən qiymətləndirəcəksiniz: Yüklə 1,34 Mb. Dostları ilə paylaş:
|